Брз пристап:

Оди директно на содржината (Alt 1) Оди директно до главната навигација (Alt 2)
Claim Goethe Institut Claim Goethe Institut

Северна Македонија

Простори на слободата во Скопје

Снимање во Музеј на современа уметност во Скопје
© Жозефин Михау

Во доцните попладневни часови, се буди на скопскиот чаршија, чевларите и златарите ги отвораат тезгите, во рестораните се вртат месата. Чаршијата од отоманските времиња ги преживеа двете катастрофи кои го обликуваат градот Скопје до денес. Земјотресот од 1963 година и големиот проект за реконструкција Скопје 2014.


Тогашниот премиер Никола Груевски, кој беше осуден за корупција и побегна во Унгарија, го претвори градот во неокласичен амбиент. Тука спаѓаат коњичка статуа на Александар Велики, столб на победата, мала Бранденбуршка порта и триумфален лак. На некои фасади, сè уште можете да ги видите шарените бои со кои жителите на Скопје протестираа против малтерисувањето на нивниот град. Шарената револуција беше првиот масовен протест во сеуште младата држава, вели студентот по уметност Тијана-Ана Спасовска од културната иницијатива Контрапункт.
 
TAKE 2: 52196 Тијана-Ана Спасовска : The people were throwing balls with paint…. Луѓето фрлаа топчиња со бои врз новите споменици. Тоа беше мирен вид на протест, не со пушки, не со оружје, не со камења, туку со бои. Сепак, тоа беше протест, бидејќи не сакавме парите на нашите даночни обврзници да се трошат за такво зло. Our tax-money to be spent on this nonsense.


Основач на Контрапункт, една од партнерските организации на Гете-институтот, е филозофот Искра Гешоска. Таа и сега смета дека уметничката слобода во Македонија е загрозена од враќањето на авторитарните форми на владеење.
TAKE 3 Искра Гешоска: Everything is functioning, everything is okay…. Сè функционира, сè е во ред. Но, државата се раствора одвнатре. Внатре можете да го почувствувате притисокот на политичката елита, без разлика дали тоа му припаѓа на десницата или левицата. Тие немаат политичка култура, туку ги следат сопствените интереси, кои се главно криминални интереси. Политичарите се однесуваат како криминалци и затоа мора да користат авторитарни стратегии, како што се потиснување на медиумите, но тоа не се кажува отворено. It is not explicit.

Бидејќи ждрепката на Гете-институтот донесе одлука, македонската иницијатива Контрапункт сега формира тандем со фестивалот за архитектура во Копенхаген. Затоа двајца дански експерти за архитектура Сигне Софи Богилд и Јозефин Михау го документираат проектот Скопје 2014 во нивниот филм. Данкињите имаат паралели од Копенхаген, вели Сигне Софи Богилд.

TAKE 4: Сигне Софи Богилд: Now we have a big evaluation of specially housing from the period… Во моментот се покриваат станбените згради од педесеттите до седумдесеттите. Владата започна т.н. гето програми, при кои ќе се уништуваат многу куќи. Од една страна постои обид да се зачува наследството на социјалната држава. Од друга страна, социјалните станови исчезнуваат. To get rid of the social housing.

На крајот на краиштата, жителите на Скопје успеаја да го спасат својот стар трговски центар од трансформација со тоа што го заштитувале со човечки синџир. Во цела Европа, вели Јозефин Михау, градските центри добиваат ново значење.

TAKE 5: Јозефин Михау: The city is dear to the people…. Градот е скапоцен за луѓето. Тоа го гледаме во филмот за Скопје. Луѓето зборуваат за силуваниот град, дека им се лоши кога одат низ центарот и не го препознаваат. Ние немаме таква радикална промена. We don’t have such a radical change.

Македонија се надева на ЕУ, летово ги започнува со преговорите за пристапување. Но, корупцијата и непотизмот ја водат добро образованата млада генерација. Тажно за земја со само 2 милиони жители. За проектот Фрајраум, кој има за цел да иницира дијалог меѓу двата града, режисерот Владимир Јанковски ги прикажува македонските емигранти во Копенхаген. Додека нивната земја се обидува да создаде нов идентитет од минатото, емигрантите во филмот велат: нашиот идентитет е течен. И покрај тоа што беше случајност што се одбра партнерството меѓу културните иницијативи од Скопје и Копенхаген, нивните приказни се надополнуваат едни со други. Токму поради тоа што комбинацијата не беше очигледна, вели Искра Гешоска, соработката беше толку привлечна.

TAKE 6: Искра Гешоска:  In the first moment it was a kind of rejection. Прво бевме одбиени. Но, немавме избор. И тогаш стана навистина возбудливо. Затоа што моравме да размислуваме пошироко. We should step out from our box.

Над илјада километри лежат помеѓу двата партнери за соработка - тоа беше условот. Но, проектот на Гете-институтот покажува дека е потребен само мал импулс за воспоставување комуникација. Уметноста е далеку пред политиката.