Kuuroorden en spa‘s
Some like it hot
Het Széchenyibad in de Hongaarse hoofdstad Boedapest is naar oppervlakte het grootste geneeskrachtige ‘bad’ van Europa. Het werd in 1881 geopend. Vandaag vind je in dit kuuroord een openbaar bad, een strandbad en een dagziekenhuis. | Foto (fragment): Günter Flegar © picture alliance/Westend61
De geneeskrachtige werking van water werd al benut door de oude Romeinen. Later ontstonden er kuuroorden in heel Europa: mensen reisden voor de warme baden naar Engeland, Duitsland, Tsjechië – en België, meer bepaald naar de stad Spa. De naam van deze stad werd – dankzij Britse toeristen – in het Engels een synoniem voor minerale baden.
Von Sarah Klein
-
Het begrip ‘spa’ duidt vandaag vooral op een wellnesscentrum. Zulke centra vind je regelmatig in hotels, die er graag mee uitpakken in hun advertenties. Aanvankelijk verwees de term echter naar een kuuroord aan een mineraalwaterbron. In het Duits begint de naam van zo’n kuuroord nog steeds met ‘Bad’ – een verwijzing naar het feit dat deze plekken medische waarde hebben dankzij hun klimaat, hun minerale grondstoffen of hun bronnen. -
Al in de Oudheid geloofde men in het medisch nut van geneeskrachtige baden: de Romeinen, Grieken, Egyptenaren en Babyloniërs kenden een echte badcultuur. De Romeinen bouwden thermen over het hele grondgebied van hun rijk; zelfs in het huidige Lybië werden sporen teruggevonden. De thermen van Keizer Hadrianus in Leptis Magna (foto) behoren samen met de badhuizen van Carthago tot de grootste Romeinse thermen in Afrika. -
Eén van de grootste badcomplexen van het oude Rome waren de Thermen van Carcalla, die inclusief alle bijgebouwen en decoraties in het jaar 235 klaar waren. Hier konden wel 6000 tot 8000 bezoekers dagelijks genieten van ‘wellness’ zoals men die in de Oudheid kende. Het aanbod bestond niet alleen uit warm- en koudwaterbaden, maar ook uit massages, manicures, een kappersdienst, tal van drank- en eetstandjes en zelfs een bibliotheek. -
Veel van de kuuroorden en geneeskrachtige baden die we vandaag nog kennen, zijn ook gebaseerd op de Romeinse tijd. Een voorbeeld hiervan is Bath in het Engelse Somerset, dat ook nu nog bekendstaat om zijn Romeinse baden. Toen de Angelsaksen in de 5e eeuw het grondgebied veroverden, noemden ze deze plaats ‘Hat Batha’ (‘warme baden’), waarvan de huidige naam ‘Bath’ is afgeleid. Dit fraaie stuk werelderfgoed was in de 16e en 17e eeuw dé hotspot onder de kuuroorden en werd pas in de 19e eeuw ingehaald door andere ‘baden’. -
Wie in de 18 e eeuw iets betekende, kuurde in de keizerlijke thermen in Aken, zonder twijfel een van de belangrijkste en meest trendy kuuroorden van zijn tijd. In de loop der eeuwen voegde de stad almaar meer eigen ‘keizersbaden’ aan zijn aanbod toe, want rond de bron met water van 52 graden Celsius werden steeds weer nieuwe badhuizen opgericht. Het verbaast niet dat ook hier de eerste thermen door de Romeinen werden gebouwd. -
Vanaf het begin van de 19e eeuw werd kuren zo populair dat er in heel Europa prachtige kuuroorden ontstonden, die met elkaar concurreerden. Zo waren onder meer het Karlsbad (foto), Marienbad en Franzensbad (Františkovy Lázne) in het huidige Tsjechië erg in trek. De ‘Boheemse driehoek’ is ook nu nog wereldberoemd voor zijn warme mineraalbronnen met water tot 73 graden Celsius. -
Ook in België kwam de high society graag op bezoek. Het kuuroord Spa werd in de 19e eeuw een geliefde ontmoetingsplek voor koningen, leden van de adel en belangrijke industriëlen uit heel Europa en Rusland. Spa kreeg al snel de welluidende bijnaam ‘café de l’Europe’. We hebben het overigens aan Britse toeristen uit de 16e eeuw te danken dat de term ‘spa’ in het Engels een synoniem is voor geneeskrachtige baden en een veelgebruikte naam voor tal van wellnesscentra. -
De kuurstad Baden-Baden in het Zwarte Woud werd in de 19e eeuw de ‘zomerhoofdstad van Europa’ genoemd. Dergelijke bijnamen – denk ook aan ‘café de l’Europe’ voor het Belgische Spa – moesten het Europese belang van de kuuroorden in de verf zetten. Op de golven van de Duitse economische heropleving van de jaren 1950 en 1960 kwam Baden-Baden – waarvan de geschiedenis eveneens teruggaat tot de oude Romeinen – weer volop onder de aandacht als een eeuwenoude parel. Zelfs de Perzische sjah Reza Pahlavi kwam hier in 1955 met zijn echtgenote, koningin Soraya. Op de foto zien we kuurgasten tijdens een drinkkuur in Baden-Baden. -
Het Széchenyibad in de Hongaarse hoofdstad Boedapest is naar oppervlakte het grootste geneeskrachtige ‘bad’ van Europa. Het werd pas in de 19e eeuw geopend, in 1881. Om tot bij de warmwaterbronnen te komen, moest er tot 970 meter diep geboord worden. Maar die moeite heeft duidelijk geloond: vanaf 1904 mocht het Széchenyibad zichzelf een ‘badplaats met geneeskrachtige bron’ noemen. Vandaag vind je in dit kuuroord een openbaar bad, een strandbad en een dagziekenhuis. -
De kuur- en badcultuur van de 19e en 20e eeuw en het daaruit voortvloeiende toerisme in Midden-Europa kunnen binnenkort officieel erkend worden als wereldcultuurerfgoed. Sinds 2010 wordt de kandidatuur voorbereid door een verbond van diverse historische kuuroorden – onder de noemer ‘The Great Spas of Europe’ – zoals onder andere Baden-Baden (Duitsland), Baden (Oostenrijk), Vichy (Frankrijk), Spa (België), Bath (Groot-Brittannië), Franzensbad (Františkovy Lázne), Marienbad en Karlsbad (Tsjechië). Zij willen in 2019 een gezamenlijke aanvraag indienen. De Thermen van Caracalla (foto) in het Duitse Baden-Baden werden trouwens vernoemd naar het Romeinse voorbeeld. -
Ook de thermen van Tettuccio in Montecatini, Italië (foto), staan op de lijst van de ‘Great Spas of Europe’. Een dergelijke gezamenlijke internationale kandidatuur is overigens tot nu toe uniek in de geschiedenis van het UNESCO-werelderfgoed. Deze aanvraag is dan ook een van de meest complexe ooit. Het aantal deelnemende plaatsen werd al diverse keren teruggeschroefd, aangezien elke plaats ook individueel voor cultureel werelderfgoed moet kunnen doorgaan. Het is nog even afwachten of dit project zal slagen.
