Leesbevordering
Digitale storytelling in de leeszaal

Bibliotheken zijn plaatsen voor persoonlijk advies en ontmoeting. Het digitale aanbod moet ook stimulerend zijn voor kinderen en jongeren die anders nooit in een bibliotheek zouden komen.

Mevrouw Hartmann, welke bijdrage kunnen bibliotheken leveren aan leesbevordering?

Een heel grote, denk ik. En dan bedoel ik niet alleen dat ze vrije toegang bieden tot gedrukte boeken en een bijbehorend uitgebreid activiteitenaanbod voor alle leeftijdscategorieën. Bibliotheken profileren zichzelf allang als plaatsen waar de grote verscheidenheid van media om ons heen wordt aangeboden. Daartoe behoren zowel digitale media als gedrukte teksten. En juist deze verscheidenheid biedt volop kansen ook diegenen te bereiken die moeite hebben met het klassieke medium boek.

Wat betekent dat concreet?

Bibliotheken benutten inmiddels de mogelijkheid om digitale media voor eigentijdse en innovatieve leesbevordering in te zetten. Vooral kinderen voor wie de omgang met boeken problematisch is, kunnen door het multimediale aanbod uitstekend worden gestimuleerd. In het kader van ons project Lesen macht stark: Lesen und digitale Medien hebben we geprobeerd juist dit soort initiatieven te bedenken en uit te voeren..

Waar gaat het bij dit project om?

Lesen macht stark is onderdeel van het ambitieus opgezette programma ‘Kultur macht stark. Bündniss für Bildung’ van het federale ministerie voor Onderwijs en Wetenschappen. Voor het eerst stelt de federale overheid een relatief groot bedrag beschikbaar – 230 miljoen euro met een looptijd van vijf jaar, van 2013 tot 2017 – om plaatselijk het buitenschoolse culturele educatieve aanbod voor zogenaamde achterstandskinderen en -jongeren te bevorderen. Daarvoor hebben organisaties en initiatiefnemers in het hele land zelfstandige projecten ontwikkeld waarbij diverse partners op lokaal niveau samenwerken en subsidie kunnen aanvragen.

Overdracht van mediavaardigheden

Hoe wordt uw project in praktijk gebracht?

We hebben erover nagedacht hoe je kinderen en jongeren kunt helpen die niet zelf de weg naar de bibliotheek vinden en aan wie alle leesbevorderingsmaatregelen tot dusver zijn voorbijgegaan. We hebben initiatieven ontwikkeld voor kinderen en jongeren van drie tot achttien, die op hun leeftijd zijn afgestemd. Een ervan is een digitale prentenboekbioscoop voor kinderen die nog niet leerplichtig zijn, waarin kinderen ook leren zogenaamde audiopennen te gebruiken waarmee ze de prentenboeken zelf kunnen ontgrendelen. Als ze bepaalde tekstgedeelten aantikken, horen ze er extra informatie over.

En voor oudere kinderen?

Voor oudere kinderen gaat het al meer in de richting van informatie- en mediavaardigheden: welke mogelijkheden heb je met digitale media om wat je leest verder uit te diepen? En dan heb ik het niet alleen over aanwijzingen voor effectief zoeken op internet. Kinderen en jongeren moeten ook worden aangespoord om hun creativiteit te gebruiken. Bijvoorbeeld door een verhaal met verschillende soorten media af te maken of zelf een verhaal te verzinnen – in de vorm van een geschreven tekst of een fotoverhaal dat ze voor een tablet ontwikkelen.

Welke rol spelen sociale media hierbij?

Een belangrijke rol. Onze plaatselijke samenwerkingsverbanden bieden dertien- tot vijftienjarigen in de eerste plaats de mogelijkheid om plaatselijk auteurslezingen bij te wonen en zo iets meer over een boek te weten te komen. Vervolgens kunnen ze via diverse socialreading-websites erover van gedachten wisselen. Ook hier is het de bedoeling dat ze uiteindelijk zelf actief worden en niet alleen schriftelijk over boeken van gedachten wisselen, maar ook zelf verhalen verzinnen – deels samen met anderen, dus in feite aan digitale storytelling doen.

Lezen als sociale bezigheid

Is dat niet wat te veel gevraagd van kinderen die toch al moeite hebben met lezen?

Het is zeker een uitdaging. Maar ook al zou je misschien anders verwachten, we merken dat kinderen er enorm veel plezier aan beleven zelf verhalen te schrijven en vorm te geven. En dat is in de context van leesbevordering natuurlijk ideaal. Door zelf te schrijven en van gedachten te wisselen over teksten kun je kinderen in het beste geval enthousiast maken voor lezen. De kinderen lezen buiten de school en merken dan dat er zoveel te ontdekken valt wat dicht bij hun belevingswereld staat. Jongeren maken bovendien kennis met lezen als sociale bezigheid. Lezen hoeft geen moeizame bezigheid in een eenzaam hoekje te zijn, maar door de digitale media kan het een veelzijdige activiteit zijn die je deelt met anderen.

Het gebruik van nieuwe media is omstreden bij pedagogen. Naast de motivatiekansen die deze media bieden, zien velen ook het gevaar van overbelasting. Wat vindt u ervan?

Ik denk dat het alleen zinvol is om digitale media te gebruiken als ze niet een doel op zichzelf worden, maar echt toegevoegde waarde bieden. Nieuwe media zijn alleen nuttig voor de overdracht van klassieke cultuurtechnieken als lezen en schrijven wanneer ze de leeservaring verdiepen in plaats van ervan af te leiden en alleen aan te zetten tot het consumeren van extra inhoud.

Bijvoorbeeld door kinderen en jongeren te laten zien hoe je een zoekmachine gebruikt?

Ja, maar dat niet alleen. Het waardevolle van bibliotheken als moderne plekken van kennisoverdracht is namelijk ook dat hier oude en nieuwe media in één ruimte op een bijzonder harmonische en effectieve manier samenkomen. In de digitale samenleving zijn bibliotheken belangrijke, niet-commerciële plekken voor persoonlijk advies en ontmoeting. Juist in een steeds meer gedigitaliseerde samenleving, waarin veel kinderen en jongeren in het dagelijks leven steeds minder met boeken in de traditionele vorm in aanraking komen, bieden ze een omgeving waarin het ook voor zogenaamde digitale ‘natives’ vanzelfsprekend is om een keer van hun tablet op te kijken, naar de dichtstbijzijnde kast te lopen en er een boek uit te halen.


Kathrin Hartmann is hoofd van de afdeling projecten en programma’s bij de Duitse vereniging van bibliotheken en coördinator van het competentienetwerk voor bibliotheken KNB (Kompetenznetzwerk für Bibliotheken). Ze is verantwoordelijk voor het project Lesen macht stark: Lesen und digitale Medien.