buurlanden
Leven op de Nederlands – Duitse grens

Grensweg Nederland
© Brigitte de Veld

Voor de meeste mensen is een landsgrens niet meer dan een stippellijn op de landkaart. Slagbomen, grenscontroles, wie kent ze nog? Sinds de oprichting van de Europese Unie is het grensverkeer er een stuk eenvoudiger op geworden. Betekent dit ook dat de contacten met onze Duitse buren frequenter of intensiever zijn geworden?

 

Euregio

Het blijft toch moeilijk om de drempels tussen verschillende landen te slechten. Het samenwerkingsverband Euregio probeert ook in de Achterhoek de samenwerking tussen Nederland en Duitsland te vereenvoudigen en contacten op economisch en cultureel gebied te stimuleren. Mijn zoektocht naar hoe dit in de praktijk uitpakt begint dan ook in de Achterhoek op een hele grijze dag in december.
 

Werken over de grens

Het aantal grenswerkers aan de Duitse grenzen van Nederland blijkt beduidend minder te zijn dan aan de Belgische grenzen volgens het CBS. Toch wordt er veel over de grens gewerkt in deze regio, meldt Ben Peters, inwoner van Wehl. Hij deed in zijn jeugd veel vakantiewerk in het kassengebied net over de grens. Net als zijn buurman, Bennie Vonk die zich weet te herinneren vóór de EU de vracht ingeklaard moest worden aan de grens. En nog steeds heeft veel van de jeugd een vakantiebaan over de grens.

Maar in hoeverre wordt er, nu de grens open is, door Duitse en Nederlandse bedrijven samengewerkt op economisch niveau? Bestaan er initiatieven op dit gebied?
Ben en Dorine Peters in Wehl (Oude IJsselstreek)
Ben en Dorine Peters in Wehl (Oude IJsselstreek) | © Brigitte de Veld
Myriam Bergervoet van de gemeente Oude IJsselstreek vertelt dat in dit opzicht een stap gezet is door de gemeenten Oude IJsselstreek (NL) en Bocholt (D) door het oprichten van het Internationaal Netwerkbureau in 2016 met behulp van subsidie van de overheid. Tijdens informele bijeenkomsten tussen beide gemeenten ontstond het plan om een project te starten om bestaande en/of nieuwe MKB’ers en kleine zelfstandigen gratis te helpen met advies ten aanzien van grensoverschrijdend ondernemen. Myriam verteld: “Uit onderzoeken blijkt dat de taal toch de grootste belemmering is om zaken te doen aan de andere kant van de grens. Dat lijkt voor de Duitsers een groter probleem dan voor de Nederlanders. Daarnaast ondervinden bedrijven belemmeringen ten aanzien van het belastingregime in beide landen. Men loopt kans ineens in twee landen belastingplichtig te zijn, als men niet weet hoe dit te voorkomen. Op personeelsgebied wordt men geconfronteerd met het probleem dat diploma’s en certificaten over en weer nog niet worden erkend. Het openbaar vervoer sluit vaak niet goed aan, wat voor studenten/ stagiaires een probleem is; om maar een paar dingen te noemen.”
Het Internationaal Netwerkbureau heeft in beide gemeenten servicepunten waar de bedrijven terecht kunnen. Verder organiseren zij netwerk-bijeenkomsten en informatie avonden. Het blijkt zo’n succes te zijn dat, nadat de subsidie eind 2018 afloopt, de gemeenten zelf dit initiatief door willen zetten na 1 januari 2019.
 

Goed voorbeeld doet goed volgen

Samenwerking op gemeentelijk gebied vinden we niet alleen in de Achterhoek. Bijvoorbeeld ook bij de steden Herzogenrath (D) en Kerkrade (NL). Deze twee steden vormen sinds 1 januari 1998 een publiekrechtelijk orgaan, te weten Openbaar Lichaam Eurode met een gemeenschappelijke gemeenteraad. De gemeenteraad bestaat uit leden uit beide landen en de burgemeesters fungeren bij toerbeurt 2 jaar als voorzitter. Het doel is om de (levens)omstandigheden van de burgers van de twee grenssteden te verbeteren.
Tot de verbeelding spreken ook de dorpen Dinxperlo en Suderwick. Els Henke, geboren in Megchelen en nu woonachtig in de Oude IJsselstreek, vertelt: “De beide dorpen delen de grens, maar daarnaast o.a. ook het politiebureau, de brandweer en ambulance”. Een mooi voorbeeld van samenwerking is de ‘Taverne’ vindt Els. “Deze glazen loopbrug verbindt over de grensstraat heen, het Nederlandse zorgcentrum Careaz Dr. Jenny met het Duitse verzorgingshuis Bultenhuis. En creëert daarmee de mogelijkheid voor de bewoners om elkaar eenvoudig over en weer te bezoeken.”
 

Culturele contacten gaan verder

Op cultureel gebied bestaan al heel lang vriendschapsverbanden tussen buurgemeenten in het grensgebied. De tradities die er van oudsher zijn, zoals de muziek- en carnavalsverenigingen en schutterijen, vormen de brug naar culturele contacten. Nienke Schieven, woonachtig op de grens bij ’t Lohr in Voorst verteld: “er is veel contact tussen de schutterijen van Voorst (NL) en Anholt (D) en zij nodigen elkaar over en weer uit voor feesten en kermissen.”
Een lokale traditie die door beide nationaliteiten in ere wordt gehouden is de zogenaamde ‘nacht van de Oude Wijven/ Altweiberfastnacht’. De viering op de donderdag voor carnaval waarbij het gebruik is dat, als oude wijven verklede vrouwen de stropdassen van de mannen afknippen.
 
Grenzen werden van oudsher aangegeven door grenspalen. Deze staan nog steeds in het landschap en dorpsbelangenverenigingen aan beide kanten van de grens hebben de handen ineengeslagen om een wandelroute langs de oude grensstenen mogelijk te maken waarbij de ontmoeting met de buren naast het genieten van de natuur, centraal staat.
Maar ook op sportief gebied worden contacten gelegd. Bijvoorbeeld het verbinden van de snelfietspaden van Emmerik naar Doetinchem en Nijmegen naar Kleef, een plan van de burgemeesters van Weeze en Nijmegen. Niet alleen een sportief maar ook een heel praktisch initiatief.

 
Spreek je buurtaal

Bennie Vonk, geboren en getogen inwoner van Wehl, verteld dat een deel van de Achterhoek tot 1819 een Pruisische enclave was met als taal het Nedersaksisch. Zelfs nu spreekt de oudere bevolking in dit gebied een dialect dat ook in het aangrenzende Duitse gebied goed verstaan wordt. Bennie vind het jammer dat er onder de jongeren steeds minder Duits wordt gesproken. Hij zegt: “Dit beperkt jongeren in hun mogelijkheden om op de Duitse arbeidsmarkt, die in deze regio erg belangrijk is, een baan te vinden”. Zijn pleidooi vindt gehoor, want de Euregio Rijn-Waal heeft Duitse taal educatie de komende 4 jaar op de agenda staan. Op een zevental basisscholen in de regio Oude IJsselstreek krijgen leerlingen momenteel een half uur Duits per week. Dit project genaamd “Spreek je buurtaal” draait nu tweeënhalf jaar met succes. Spelenderwijs worden kinderen weer in contact gebracht met de Duitse taal. De hoop is nu dat leerlingen ook kiezen voor Duits als vak op de middelbare school en zo hun kansen vergroten op de arbeidsmarkt in de regio. Ook op een school in het Duitse Emmerik is het Nederlands in het talenpakket opgenomen.
 
Concluderend kun je zeggen dat Duitsers en Nederlanders elkaar als goede buren zien en dat de samenwerking zich niet beperkt tot puur economische zaken, maar men elkaar vooral op cultureel en interpersoonlijk gebied goed weet te vinden.
 

 
Met dank aan: Ben en Dorine Peters, Bennie Vonk, Nienke Schieven, Hans Bongers, Els Henke, Myriam Bergervoet.
Bronnen: AD Achterhoek 1/12/18 Thed Maas ‘met de e-bike van Emmerik naar Doetinchem’. AD Achterhoek 28/11/18 – Erik Meuleman ‘Politiek wil Duitse lessen op Montferlandse basisscholen’.

 

Top