Nog nooit stonden er zo veel buitenlandse studenten aan Duitse universiteiten ingeschreven als nu. Na Groot-Brittannië is Duitsland het land met de meeste buitenlandse studenten in Europa. Ontstaat er zo een cultuur van meertaligheid aan Duitse universiteiten?
Studeren in Duitsland is populair. Dat blijkt uit het feit dat er momenteel meer dan 300.000 buitenlandse studenten aan Duitse universiteiten en hogescholen staan ingeschreven. Het betekent dat ondertussen ongeveer een op tien studenten uit het buitenland komt – een recordaantal. Dat is de uitkomst van het onderzoek Wissenschaft Weltoffen 2014 van het ministerie van Onderwijs, de Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD) en het Deutsches Zentrum für Hochschul- und Wissenschaftsforschung (DZHW). Dit rapport wordt jaarlijks opgesteld op basis van door het Statistisches Bundesamt gepubliceerde studenten- en examenstatistieken en toont het volgende: Duitsland is het op drie na populairste land om te studeren ter wereld. Alleen de VS, Groot-Brittannië en Australië zijn populairder.
Met een buddy door de bureaucratische jungle
De meeste buitenlandse studenten in Duitsland komen uit China (12,5 procent), Rusland (5,3 procent) en Oostenrijk (4,2 procent). Meer dan tweederde van hen verhuist naar de Bondsrepubliek om er hun bachelor of master te halen. De meesten studeren techniek, maar ook rechten, economie en sociale wetenschappen zijn populair.
Uit deze resultaten blijkt dat diversiteit leeft. Maar wat wordt er daadwerkelijk gedaan voor de meertalige cultuur aan Duitse universiteiten? Aan de Ludwig-Maximilians-Universität München (LMU) worden 22 Engelstalige masteropleidingen aangeboden. De universiteit biedt buitenlandse studenten de mogelijkheid voor de start van het semester intensief kennis te maken met hun nieuwe studentenstad door middel van voorbereidings- en talencursussen, excursies en introductiedagen, georganiseerd in samenwerking met de internationale universiteitsclub München. Als de studenten eenmaal zijn ingeschreven kunnen ze deelnemen aan een zogenaamd buddyprogramma. Hierbij helpen Duitse studenten buitenlandse studenten hun weg te vinden in München en gaan ze bijvoorbeeld met hen mee naar instanties. Het zijn dus buddy’s – echte maatjes.
'Engels en daarmee uit - dat is voor ons niet voldoende'
In totaal staan er op dit moment circa 7.500 buitenlandse studenten aan de LMU ingeschreven, zo’n 15 procent van alle studenten. ‘Dat zijn er heel wat, waaruit blijkt dat onze inspanningen resultaat opleveren,’ zegt dr. Stefan Lauterbach, het 56-jarige hoofd van de afdeling internationale betrekkingen van de LMU. ‘Toch is het niet ons doel, zoals de TU München bijvoorbeeld van plan is, op een gegeven moment alle masteropleidingen alleen nog maar in het Engels aan te bieden.’ Als reden noemt hij het belang van het Duits als wetenschapstaal, want niet op alle vakgebieden is het Engels zo dominant als in de natuurwetenschappen. ‘Op cultuurwetenschappelijk terrein en in de sociale wetenschappen heeft het Duits zijn sporen verdiend en daarom willen we ons niet blindstaren op de leus: “Engels en daarmee uit” – dat is voor ons niet voldoende.’ Zo wil de LMU Oost-Europese studenten tegemoetkomen die als eerste vreemde taal vaak Duits hebben geleerd.
Ook aan kleinere universiteiten, zoals de TU Ilmenau in Thüringen, is meertaligheid de trend. ‘We hebben vier Engelstalige masteropleidingen; die zijn zeer in trek,’ zegt dr. Frank March, hoofd van de TU Ilmenau International School. De vraag naar Engelstalige programma’s neemt enorm toe, wat op de campus te zien is: 13 procent van de studenten heeft er een buitenlands paspoort; in totaal zijn er 70 verschillende nationaliteiten. ‘De meesten komen uit China, Rusland en Syrië,’ zegt March, daarmee de uitkomsten van het onderzoek Wissenschaft Weltoffen 2014 bevestigend.
Internationalisering thuis
Thüringen scoort hoog en is naast Hessen de deelstaat met de grootste toename in het aantal buitenlandse studenten ten opzichte van 2008. Dat is een stijging van bijna 35 procent. Om alle nationaliteiten samen te brengen, zijn er in Ilmenau veel initiatieven om buitenlandse studenten op de campus te integreren, maar ook om de Duitse studenten meer oog te laten krijgen voor internationale studenten. Iets bijzonders is de ISWI, de International Student Week in Ilmenau. Deze tien dagen durende internationale studentenbijeenkomst – de grootste ter wereld – wordt om de twee jaar georganiseerd door een studentenvereniging met dezelfde naam. Honderden internationale studenten komen dan samen in de kleine stad aan de rand van het Thüringer Wald en stellen in verschillende evenementen hun eigen cultuur voor. ‘Dat lukt hun beter dan wanneer we het via de officiële kanalen zouden organiseren,’ zegt March lachend.
Ondanks alle internationalisering stelt March, net zoals zijn collega in München: ‘Eén principe blijft overeind: We blijven een Duitstalige universiteit.’ Want ook hij blijft het Duits als een belangrijke wetenschapstaal zien, die niet door het Engels mag worden vervangen.
Naast het uitbouwen van Engelstalige masterprogramma’s zal zowel München als Ilmenau zich daarom in de toekomst richten op het principe van Internationalisation at home, wat betekent dat internationalisering – en daarmee ook meertaligheid – voor de Duitsers thuis een concrete invulling zal krijgen. Zo moeten onder andere alle studenten vreemde talen leren aan plaatselijke taalinstituten of de gelegenheid krijgen zich extra in te zetten voor projecten zoals het buddyprogramma.
