Leren we in de toekomst nog vreemde talen? Of hebben we programma’s die talen simultaan vertalen? Hoe zal de digitalisering het onderwijs veranderen? In een interview ontwerpt trendonderzoeker Peter Wipperman visies, hoe het leren (van talen) zich in de toekomst zal ontwikkelen.
Meneer Wipperman, wanneer heeft u de eerste vreemde taal geleerd?
Ik heb Engels op school geleerd. Dat ging heel traditioneel: ik heb woordjes geleerd, teksten geïnterpreteerd, in het klaslokaal antwoorden in het Engels gegeven. Helaas zijn de scholen in Duitsland vandaag nog niet veel verder.
U zegt dat het jammer is dat bij het leren van talen nog steeds pen en papier domineren. Welke technische mogelijkheden zijn er om talen te onderwijzen?
In de digitale ruimte is spraakherkenning door smartphones, Alexa of Google vanzelfsprekend. Deze ontwikkeling zal het leren van talen zeker veranderen. De schriftelijke weergave zal duidelijk afnemen, geautomatiseerde vertalingen worden vanzelfsprekend. Daarop zijn de scholen in Duitsland nog niet voorbereid.
LEREN MET VIRTUAL REALITY
Zijn er ook programma’s denkbaar, waarmee iemand thuis achter zijn beeldscherm door vreemde landen reist?
Momenteel wordt veel op audiogebied getest, zodat men door interactief luisteren in staat is om een vreemde taal te leren, zonder deze goed te kunnen schrijven. Dit is pas het begin. Het gebruik van kunstmatige intelligentie bij het leren van vreemde talen staat nog in de kinderschoenen. Als programma’s in staat zijn om visuele werelden met luistervoorbeelden te verbinden, dan ontstaan volledig nieuwe mogelijkheden. Met virtual reality zou het ook mogelijk kunnen worden, talen zo te leren alsof je in een ander land bent.
Is dat er al?
Tot dusver is dat bij het leren van talen nog niet duidelijk aanwezig, zulke scenario’s zijn er wel in de game-industrie. Sinds twee jaar wordt er geëxperimenteerd met het combineren van smartphones en virtual reality. De technologieën zijn echter nog veel te duur. Maar ik weet zeker: de technische wereld zal de analoge wereld op veel terreinen aflossen.
Denkt u ook aan digitale leerkrachten?
Lesrobots worden in Japan al gebruikt. Bij ons in Duitsland heerst er een grote scepsis tegenover robots. Wij zetten ook niet de financiële middelen in om het uit te proberen. We moeten ons echter realiseren dat kunstmatige intelligentie nog helemaal in de kinderschoenen staat en ons leven sterk zal veranderen. Het onderzoeksinstituut van de Amerikaanse defensie gaat ervan uit dat we in 2025 met kwantumcomputers werken die 100 miljoen keer sneller zullen zijn dan een normale pc van vandaag. We gaan naar een toekomst die polariseert, maar ook volledig nieuwe situaties voortbrengt.
„ONS LEVEN ZAL ZICH VERANDEREN“
Wat betekent dat dan voor het leren in de toekomst?
De afgelopen jaren hebben wij in Europa het leren versneld. In Duitsland is door de invoering van de bachelor- en masterdiploma’s een geïndustrialiseerde vorm van leren gecreëerd. Het gaat om normering, sneller en efficiënter leren. Wat hieruit voortkomt kunnen machines in de toekomst veel beter doen. Jack Ma, de oprichter van Alibaba, zegt, dat we vooral creatief moeten zijn – maar dat leren we helemaal niet.
Hoe kan creativiteit aan scholen of universiteiten onderwezen worden?
Ik matig mezelf niet aan, concrete ideeën te formuleren, maar de leerdoelen van vandaag zullen verdwijnen. Spraaktechnologieën zullen over tien jaar alomtegenwoordig zijn, het is de vraag of we de schriftelijke weergave van informatie dan nog nodig hebben. De waarschijnlijkheid dat we in het dagelijks leven geen teksten meer schrijven maar met machines spreken, is heel hoog.
Maar ik ben blij dat ik informatie nalezen kan, die voor mijn dagelijks leven of werk belangrijk is.
U komt ook uit een tijd waarin deze technologie er nog niet was. In Duitsland ontmoeten 47 procent van de jongeren onder 25 jaar elkaar liever in de virtuele ruimte dan in de echte wereld. Hoe jonger de mensen zijn, hoe meer ze open staan voor nieuwe technologieën. Live-video’s hebben ansichtkaarten of brieven al lang afgelost. Maar in de lerarenopleiding speelt de digitalisering maar een kleine rol. Dat moet veranderen.
Moeten we in de toekomst eigenlijk nog talen leren? Dat zouden ook programma’s voor mij kunnen doen.
Taalprogramma's zullen veel overnemen, maar het menselijke contact blijft bestaan. Menselijk contact is door techniek niet te vervangen – en daarom zullen we ook in de toekomst talen leren. Ik stel me de toekomst zo voor: wij zijn heel vanzelfsprekend digitaal met elkaar verbonden. Maar het blijft belangrijk om persoonlijk met elkaar te spreken en elkaar te kunnen verstaan.
Geïnteresseerd in het onderwerp talen onderwijzen en leren in de toekomst? Neem dan deel aan de conferentie Startklar?!
DE TREND NAAR AFGRENZING EN AUTONOMIE
Vindt u het niet problematisch dat u in de digitale wereld zoveel gegevens over uzelf prijsgeeft?
Ik zie het realistisch: wie gegevens gebruikt, produceert ook gegevens. Deze gegevens worden opgeslagen – en dat niet alleen in eigen land. Op het moment waarop iemand een contract met Google afsluit, beslist Google, waar de gegevens naar toe gaan en niet de Bondsrepubliek Duitsland of de Europese Gemeenschap. Dat is een misverstand waarin veel mensen geloven.
Momenteel versterken staten hun eigen autonomie weer. In Duitsland duikt het begrip Heimat (vaderland) weer op. Hoe verklaart u dat?
Dat is een ontwikkeling die veel mensen verontrust. De utopie van de globalisering heeft een terugwaartse trend geproduceerd naar nationale afgrenzing. Dat is te zien in Amerika, Turkije, Hongarije, Polen en Denemarken, maar ook bij ons. De mensen vragen zich af wie ze eigenlijk zijn. Daar begint ook de taal een vormgevende functie aan te nemen. Men probeert zich af te grenzen, om in kleinere ruimtes de complexiteit te verminderen. Ik denk dat mensen proberen, de razendsnelle veranderingen in de technologie en machtsverhoudingen af te remmen. Waar dat toe leidt, moeten we afwachten.
Foto: © ProSiebenSat1
Peter Wippermann was tot 2015 professor voor communicatiedesign aan de Folkwang Universität der Künste in Essen en is oprichter van het Trendbüro – een internationaal actief trendonderzoeksbureau met vestigingen in Hamburg en München. Samen met Jens Krüger, directeur van het marktonderzoeksbureau Kantar TNS, publiceert Peter Wippermann eens per twee jaar de Werte-Index (waarden-index). Voor deze index onderzoeken de onderzoekers hoe internetgebruikers in blogs, community's of fora over waarden debatteren. Voor de index van 2018 werden voor het eerst ook foto’s van Instagram geanalyseerd. De actuele analyse toont dat traditionele waarden belangrijker worden. Het belang van succes neemt af, de natuur belandde voor het eerst op de eerste plaats, gevolgd door gezondheid en familie.
