Reinhard Kleist
Polityka i popkultura

Reinhard Kleist, berlińczyk z wyboru, należy do najambitniejszych i cieszących się największym sukcesem autorów komiksów i ilustratorów w Niemczech. Jego wielokrotnie nagradzane komiksy opowiadają o wybitnych osobistościach świata polityki, sportu i kultury popularnej.

Matthias Schneider

Marzeniem lekkoatletki Samii Yusuf Omar było wzięcie udziału w Igrzyskach Olimpijskich latem 2012 roku. Na początku kwietnia 2017 roku Omar utonęła u wybrzeży Malty podczas ucieczki z rodzinnej Somalii. Uciekała przed prześladowaniami islamistów, potępiających uprawianie sportu przez kobiety.

Rysownik Reinhard Kleist opowiada historię Samii Yusuf Omar w komiksie Der Traum von Olympia (Marzenie o Olimpiadzie) (2015) – to komiks, który porusza i wstrząsa. Kleist plastycznie ukazuje cierpienia uchodźców w drodze do Europy. W przedmowie pisze o tym, że ma nadzieję, iż komiks pomoże nam „nieustannie pamiętać, że za marginesowymi wzmiankami mediów na temat polityki wobec uchodźców kryją się ludzkie losy, a za abstrakcyjnymi liczbami – ludzkie życie“. W 2016 roku komiksowi przyznano „Jahresluchs“ – nagrodę w dziedzinie literatury dla dzieci i młodzieży.

FANTASTyczne i surrealistyczne biografie

Dzieło Kleista jest wielowymiarowe: obok podobnych, aktualnych politycznie tematów rysownik zajmuje się rówież popkulturą. Stworzył komiksowe biografie Johnny Casha i Nicka Cave’a. W obu zastosował chwyt polegający na wpleceniu w biografię elementów fantastycznych i surrealistycznych.
 
Ze względu na swój ekspresywny charakter sugestywne, czarnobiałe rysunki Kleista doskonale nadają się do ewokowania wizerunku Nicka Cave’a: wąsko skrojony garnitur, wąski krawat, zaczesane do tyłu i utrwalone żelem włosy. W Nick Cave. Mercy on me (2017) Kleist opowiada historię piosenkarza z dwóch perspektyw – z perspektywy tych, którzy towarzyszą mu w drodze i z perspektywy bohaterów jego utworów. Pojawiają się dwa najważniejsze wydarzenia w życiu piosenkarza: widzimy ojca czytającego mu przed snem Dostojewskiego i Szekspira, oraz to, jak później zostaje liderem punkowej grupy Birthday Party, przeprowadza się do Berlina i tam zakłada zespół The Bad Seeds – wspólnie z m. in. Blixą Bargeldem, piosenkarzem Einstürzende Neubauten. Kleist opowiada o tej karierze na wielu płaszczyznach i w poruszający sposób. Raz po raz opuszcza rejony biografii Cave’a, by pokusić się o spojrzenie w przepaść jego tekstów.
 
W roku 2006 – gdy w niemieckich kinach akurat ukazała się filmowa biografia Johnny Casha Walk the Line – Reinhard Kleist opublikował komiksową biografię piosenkarza: Cash – I See a Darkness. Zajmuje się w niej tym aspektem osobowości Johnny Casha, którego nie uwzględniła hollywoodzka historia o miłości – jego ciemnej stronie. W sugestywnych, kinowych niemal obrazach Kleist opowiada o wzlotach i upadkach „człowieka w czerni“, jego sukcesach i spektakularnych potknięciach, wywołanych przez ekscesy narkotykowe i alkoholowe.
 
Również w książce komiksowej Der Boxer. Die wahre Geschichte des Hertzko Haft, czyli Bokser. Prawdziwa historia Hertzko Hafta (2012), za którą w 2013 roku otrzymał Jugendbuchpreis – nagrodę przyznawaną autorom książek dla młodzieży, Kleist intensywnie rozprawia się z materiałem biograficznym: historią żydowskiego boksera Hertzko Hafta, który uratował się od Zagłady tylko dlatego, że w jednym z obozów zewnętrznych Auschwitz walczył z innymi więźniami na śmierć i życie dla rozrywki narodowych socjalistów. We współpracy z synem Hafta Kleist zamienił raport o życiu ojca w graficzną narrację, która subtelnie oddaje klimat grozy i wciąga czytelnika od pierwszych stron. Książka, która ukazała się najpierw jako powieść w odcinkach w gazecie Frankfurter Allgemeine Zeitung, doczekała się tłumaczenia na wiele języków i ze względu na swoją tematykę i sposób obrazowania cieszy się wielką popularnością za granicą.

 

Chwalony przez krytyków, późno odkryty przez czytelników

Reinhard Kleist już za swój debiut Lovecraft (1994), który zaprojektował i stworzył podczas swoich studiów grafiki i designu, otrzymał prestiżową nagrodę Max-und-Moritz-Preis Salonu Komiksowego (Comic-Salon) w Erlangen. Jury było zafascynowane fantastyczną i niesamowitą historią autora komiksów, który podczas swojej pracy nad biografią amerykańskiego pisarza-autora horrorów zostaje skonfrontowany ze zjawiskami ponadnaturalnymi. O sukcesie zadecydowała również wyrafinowana architektura jego komiksowego obrazowania. Wydawało się, że na firmamencie niemieckiego komiksu wzeszła nowa gwiazda. Lecz podczas, gdy krytycy i znawcy komiksów rozpływali się w pochwałach, publikacje Kleista okazały się zbyt niekonwencjonalne i zbyt trudne w odbiorze dla szerokich rzesz czytelników. W późniejszym czasie miało to się jednak zmienić.

Inspiracji treściowej i formalnej dla jego barwnych, pełnych ekspresji komiksów dostarczyły dzieła H. P. Lovecrafta, Clive’a Barkera i Oscara Wilde’a. Na bazie Portretu Doriana Graya Wilde’a i Human Remains Barkera powstał Dorian (1996). Zaś w komiksie Das Grauen im Gemäuer (Groza ukryta w murach) (2002) autor interpretuje w niemających sobie równych czarnobiałych obrazach opowiadania Lovecrafta.
 
Na początku kariery Kleist z upodobaniem umiejscawiał swoje osobliwe i mroczne opowieści w apokaliptycznych, miejskich przestrzeniach. Tłem jego trylogii Berlinoir (stworzonej w duecie z Tobiasem O. Meissnerem) są miejsca przypominające kulisy takich filmów jak Metropolis, Gabinet doktora Caligari, Trzeci człowiek czy Blade Runner. W swojej trylogii Kleist snuje posępną wizję przyszłości Berlina pod panowaniem wojska skrytobójczych wampirów. Garstka buntowników ma odwagę powstać przeciwko tyranom i wszczyna nierówną, podziemną wojnę partyzancką. Berlinoir to wyżyny komiksu fantastycznego i zarazem przypowieść polityczna o stosunkach społecznych panujących w metropolii.

Z różnych epok zeszłego tysiąclecia Kleist stwarza retrofuturystyczny, momentami dezorientujący patchwork historyczny, pełen estetycznych i politycznych cytatów o walce robotniczej, faszyzmie, socjalizmie w NRD, aż po kapitalizm. Jego utopijne komiksy są reakcją na autentyczne wydarzenia, a zarazem wielowarstwowym i demaskatorskim portretem społeczeństwa.
 
W swoich komiksach Kleist opiera się nie tylko na wydarzeniach i osobach historycznych, lecz również na własnych przeżyciach i wrażeniach. W marcu 2008 r. spędził cztery tygodnie na Kubie, by lepiej poznać kraj i na własne oczy zobaczyć, jak się w nim żyje. W szkicach, malarskich ilustracjach i epizodach komiksowych Kleist stara się uchwycić atmosferę ulic Hawany i życiową sytuację Kubańczyków.

Havanna – Eine kubanische Reise, czyli Hawana – podróż na Kubę (2008) to pamiętnik z podróży. Kleist jest doskonale świadom tego, że podczas krótkiego pobytu można poznać kulturę i sytuację kubańskiego społeczeństwa tylko w sposób powierzchowny. Jego rysunki nie są wprawdzie wolne od stereotypów, jednak podróż zaowocowała pogłębieniem jego opinii o Kubie, również z perspektywy sytuacji społecznej w Niemczech.