Wspomnienie Horsta Bienka
Literackie inspiracje

„CZAS BEZ DZWONÓW” W WERSJI AUDIO

7 grudnia 1990 roku zmarł Horst Bienek. Pochodzący ze Śląska niemieckojęzyczny pisarz i poeta stworzył w latach 70. i 80. XX wieku serię książek poświęconą rodzinnemu miastu. Gliwicka Tetralogia znalazła się w kanonie lektur o śląskiej kulturze, rozpoczyna ją Pierwsza polka, drugi tom to Wrześniowe światło. Prezentowany tu Czas bez dzwonów jest trzecim tomem serii.

Czas bez dzwonów to trzeci tom Tetralogii Gliwickiej Horsta Bienka. Jest kwiecień 1943 roku, Wielki Piątek. To szczególny dzień, gdyż właśnie wtedy zgodnie z ustawą Trzeciej Rzeszy miano zabrać dzwony z Kościoła św. Piotra i Pawła. Wieść ta bardzo szybko rozchodzi się po mieście i wkrótce przed wieżą kościelną zbiera się prawie całe miasto. Valeska Piontek, Irma, rodzina Ossadników, Wodna Milka i cała masa innych postaci, do których zdążyliśmy się już przywiązać. Miasto pełne jest kobiet, dzieci i starców, spora część z nich jest w żałobie po poległych mężach, synach, braciach... A mimo to wszyscy kurczowo trzymają się codzienności planując życie po wojnie, lecz czy będzie jakieś „po wojnie”? Wiadomości z frontu nie są zbyt dobre, Rosjanie wprawdzie wolno, ale jednak przesuwają się w stronę Rzeszy. Josel ma w kieszeni kartę mobilizacyjną i zaraz po świętach musi udać się na front, choć wcześniej musi spotkać się jeszcze z Ullą. Czy mu się to uda? W końcu jest teraz wschodzącą gwiazdą pianistyki i coraz rzadziej odwiedza rodzinne Gliwice. W ukryciu, z dala od zatłoczonych ulic, na Niederwallstrasse próbują przetrwać gliwiccy Żydzi. Arthur Silbergeit w mieście dzieciństwa chciał znaleźć bezpieczny kąt, choć teraz z dnia na dzień robi się coraz bardziej niebezpiecznie. Część Żydów musiała już wcześniej wyjechać „na wschód”, ostatni z nich czekają na transport do Rygi, mają tam podobno przeczekać do końca wojny..., czy jednak tam dotrą?

W rzeczywistości dzwony z gliwickich kościołów zniknęły już w 1942 roku. W swojej opowieści Bienek połączył to wydarzenie z deportacją ostatnich gliwickich Żydów w kwietniu 1943 roku, w czasie gdy w Gettcie Warszawskim wybuchło powstanie. Co ciekawe, księża z kościoła św. Piotra i Pawła, których opisuje autor, w rzeczywistości pełnili posługę w innej parafii, do której należał sam Bienek. W Czasie bez dzwonów możemy odnaleźć jeszcze wiele postaci, które Horst Bienek po 30 latach nieobecności w swym rodzinnym mieście przywraca do życia. Przed Państwem prawie 15 godzin podróży po dawnym Gleiwitz –  mieście, którego już nie ma.


 

Horst Bienek – niemieckojęzyczny Ślązak, poeta, pisarz, publicysta, tłumacz i reżyser filmowy. Urodził się 7 maja 1930 roku w Gliwicach jako szóste dziecko w rodzinie robotnika kolejowego i nauczycielki muzyki. Swoje rodzinne miasto musiał opuścić w 1946. Kolejny etap życia związał go z Niemcami Wschodnimi. W 1951 opublikował pierwsze utwory poetyckie i rozpoczął naukę w mistrzowskiej klasie u Bertolda Brechta. W tym samym roku został aresztowany przez służby bezpieczeństwa i skazany na 25 lat ciężkiej pracy w Workucie. Zwolniony w wyniku amnestii w 1955 osiedlił się w Niemczech Zachodnich. Pobyt w gułagu zaowocował powieścią Cela (1969). Rok później wyreżyserował film o tym samym tytule. W latach 1972-82 powstały kolejne tomy Gliwickiej Tetralogii. Na Śląsk mógł pojechać dopiero w 1987, co zaowocowało książką Podróż w krainę dzieciństwa. Przez wiele lat kierował Wydziałem Literatury w Bawarskiej Akademii Sztuki w Monachium. Zmarł 7 grudnia 1990 roku.

Klaudiusz Kaufmann – pochodzący ze Śląska aktor teatralny, filmowy i dubbingowy.Absolwent warszawskiej Akademii Teatralnej, który od debiutu w niemiecko-polskiej inscenizacji Romea i Julii w nadgranicznym Schwedt nad Odrą stale pojawia się w produkcjach obydwu krajów. Wśród nich m.in: Hochzeitspolka, Jak pokochałam gangstera, Korona królów, Erynie, Masuren-Krimi, Wesele czy Pfarrer Braun. Od 2015 występuje jako Wiktor Król w niemiecko-polskim Polizeiruf 110/Telefon 110. Z dużej liczby dubbingowanych przez aktora filmów na szczególną uwagę zasługuje Madagaskar, gdzie jego głosem przemawia zebra Marty. Od maja 2015 roku prowadzi pisanego po śląsku bloga kulinarnego Chop w kuchni.
 

Autor: Klaudiusz Kaufmann
Copyright: Goethe-Institut Polen
Literackie inspiracje