Wykład, dyskusja
Warsztat myśli

Dr Tomasz Szybisty: Skamieniałe zwłoki w ślubnym stroju, czyli co tak naprawdę zobaczył pod ziemią marynarz w opowiadaniu E.T.A. Hoffmanna

śr., 10.10.2018
Goethe-Institut Krakau

Dlaczego rajskie kwiaty rosną pod ziemią?
Czy romantycy zajmowali się psychoanalizą przed Freudem?
I kim jest niema królowa podziemia?

Na te i inne pytania odpowie podczas pierwszego spotkania w ramach cyklu „Warsztat myśli” dr Tomasz Szybisty, germanista i historyk sztuki, wykładowca Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
 
Opowiadanie Kopalnie faluńskie E.T.A. Hoffmana doczekało się różnych interpretacji. Liczni literaturoznawcy, idąc śladem Emila Lorenza, który opublikował swoje analizy w wydawanym przez Sigmunda Freuda czasopiśmie „Imago”, doszukiwała się w tym krótkim i doskonale skonstruowanym tekście rozbudowanej symboliki erotycznej, widząc w nim zarazem jeden z wczesnych przejawów zainteresowania psychologią głębi avant la lettre. Kluczowym momentem utworu jest sen głównego bohatera, Elisa Fröboma. Wizja ta rozgrywa się w podziemnej scenerii, w której pojawiają się metaliczne rośliny wyrastające z serc powabnych niewiast, morze zamienione w kryształ, a przede wszystkim – niema królowa, napawająca młodego marynarza zarówno pożądaniem, jak i lękiem, często odczytywana jako swoista emanacja zmarłej matki bohatera. Ów niezwykle zagadkowy sen skłania Elisa do porzucenia dotychczasowej profesji i udania się do Falun. Tam zostanie górnikiem, zakocha się w pięknej Ulli i ostatecznie – w dniu ślubu – zostanie zasypany w kopalni. Jego zwłoki zaś, zakonserwowane w roztworze soli mineralnych, przetrwają kilkadziesiąt lat w nienaruszonym stanie i zostaną rozpoznane przez jego ukochaną.
Co ciekawe, ta niebywała historia częściowo nawiązuje do prawdziwych wydarzeń, które zainspirowały zresztą nie tylko Hoffmanna, ale kilkudziesięciu innych pisarzy niemieckich. Zostaną one omówione podczas prelekcji. Jej celem będzie jednak przede wszystkim nowe odczytanie utworu, również w kontekście teorii naukowych przełomu XVIII i XIX wieku.
 
Tomasz Szybisty – absolwent historii sztuki i germanistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim; pobyty stypendialne w Kolonii, Lipsku, Monachium i Rostocku. Rozprawa doktorska: Dziewiętnastowieczne witraże kościołów i kaplic Krakowa (2010, Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego). Od 2007 roku zatrudniony jako wykładowca w Instytucie Neofilologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Członek Stowarzyszenia Germanistów Polskich, Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Corpus Vitrearum. Od roku 2015 kieruje wraz z dr hab. Joanną Godlewicz-Adamiec międzynarodowym projektem badawczym „Literatura – Konteksty”, realizowanym przez Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet w Wuppertalu i Uniwersytet w Santiago de Compostela.