Wykłady i rozmowy online będą się odbywać w czwartki o godz. 18.00 na Facebooku Instytutu Reportażu i Goethe-Institut Krakau.
Nagrania ze spotkań będą również dostępne na kanale YouTube Faktycznego Domu Kultury.
Minimalizm jako indywidualna postawa stał się jedną z Tych Rzeczy, które zrobiły w ostatnich latach spektakularną karierę. Przede wszystkim komercyjną. Doskonale rymuje się z innymi hasłami ery indywidualizmu takimi jak mindfulness czy rozwój osobisty. Stał się stylistyką manifestującą konkretny segment rynku, czy wręcz hasłem sprzedającym kolejne produkty. Bo oczywiście, aby minimalizm praktykować w życiu codziennym trzeba nie tylko pozbyć się ze swojego otoczenia rzeczy, ale też zaopatrzyć w poradniki, jak tego dokonać oraz w produkty, które sprytnie zastąpią to, czego się pozbyliśmy. Warto też zadbać, by nasze otoczenie korespondowało z nową, życiową filozofią, a to zwykle oznacza mniejszy lub większy remont. Jako taki, rozpatrywany indywidualnie i indywidualistycznie minimalizm wydaje się być więc w pewnym sensie skompromitowany - przeżuty przez rynek stracił łączność ze swoim ideowym znaczeniem i stał się podejrzany.
U samego źródła tego pojęcia stoją jednak idee i postawy, które wydają się być niezłą odpowiedzią na wyzwania przed jakimi stoi ludzkość. Ograniczenie konsumpcji jest ciągle jednym z kluczowych rozwiązań mogących zmniejszyć skalę i grozę katastrofy klimatycznej. Przyglądając się temu, co od strony konsumenckiej stało się z ideą minimalizmu w ostatnich latach trudno mieć jednak wrażenie, że to właściwa ścieżka. Dlaczego jednak mielibyśmy myśleć o minimalizmie jako o postawie indywidualistycznej? Wystarczy przecież zredefiniować kontekst rozpatrywania tego pojęcia, by otworzył się przed nami krajobraz pełen nowych możliwości. Hasło ograniczenia konsumpcji zawiera bowiem w sobie pewien genetycznie wręcz wbudowany fałsz - przenosi odpowiedzialność za konsumpcję na konsumentów, pomijając właściwie całkowicie rolę producentów i kwestię nadprodukcji dóbr. Warto więc spróbować umieścić pojęcie minimalizmu po drugiej strony rynkowej sceny - zadać je tym, którzy kreują ofertę, stoją za projektowaniem i wytwarzaniem dóbr, a nie ich konsumowaniem. I sprawdzić co się wydarzy.
I tutaj właśnie pojawia się zaniechanie rozumiane jako rezygnacja z wytwarzania (a nie kupowania) pewnych produktów (lub ich wariantów), usług, komunikatów.
15.04.2021, godz. 18.00, wykład: Filip Springer
Wykład inauguracyjny - Czego możemy się nauczyć od mieszkańców Anarres. Akcja powieści „Wydziedziczeni” Ursuli Le Guin toczy się na dwóch planetach - Urras i jej satelicie Anarres. Życie na tej pierwszej przypomina bardzo to, co dzieje się na Ziemi. Ekonomia opiera się na kapitalizmie o silnie neoliberalnym zabarwieniu, nierówności rosną i są skrzętnie ukrywane przy aktywnym współudziale mediów, bogactwo i dobrobyt (i idące za nimi usługi społeczne) są zarezerwowane dla stosunkowo niewielkiej części populacji. Powierzchnia planety podzielona jest na państwa, które toczą między sobą wojny pogłębiające wyzysk i nierówności. Na Anarres żyją ci, którzy kiedyś nie zgodzili się na taki świat. Mieli to szczęście, że pod ręką był nadający się do zamieszkania księżyc i technologię, aby go skolonizować. Wielki exodus trwał kilkadziesiąt lat. Na Anarres wyemigrowali wszyscy, którzy chcieli żyć w innym, bardziej sprawiedliwym i mniej konsumpcyjnym świecie. Warunki jakie tam panują są o wiele bardziej surowe - wymuszają więc na mieszkańcach współpracę, solidarność i kooperację. Na Anarres nie ma własności, pieniędzy ani przymusu pracy. Jest społeczna odpowiedzialność za wspólnotę, która sprawia, że ci którzy od pracy na rzecz tej wspólnoty się uchylają, to wyjątki. Anarres jest anarchistyczną alternatywą dla Urras. Ursula Le Guin pisząc swoją książkę konsultowała się z amerykańskim filozofem Murrayem Bookchinem, autorem teorii ekologii społecznej, anarchistą i autorem między innymi książki „Przebudowa społeczeństwa”. To niezwykle konstruktywna lektura w dobie katastrofy klimatycznej podpowiadająca społeczne, ekonomiczne i kulturowe rozwiązania dla wielu problemów, które do tej katastrofy doprowadziły. Przyglądając się postawom mieszkańców Anarres i sposobom, przy pomocy których zorganizowali oni swoją, dalece niedoskonałą, wspólnotę możemy dość łatwo wyciągnąć nauki dla naszego zadania przywrócenia idei minimalizmu.
22.04.2021, godz. 18.00, wykład: Rafał Żak
Jak nastał konsumpcjonizm? O religijnych i filozoficznych źródłach minimalizmu. Przypisywana Williamowi Ockhamowi zasada „nie warto mnożyć bytów ponad potrzebę” znana była już w połowie XIII wieku. Zdanie to stało się popularną syntezą sformułowanej przez Ockhama ekonomii myślenia. Zakłada ona, że po pierwsze „bez konieczności nie należy zakładać niepotrzebnej wielości”; po drugie: „nie warto czynić przy pomocy wielu tego, co daje się zrobić przy pomocy mniejszej ilości”, i po trzecie, w odniesieniu do weryfikacji zdań „kiedy ma być zweryfikowane zdanie o rzeczach i dwie rzeczy wystarczą dla jego prawdziwości, to nie trzeba zakładać trzeciej”. Ekonomia myślenia sformułowana przez Ockhama ma aplikacje i znaczenie zarówno epistemologiczne jak i ontologiczne.
29.04.2021, godz. 18.00, dyskusja: Paweł Cywiński, Szczepan Żurek, moderacja: Filip Springer
Minimalizm w podróżowaniu. Przyzwyczailiśmy się, że świat stoi przed nami otworem. Zagraniczne podróże stały się dla wielu integralną częścią dobrostanu. Podróżowanie jest jednak jedną z aktywności człowieka, która najbardziej przyczynia się do zmian klimatycznych. Co oznacza minimalizm w podróżowaniu? Czy możemy się rozgrzeszać z egzotycznych wypraw kierując się zasadami etycznego podróżowania, czy musimy zmienić całkowicie nasze podejście do myślenia o podróżowaniu?
6.05.2021, godz. 18.00
Nadprodukcja informacji. Co ona dziś oznacza? W jaki sposób ją ograniczać, by komunikaty nie ginęły w zalewie innych i wybrzmiewały z właściwą mocą. By miały znaczenie i należną sobie siłę oddziaływania. Codziennie na półkach księgarskich ląduje kilkadziesiąt nowych tytułów. Wiele z nich to książki niekonieczne, czy wręcz zbędne - mogłyby nigdy nie powstać. Czy jesteśmy dziś gotowi przyznać, że także w tym obszarze, w kraju w którym ciągle czytelnictwo zostawia wiele do życzenia, mamy do czynienia z nadprodukcją?
13.05.2021, godz. 18.00, dyskusja: Filip Springer, Paulina Kramarz
Minimalizm i jedzenie. Czy na pewno potrzebujemy dwudziestu rodzajów jogurtów na półkach w supermarkecie, gruszek z Hiszpanii i brokułów z Izraela w środku zimy? W jaki sposób możemy aplikować ideę minimalizmu do produkcji żywności i zaspokajania przez producentów naszych podstawowych potrzeb żywnościowych. Z czego musimy zrezygnować by zminimalizować nasz ślad ekologiczny. Od czego musimy odwyknąć?
20.05.2021, godz. 18.00, wykład: Tomasz Markiewka
Czy minimalizm uratuje świat? Czy indywidualne, konsumenckie wybory, wcielanie minimalizmu w codziennym życiu mają faktyczne kluczowe znaczenie dla zmian, które muszą zajść w świecie, aby kolejne pokolenia mogły względnie spokojnie przetrwać? Czy demokracja konsumencka to mit, czy konieczność?
27.05.2021, godz. 18.00, dyskusja: Katarzyna Zajączkowska, Joanna Glogaza, moderacja: Karolina Sulej
Minimalizm i moda. Co dziś oznacza minimalizm w modzie? Czy jest tylko stylistyką, czy można tę ideę rozumieć jako postawę twórczą czy wręcz strategię biznesową? Nadprodukcja odzieży i akcesoriów jest dziś jedną z głównych źródeł zaśmiecenia planety. Jak rynek mody próbuje na to reagować, jak mogą się do tego problemu odnieść projektanci/ projektantki , twórcy i twórczynie marek modowych.
10.06.2021, godz. 18.00, wykład: Julia Fiedorczuk
Cisza jako akt twórczy, poezja jako praktyka minimalistyczna. Odpowiedzialność za szeroko rozumianą nadprodukcję spoczywa także na samych twórcach i twórczyniach. W wykładzie zamykającym cykl prof. Julia Fiedorczuk (UW / Szkoła Ekopoetyki) opowie o różnych wymiarach milczenia i ciszy jako twórczych formach zaniechania oraz o poezji jako sztuce maksymalnej syntezy i minimalnego komunikatu.
Wróć
