วีอาร์ เมตามอร์โฟซิส: VRwandlung
คาฟคาในความจริงเสมือน

“เช้าวันหนึ่งเมื่อเกรกอร์ ซามซาตื่นขึ้นมาจากความฝันอันสับสน เขาก็พบว่าตนเองได้กลายเป็นแมลงยักษ์ไปเสียแล้ว”* คือประโยคเปิดเรื่องจากผลงานวรรณกรรมที่มีชื่อเสียงมากที่สุดชิ้นหนึ่งแห่งคริสต์ศตวรรษที่ 20 ชื่อว่า เมตามอร์โฟซิส ของฟรันซ์ คาฟคา ในนิทรรศการ VRwandlung ที่สถาบันเกอเธ่ กรุงปราก คุณจะตื่นขึ้นมาเป็นแมลงยักษ์ในห้องที่สร้างขึ้นใหม่ตามต้นฉบับด้วยเทคโนโลยีความจริงเสมือนหรือวีอาร์

 

“ก่อนอื่น คุณต้องถอดรองเท้าออก” เอดวร์ด ฟิชเชอร์ (Eduard Fischer) โปรแกรมเมอร์บอกผมเป็นอย่างแรก ผมสวมรองเท้าแตะนุ่มสบายซึ่งมีเซนเซอร์แปลก ๆ ติดอยู่ที่ปลายเท้า ไม่ทันไรผมก็ถูกติดเครื่องมือต่าง ๆ ทั้งหูฟัง แฮนด์เซ็ต และแว่นตาวีอาร์ หลังจากใส่อุปกรณ์ต่อสายระโยงระยางครบ ผมยืนรอในความมืดสนิทอยู่ไม่กี่วินาที ทุกอย่างก็เริ่มทำงาน แสงสว่างวาบขึ้น ผมพบตัวเองย้อนกลับไปยังปี ค. ศ. 1915 ในห้องของเกรกอร์ ซามซา ณ เมืองเก่าของกรุงปราก ในร่างที่ต่างไปจากเดิมโดยสิ้นเชิง

จากหน้าหนังสือสู่โลกเสมือนจริง

ผลงานประพันธ์เรื่อง เมตามอร์โฟซิส ของคาฟคาบอกเล่าถึงความรู้สึกของคน ๆ หนึ่งที่ตื่นขึ้นมาตอนเช้าแล้วพบว่าเขาได้กลายร่างเป็นแมลง เรื่องไม่ได้ให้คำตอบว่ามันเกิดขึ้นได้อย่างไรหรือเพราะเหตุใด แต่ประเด็นสำคัญอยู่ที่ เขาจะจัดการกับตัวเองอย่างไร พ่อแม่จะมีท่าทีแบบไหน แล้วหัวหน้าจะว่าอย่างไร ผลงานเขียนแนวเอกซเพรสชันนิซึมของคาฟคายังคงสร้างปริศนาแม้เวลาจะล่วงเลยมาแล้วหลายร้อยปี สถาบันเกอเธ่ กรุงปราก ได้ชุบชีวิตเกรกอร์ ซามซาที่แสนอาภัพขึ้นมาอีกครั้งในโลกจินตนาการของวีอาร์

“นิทรรศการ VRwandlung ได้ถ่ายทอดผลงานของฟรันซ์ คาฟคาจากหน้าหนังสือสู่โลกเสมือนจริง อย่างไรก็ตาม ตัวเอกไม่ใช่เกรกอร์ ซามซาแต่เป็นตัวคุณเอง” มิคา จอห์นสัน (Mika Johnson) ผู้กำกับอธิบาย เขาคือผู้รังสรรค์ห้องนิทรรศการ VRwandlung ร่วมกับทีมสตาร์ทอัพหน้าใหม่ของเขา

ห้องของเกรกอร์ ซามซา | ภาพโดย: สถาบันเกอเธ่

ผมคือเกรกอร์ ซามซา

และมันก็เป็นอย่างที่เขากล่าวไว้จริง ๆ ในนิทรรศการ VRwandlung ผมคือเกรกอร์ ซามซา ผมเป็นแมลงยักษ์ที่ทั้งน่าขยะแขยงและสับสน ผมสำรวจแขนขาคู่ใหม่ด้วยความหลงใหลระคนหวั่นใจไปพร้อมกัน มันเรียวยาว มีขนปกคลุม แถมยังมีหลายคู่เสียด้วย ส่วนที่เคยเป็นหน้าท้องกลับกลายเป็นเปลือกแข็ง ๆ และผมมองเห็นหนวดแมลงแกว่งไปมาอยู่ตรงหน้า เมื่อหันไปเห็นเงาตัวเองในกระจก ผมก็รู้สึกกลัวขึ้นมา เบื้องหลังประตูห้อง พ่อเริ่มส่งเสียงเอ็ดตะโร “เกรกอร์... เกรกอร์ เปิดประตูห้องสักที”
“สิ่งที่น่าประทับใจที่สุดในนิทรรศการนี้ คือห้องของเกรกอร์ มันทำให้โปรเจคนี้มีเอกลักษณ์โดดเด่น” โวยเจค ยันโกฟสกี (Vojtěch Jankovský) จากบริษัทซอฟท์แวร์ Achtung4k กล่าว “เราต้องศึกษาบทประพันธ์อย่างถี่ถ้วน และสร้างแบบจำลองห้องของเกรกอร์ ซามซาอย่างละเอียดจากบทบรรยายของคาฟคา” ทุกอย่างสอดคล้องกับงานประพันธ์ ไม่ว่าจะเป็น โต๊ะทำงานที่มีหนังสือวางอยู่ เตียงนอนโลหะสีขาว ลายดอกไม้บนผนัง กระเป๋าทำงาน หรือที่ทับกระดาษจากหมู่บ้านซือเรา (Zürau) “ส่วนไหนที่เราไม่แน่ใจ สมาคมฟรันซ์ คาฟคาก็คอยให้ความช่วยเหลือ หนังสือทุกเรื่องที่วางอยู่บนโต๊ะของเกรกอร์ ซามซาคือเรื่องที่ฟรันซ์ คาฟคาอ่านจริง ๆ ในเวลานั้น” ยันโกฟสกีกล่าวเพิ่มเติม
 

บิดา​แห่งความจริงเสมือน

นิทรรศการ VRwandlung ได้รับการบรรยายวีอาร์โดยไรเนอร์ ชตาค ผู้เขียนหนังสือชีวประวัติของคาฟคาเล่มสำคัญเล่มใหม่ เขาไม่เพียงแนะนำผลงานของคาฟคา แต่ยังชี้ให้เห็นว่า คาฟคาเป็นบิดาทางความคิดของความจริงเสมือนอีกด้วย “เนื่องจากคาฟคารักการชมภาพยนตร์ และชอบดูรูปภาพสามมิติ เขาจึงจินตนาการไว้ว่า วันหนึ่งภาพสองมิติจะหลอมรวมกับเทคนิคพิเศษทางพื้นที่ ก่อให้เกิดภาพเสมือนจริงแบบใหม่ที่ลวงตาโดยสมบูรณ์” ชตาคกล่าว

* ฟรันซ์ คาฟคา (2536): เมตามอร์โฟซิส. แปลโดย ถนอมนวล โอเจริญ. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพ: ดวงกมลวรรณกรรม.