PASCH-O‘QITUVCHILARI UCHUN ONLAYN-TIL KURSLARIGA STIPENDIYALAR
© Goethe-Institut
PASCH-O‘QITUVCHILARI UCHUN PANDEMIYA DAVRIDAGI LOKDAUN PAYTIDA ONLAYN TIL KURSLARI UCHUN STIPENDIYALAR
Dunyoning ko’plab mamlakatlarida pandemiya davridagi lokdaun vaqtida onlayn darslar hamda uyda ta’lim olish nafaqat o’qituvchilar, balki o’quvchilar uchun ham kunlik vazifa bo’lib qolganligi haqiqatdir. O’zbekistonda biz lokdaundan onlayn malaka oshirish uchun foydalanib qoldik. “Maktablar: kelajak hamkorlari” loyihasi PASCH-maktab va litseylarining ma’muriyatiga, nemis tili, aniq va tabiiy fanlar murabbiylariga Toshkentdagi Gyote Institutining onlayn til kurslarini taklif qildi.
Yozgi kurslar uchun O’zbekiston va Tojikistondan 8 nafar direktor, 11 nafar direktor o’rinbosarlari, 5 nafar aniq fanlar o’qituvchisi hamda 21 nafar nemis tili o’qituvchisi ro’yxatdan o’tdilar. Loyihaning yangiligi – ilk marotaba maktab va litsey direktorlari hamda ularning o’rinbosarlari, shuningdek, aniq fanlar o’qituvchilari nemis tili kurslarida ishtirok etishdi, buning ustiga virtual platformada. Bu ular uchun bir nechta etapdan iborat vazifa edi. O’z o’rnida nemis tili o’qituvchilari ham A2.1-B1.2 kurslarida ishtirok etishdi. Nemis tili o’qituvchilari uchun davomiy hisoblangan maqsad – bu ularning yaxshi B2 darajasiga yetishlari hamda DLL malaka oshirish kurslarini tugatishlaridir.
Biz kurslarning PASCH-ishtirokchilaridan ayrimlari bilan intervyular o’tkazdik:
- Nimaga bu onlayn-kursda qatnashishga qaror qildingiz?
- Onlayn darsdan o'zingiz uchun qanday tajriba orttirdingiz?
- Ushbu onlayn-kursni boshqalarga ham tavsiya qilgan bo'larmidingiz?
- Nemis tilida qaysi bilim darajasiga erishmoqchisiz?
- Onlayn til kursi qatnashchisi sifatida qanday muammolarga duch kelish mumkin? (misol uchun, vaqt yetishmovchiligi, uy va ish o'rtasidagi muvozanat, ish joyi va b.)
Shuningdek, biz PASCH-ishtirokchilari uchun bir necha marta kurslar o’tkazgan Sayyora Turakulovaga ham bir nechta savollar berdik:
- Kurs boshlovchisi sifatida oddiy darsdan onlayn darsga o’tish Sizga qanchalik oson bo’ldi?
- O’qituvchi va o’rganuvchiga nisbatan onlayn darsning qanday ijobiy taraflari mavjud?
- Nemis tili darsining digital formatga o’tishidan Siz nimalar kutayapsiz?
- Kuzda o’quv yili qanday tus olishi hanuz noma’lum.
Sizga ma’lumki, men rahbar bo’lib turgan litsey 2013-yildan beri Toshkentdagi Gyote Institutining PASCH (Maktablar: kelajak hamkorlari) tashabbusi bilan uzviy aloqada hamda u bilan hamkorlik qiladi. Aynan shu menda ko’proq o’qishga va nemis tilini yaxshiroq eggalashga ishtiyoq uyg’otadi. Hamkorlik sababli germaniyalik mutaxassislar bilan ko’plab tadbirlar, kechalar, uchrashuvlar, mahorat darslari hamda seminarlar o’tkaziladi va men litsey direktori sifatida ularga o’z hurmatimni ko’rsatish uchun ular bilan nemis tilida muloqot qilishga harakat qilaman. Ikkinchidan, hozirgi zamonamiz direktorlardan kamida bitta chet tilini egallashni talab qilayapti, buning uchun ham o’z kelajagim uchun men nemis tilini o’rganishni boshladim. Rahbar sifatida o’z ish joyimni bir oy muddatga tashlab keta olmasligim bois onlayn kurs buning uchun menga yaxshi imkoniyat bo’ldi. Bu sababdan men Gyote Institutiga, PASCH loyihasiga, ayniqsa Yelena Yankovich va Sabohat Rajabovalarga menga taqdim qilingan bu imkoniyat uchun o’z minnatdorchiligimni bildirmoqchiman.
Onlayn darsdan o'zingiz uchun qanday tajriba orttirdingiz?
Onlayn kurs davomida men o’z tajribamni ancha kengaytirdim. O’qish paytida men yana bir bora Gyote Institutida malakali o’qituvchilar ishlashiga amin bo’ldim. Homid Rahmonov, Artikoy Safarova, Ilnur Shagiahmedov kabi ko’plab malakali o’qituvchi va tutorlar bilan tanishganimdan juda hursandman. Ularning darslari yordamida men nemis tiliga o’zim uchun yangi dunyo kashf qildim. Har safar shunchalik ko’p yangi bilimlar olamanki, ularni litseydagi boshqa hamkasblarim bilan ham bo’lishaman. Kursda har safar qatnashganimda do’stlar safi ham kengayadi. Ular bilan tez-tez muloqotda bo’lib turamiz. Orttirgan tajribalarimdan yana biri – bu nemis tilida og’zaki nutqimning yaxshilanishi. Avvalari men unda gaplashishga qo’rqar edim, bu menga qiyin bo’lar edi. Agar biror xatoga yo’l qo’ysam bu mening tarafimdan juda xunuk bo’ladi, deb o’ylar edim. Hozir esa malakali va professional tutorlar yordamida men xatolar bilan bo’lsa-da erkin gapirishni boshlayapman. Muloqot payti o’zimni erkinroq sezib, endi qo’rqmayapman.
Ushbu onlayn-kursni boshqalarga ham tavsiya qilgan bo'larmidingiz?
men bu kurslarni o’zim unda qatnashib boshlagandan buyon litseydagi murabbiy va o’quvchilarga tavsiya qilib kelaman, chunki bu kurslardagi ishtirok ularning foydasiga, deb hisoblayman. Mening tavsiyamdan so’ng o’rinbosarlarimdan biri A1 kursida qatnashdi, yana biri qatnashish istagida. Bundan tashqari, ayni paytda 3-4 nafar o’quvchimiz A2 onlayn kursida qatnashyapti, uch nafar nemis tili o’qituvchisi esa C1 darajasida onlayn kursda ishtirok etish niyatidalar.
Nemis tilida qaysi bilim darajasiga erishmoqchisiz?
ancha murakkab bo’lsa-da, men B2 darajasiga erishmoqchiman va mening bu maqsadim amalga oshadi, degan umiddaman.
Onlayn til kursi qatnashchisi sifatida qanday muammolarga duch kelish mumkin? (misol uchun, vaqt yetishmovchiligi, uy va ish o'rtasidagi muvozanat, ish joyi va b.)
Kurs onlayn o’tkazilayotganligi bois ayrim mayda qiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin, chunki chet tili o’rganayotganda hamma bilan birgalikda bir xonada o’tirib, o’qituvchi va boshqa qatnashchilar bilan muloqot paytida vizual aloqa o’rnatish maqsadga muvofiq. Bunday sharoitda tilni tezroq o’rganish mumkin. Ammo baribir har bir narsaning ijobiy taraflari hamda kamchiliklari bo’ladi. Mening bu kursda ishtirok etishim uning onlayn bo’lgani uchun mumkin bo’ldi – aksi taqdirda men unda qatnasha olmasdim, sababi rahbar sifatida joyimda turib qiladigan ishlarim juda ko’p. Baxtimga ayni paytda kurslarda ishtirok etish uchun imkonim ko’proq. Bu imkoniyatdan men unumli foydalanaman va nemis tilini chuqurroq egallamoqchiman. Onlayn kurs paytida men umuman muammoga duch kelmadim. Ayniqsa menga Zoom ilovasidagi haftasida ikki-uch marotaba o’tkazilgan darslar ma’qul bo’ldi. Ular men uchun juda qiziqarli va foydali o’tdi. Bu bilan birgalikda istaganingizcha savol berishingiz mumkin, chunki tutorlarimiz kun-u tun bizga yordam berishga shay edilar. Ular barchasini aniq va keng yoritib beradilar. Buning uchun men ulardan minnatdorman. Agar kimdir chet tilini o’rganmoqchi bo’lsa, bu uning o’ziga bog’liq. Xohlagan qila oladi. Agar rostdan ham istasak, har doim ishtiyoq topiladi. Agar chet tili kelajak uchun muhimligini anglab yetsak, juda band bo’lsak ham, hech narsa bizning ishtiyoqimizni to’xtata yoki yo’q qila olmaydi.
Onlayn darsdan o'zingiz uchun qanday tajriba orttirdingiz?
Tan olib shuni aytishim kerakki, onlayn darslarni men dars sifatida qabul qilmasdim, toki o`zim mana shu platformada onlayn kurs boshlagunimga qadar. Bu kurs boshqa kurslardan farqli edi. Zoom dasturidagi jonli muloqot hammasidan ham qiziqarliroq edi, chunki bu vaqtda biz bilmaganlarimizni bilib olardik, bilimlarimizni mustahkamlab olardik. Men uchun Zoomda jonli muloqot qilish, nemis tilida dialoglarni dasturda berilgan audioda yozish, nemis tilida ijodiy ishlar yozish katta tajriba orttirishga sabab bo`ldi. Undan tashqari xatolar ustida ishlash to`g’ri tashkil etilgan. Kimda nemis tilini o`rganish uchun xohish-istak bo`lsa, tajribasini oshirish uchun katta mehnat qilib, materiallar tayyorlaydi. Umuman kim kompyuterdan foydalana olmasa, ularda ham kompyuterdan foydalanish tajribasi ham ortadi.
Ushbu onlayn-kursni boshqalarga ham tavsiya qilgan bo'larmidingiz?
Albatta. Barcha fan o`qituvchilariga, o`quvchilarga va kimda nemis tilini o`rganish bo`yicha xohish-istak bo`lsa, barchasiga tavsiya qilgan bo`lardim. Platformdagi barcha tayyorlangan materiallar nemis tilini puxta o`rganishga qaratilgan. Barcha uchun ushbu materiallar qiziqarli bo`ladi, deb o`ylayman, o`rganganlarimdan darslarimda foydalanaman.
Nemis tilida qaysi bilim darajasiga erishmoqchisiz?
General bo`lishni xohlamagan soldat bo`lmaganidek, men ham eng yuqori darajasigacha bormoqchiman, agar albatta buning uchun menga imkoniyat berilsa, kuchim va bilimim yetsa. Orqaga qaytish yo`q, faqat “oldinga olg’a” shiori ostida harakatdaman. Menga doimo yangi narsalar bilan shug’ullanish yoqadi. Ayniqsa, bizning maktabimizga Germaniyadan tez-tez mehmonlar kelib turadi. Men endi ular bilan be’malol salomlashib, hol-ahvol so`ray olaman – bu meni juda quvontiradi. Nemis tilini oldinroq o`rganishni boshlamaganimdan juda pushaymondaman.
Onlayn til kursi qatnashchisi sifatida qanday muammolarga duch kelish mumkin? (misol uchun, vaqt yetishmovchiligi, uy va ish o'rtasidagi muvozanat, ish joyi va b.)
Albatta, dars vaqtida mashg’ulotlar tashkil etilganda vaqt muammosi kelib chiqishi mumkin, umuman tildan yiroq bo`lgan o`qituvchilarda doimiy tarjimonlik dasturlaridan qo`shimcha foydalanish muammosi, kompyuterdan foydalana olmaydigan o`qituvchilarda Zoomdan foydalanish muammosi, platformadagi vazifalarni bajarish va uzatish muammolari kelib chiqishi mumkin.
Men hech qanday muammoga uchramadim sababi men informatika fanidan dars berganim uchun ovoz yozishda, ijodiy ishlar yozib uzatishda muammolar bo`lmadi. Hatto Zoomda dars o`tilganda barchasida hech qiynalmay foydalana oldim. Lekin bizning kursdagi 10 nafar ustozlardan ko`pchiligining olgan baholaridan ko`rib bildimki, ular qiyinchiliklarga duch kelishgan. Men shaharda yashayman, menda internet muammosi ham yo`q edi, lekin ustozlarda internetdan foydalanishda ham muammolar bo`ldi.
Onlayn darsdan o'zingiz uchun qanday tajriba orttirdingiz?
Onlayn dars yordamida men katta tajriba orttirdim va u menga yoqdi. Til o'rganuvchilar uchun qulay platforma yaratilibdi.
Ushbu onlayn-kursni boshqalarga ham tavsiya qilgan bo'larmidingiz?
Albatta, ushbu onlayn kurs hatto uydan turib til o’rganish uchun katta imkoniyat, va men buni hammaga tavsiya qilaman.
Nemis tilida qaysi bilim darajasiga erishmoqchisiz?
Nemis tilida C1 darajasiga erishmoqchiman. Albatta buning uchun juda ko’p o’qib, o’rganib, harakat qilish kerak.
Onlayn til kursi qatnashchisi sifatida qanday muammolarga duch kelish mumkin? (misol uchun, vaqt yetishmovchiligi, uy va ish o'rtasidagi muvozanat, ish joyi va b.)
Onlayn darslarda duch kelishi mumkin bo’lgan muammolardan biri – bu vaqt yetishmovchiligi. Misol uchun, menga ham ayrimlari boshqa ishlarim tufayli vaqt yetishmay qoldi.
Firdavs Ibragimov, Samarqand shahri PASCH-litseyi nemis tili o'qituvchisi bilan intervyu
Nimaga bu onlayn-kursda qatnashishga qaror qildingiz?
Onlayn kurs menga yoqdi, chunki qaytadan talaba bo'lgandek bo'ldim.
Onlayn darsdan o'zingiz uchun qanday tajriba orttirdingiz?
Ushbu onlayn darsda hozirgi zamonaviy nemis tilida qo'llanadigan ko’plab yangi so'zlarni o'rgandim.
Ushbu onlayn-kursni boshqalarga ham tavsiya qilgan bo'larmidingiz?
Ha, ushbu onlayn kursni nemis tiliga qiziqishi bor barchaga tavsiya qilgan bo'lardim.
Nemis tilida qaysi bilim darajasiga erishmoqchisiz?Nemis tilida C1 darajaga erishmoqchiman.
Onlayn til kursi qatnashchisi sifatida qanday muammolarga duch kelish mumkin? (misol uchun, vaqt yetishmovchiligi, uy va ish o'rtasidagi muvozanat, ish joyi va b.)
Onlayn kursda vaqt masalasi yetishmovchiligi va internet sust ishlashi hamda internet trafik zoom dasturida yetishmay qolayotganligi kabi muammolarga duch kelishimiz mumkin.
Raygul Dauletbayeva, Qoraqalpog’iston Respublikasi Nukus shahridagi PASCH-litseyi nemis tili o’qituvchisi bilan intervyu
Nimaga bu onlayn-kursda qatnashishga qaror qildingiz?
Bilim va ko’nikmalarimni boyitish, o’rganish va izlanish uchun bu onlayn-kursda qatnashishga qaror qildim.
Onlayn darsdan o'zingiz uchun qanday tajriba orttirdingiz?
Onlayn ishlashni o’rgandim, fikrimni bayon qilishni va yozishni o’rgandim.
Ushbu onlayn-kursni boshqalarga ham tavsiya qilgan bo'larmidingiz?
Ha, ushbu onlayn-kursni albatta boshqalarga ham tavsiya qilgan bulardim.
Nemis tilida qaysi bilim darajasiga erishmoqchisiz?
Nemis tilida C1 darajasiga erishishni xohlayman.
Onlayn til kursi qatnashchisi sifatida qanday muammolarga duch kelish mumkin? (misol uchun, vaqt yetishmovchiligi, uy va ish o'rtasidagi muvozanat, ish joyi va b.)
Ish vaqtida bulsa vaqt yetishmovchiligi muammo bo’ladi va bizda elektr energiyasi uzilib qoladigan paytlar bo’lsa, vaqtida bajara olmaslik. Ayrimlari internet tezligi ham bir muammo bo’lgan.
Sayyora Turakulova, Toshkentdagi Gyote Instituti murabbiyi bilan suhbat
Kurs boshlovchisi sifatida oddiy darsdan onlayn darsga o’tish Sizga qanchalik oson bo’ldi?
Aslini olganda, bu metodik jihatdan ham, tashkiliy va psixologik jihatdan ham oson bo’lmadi. Metodik nuqtai nazardan oson bo’lmaganligi sababi – odatiy darsdagi amaliy topshiriqlar onlayn-fazada o’zlariga o’xshash topshiriqlar bilan almashtirilishi kerakligini doimo inobatga olish kerak edi. Bunga asosan platformadagi interaktiv vazifalar va onlayn-uchrashuvlar paytidagi boshqa mashqlar (masalan, ishtirokchi o’tirgan xonani tasvirlash, yoki ish stolidagi narsalarning nomini aytish, bunga topishmoqlar ham kiradi) xizmat qildi. Vizual idrokning ahamiyati yana ham kuchliroq oldinga surildi. Buni, shuningdek, onlayn-uchrashuvlar uchun prezentatsiyalarni tayyorlashda inobatga olish kerak edi. Onlayn dars vaqtida o’qituvchi sifatida rivojlanishga doir umumiy tasavvur hosil qilish va ko’zdan hech narsa qochirmaslik maqsadida har bir aytilgan ibora va so’zga e’tibor qaratish lozim. Kurs ishtirokchisi yana nimalar ustida ishlashi kerakligi haqida uning onlayn-uchrashuvlarda ishtiroki, yozma vazifalari va izohlari asosida xulosa chiqarishga urinish kerak. O’qituvchi sifatida ishtirokchining bitta darsdan keyin nimalar qila olishi va nimalarga erishganligi to’g’risida ko’proq o’ylaysiz. Tashkiliy nuqtai nazardan ham bunga tayyor bo’lmagan o’qituvchilarni virtual maydonda to’plash, ularga platformadagi turli instrumentlardan hamda muloqot vositalardan foydalanishni o’rgatish, ularni muloqotning ushbu yangi turiga qiziqtirish oson bo’lmadi. Platformadagi muloqot ancha oqsadi. Kurs ishtirokchilari asosan Telegram orqali muloqotni qulay deb topishdi. Ular o’z savollarini platformada yoritgilari kelmadi, aynan bu jihatdan platforma foydalanilmadi. Balki ular buning uchun biroz uyalgandir yoki eringandirlar, yoki texnik jihatdan bu ular uchun qiyinchilik tug’dirgandir. Psixologik ma’noda esa bir tarafdan, media bilan ishlashga ko’nikmagan o’rganuvchilarni platformada ishlashga qiziqtirish qiyin bo‘ldi, boshqa tarafdan, hamma odatiy, jonli muloqotni sog’ingan edi. Oddiy jonli fazada ko’rsatiladigan energiya va tuyg’ular ko’rsatilmadi, va bu har birimizni yanada uyatchanroq va muloqot uchun yopiqroq qiladi. Qolaversa, inson ich-ichidan o’zgaradi, transformatsiya, boshqa kayfiyat va yangi ish qiyofasini boshidan o’tkazadi. Qandaydir ma’noda endi o’qituvchi emasmiz, o’rganuvchilar avvalgidek bizga va bizning ishtirokimizga muhtoj emas, va tutorning bu roliga, bu yangi ongga ko’nikishimiz kerak. Yaxshi natijalari uchun o’rganuvchuilar endi o’qituvchilarini emas (ko’pchilik hisoblagani kabi), balki o’z harakatlari va omadlarini mas’ul, deb bilishadi. Onlayn o’qish paytida bu ko’proq seziladi. Endi old planda o’rganuvchining o’zi va uning o’qish jarayoni turadi. Hatto o’rganuvchilar uchun ham ularning sharqona mentaliteti tufayli bu narsa begona va yangi bo’ldi. Chunki Sharqda o’qituvchi oldida katta hurmat bilan tarbiyalanamiz va undan ko’p narsani kutamiz. Yangi o’quv shakliga o’tish, yangi rolni anglash ikkala tomon uchun ham ko’p vaqt talab etdi, va o’rganuvchilarning yaxshi natijalari tutorga ishtiyoq berdi.
O’qituvchi va o’rganuvchiga nisbatan onlayn darsning qanday ijobiy taraflari mavjud?
Onlayn dars vaqtida o’qituvchilar mediadan foydalanish ko’nikmalarini oshiradilar, ichki farqlash oldinga suriladi, murabbiylar ko’proq har bir o’rganuvchining shaxsiy imkoniyatlariga e’tibor beradilar, va bu ularga maqsadga yo’naltirilgan aniq tavsiyalar (mashqlar, havolalar) berishga ko’maklashadi. O’rganuvchini hafa qilmasdan uning xatolarini ko’rsatish mumkin, chunki o’zi haqida xulosani o’rganuvchining faqatgina o’zi o’qiy oladi.
O’quv jarayoninining kuchli shaxsiylashtirilganligi/individuallashtirilganligini kuzatish mumkin. Kurs ishtirokchilari uchun bu ijobiy bo’lishi kerak, chunki ular kerakli yordamni va o’z ishlari uchun keng xulosani oladilar. Tortinchoq o’quvchilar uchun onlayn o’qish o’zlariga ishonishlari va fikr bildira olishlari uchun yaxshi imkoniyat sanaladi. Onlayn uchrashuvlarda ishtirokchilarning har biri o’z fikrini ochiq ayta oladi. Babelium topshiriqlarida vazifani bir necha marta yozib olib, ulardan eng yaxshisini o’qituvchiga jo’natish mumkin. Agar bir vazifa bir necha marta bajarilsa, o’z-o’zini to’g’ri tanqid qilishni o’rganish mumkin. Onlayn kurs o’z-o’zini nazorat qilish imkonini bergani sababli buni ham o’rgansa bo’ladi. O’quv jarayoni uchun javobgarlikni o’quvchilar o’z zimmalariga oladilar. O’z natijalaridan xulosa qilishlari mumkin, bunga o’quv platformadagi baholash modellari imkon yaratadi. Bularning barchasi o’rganuvchilarga o’z o’quv jarayonini nazorat qilishga yordam beradi. Ularda vazifani yaxshilash, uni qaytarish imkoniyatlari paydo bo’ladi, ular yaxshi natijalar ko‘rsatish uchun ko’proq fursatga ega bo’ladilar.
Nemis tili darsining digital formatga o’tishidan Siz nimalar kutayapsiz?
O’rganuvchilar medialar bilan yaxshiroq foydalana olishlari kerak. Ularga olingan ma’lumotlar bilan yaxshiroq ishlash, mustaqil ishlashni o’rganish, o’z vaqtlarini boshqarish, jasurroq bo’lish, o’quv jarayoni uchun mas’uliyatni o’z zimmalariga olish tavsiya qilinadi. Ular o’qituvchi - sinfdagi eng muhim shaxs, degan tushunchadan ozod bo’lishlari kerak. Bundan tashqari, ko‘pincha e’tibordan chetda qoladigan yozma muloqot kattaroq ahamiyat aks etishi, kelajakda muloqotning eng muhim turi sifatida tan olinishi va faol ishlatilishi lozim, sababi yozma muloqotdan foydalanishning bugungi kundagi kamchiliklari onlayn o’qishga o’tishni qiyinlashtirishi mumkin.