Zielone biblioteki
Zrównoważone, społeczne, wizjonerskie

Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju odbywa się w bibliotekach już nie tylko w teorii. Coraz więcej bibliotek publicznych na całym świecie daje dobry przykład, podejmując konkretne działania: przeformułowują swoje programy, wzmacniają wspólnotowość i pokazują, jak może wyglądać przyjazna środowisku architektura przyszłości.
 

Ceyda Nurtsch

Biblioteca EPM w północno-zachodniej Kolumbii zainstalowała łącznie 450 paneli słonecznych w celu generowania własnej energii odnawialnej. Dzięki temu może pokryć ponad jedną trzecią swojego zapotrzebowania na energię. Powierzchnia biblioteki wynosi ponad 10 000 metrów kwadratowych, mieszczą się w niej czytelnia, kafejka internetowa, galeria sztuki, kawiarnia, sale szkoleniowe, bawialnie, filmoteka, sale wykładowe i kąciki do nauki.

Leżąca w samym centrum Medellín Biblioteca EPM nie ogranicza jednak swoich działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do architektury, lecz aktywnie działa również w obszarze edukacji. Znajduje to odzwierciedlenie w zbiorach, które skupiają się na nauce, przemyśle, środowisku i technologii, a także w bogatej ofercie wydarzeń i kursów. W bibliotece istnieje Dyskusyjny Klub Książki dla dzieci realizujący cele zrównoważonego rozwoju ONZ, integracyjne warsztaty robotyki, konkurs na opowiadanie „Moja zrównoważona przyszłość”, a nawet ogród edukacyjny.

Za swoje zaangażowanie Biblioteca EPM otrzymała w 2023 roku tytuł „Best Green Library”. To nagroda przyznawana przez Międzynarodową Federację Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich (IFLA), o którą corocznie ubiegają się biblioteki z całego świata.
 

 

Zielona oaza w centrum handlowym

„(Od)zyskaj kontakt z naturą” – tak brzmi motto biblioteki publicznej w dzielnicy Choa Chu Kang w północno-wschodniej części Singapuru. Na pierwszy rzut oka lokalizacja placówki może wydawać się zaskakująca: mieści się ona na dwóch piętrach centrum handlowego.

Ale gdy tylko odwiedzający przekroczą próg biblioteki – ponownie otwartej w 2021 roku po dwóch latach renowacji – lądują w samym środku zielonej oazy. W „Zielonym Gaju” uprawiane są warzywa i zioła w systemie hydroponicznym, na ścieżce edukacyjnej sztuczna inteligencja ożywia faunę i florę, a interaktywna ścianka dostarcza informacji o dziedzictwie rolniczym regionu otoczonego sadami oraz o nowoczesnych metodach uprawy.

Choa Chu Kang Library ze swoim wewnętrznym ogrodem jest pierwszą biblioteką w kraju aktywnie działającą na rzecz zrównoważonego rozwoju. Instytucja, której wnętrze zostało w dużej mierze stworzone przy użyciu materiałów ekologicznych, zdobyła w 2022 roku IFLA Green Library Award.

Miejsce spotkań dla każdego

Biblioteka Valente Branch jest częścią kompleksu mieszkalnego położonego w samym sercu Cambridge w amerykańskim stanie Massachusetts. Najważniejszymi miejscami, w których spotykają się mieszkańcy, są szkoła, przedszkole, odkryty basen i budynek administracyjny.

Biblioteka Valente Branch również ma pełnić funkcję integracyjną. Budynek zaprojektowano tak, aby do środka wpadało maksymalnie dużo światła, a działalność biblioteki opiera się na zasadach inkluzji i równouprawnienia. Będąc częścią sieci bibliotek Cambridge, filia Valente przeprowadza warsztaty, w których mieszkańcy uczą się, jak oszczędzać energię i zasoby naturalne, szyć czy naprawiać przedmioty codziennego użytku. Placówka zapewnia również dostęp do usług zdrowotnych, szczególnie dla osób starszych, pomaga w poszukiwaniu pracy, prowadzi kursy języka angielskiego i korepetycje oraz oferuje wsparcie technologiczne dla grup wykluczonych.

Otwarty w 2019 roku kompleks, który obejmuje również bibliotekę, stanowi część ambitnego planu, aby miasto stało się neutralne pod względem emisji dwutlenku węgla do 2040 roku. Zgodnie z projektem Net Zero postawiono na budynki zeroemisyjne. Kompleks pokrywa około 60 procent swojego zapotrzebowania na energię z własnych źródeł, m.in. z systemów fotowoltaicznych zainstalowanych na dachach i elewacjach. Ogrzewanie zapewnia energia geotermalna, a woda deszczowa wykorzystywana jest do spłukiwania toalet i nawadniania otaczających terenów zielonych.
 

Zielona literatura i hotele dla owadów

Biblioteka Illyés Gyula w węgierskim miasteczku Tolna to miejsce, w którym mieszkańcy rozmawiają, uczą się i dyskutują o zrównoważonym rozwoju we wszystkich jego aspektach. Oprócz zielonej literatury, dużą wagę przykłada się tu również do kwestii odpowiedzialności społecznej.

W programie biblioteki znajdują się akcje recyklingowe, promowanie bioróżnorodności poprzez wymianę nasion kwiatów, zorganizowane spacery, zajęcia dla młodych ludzi z niepełnosprawnościami, a także zbiórki charytatywne na rzecz lokalnego schroniska dla zwierząt i szpitala dziecięcego. Biblioteka prowadzi własną stację dokarmiania nietoperzy i hotele dla owadów. Jest również inicjatorem ogólnokrajowej sieci zielonych bibliotek i ściśle współpracuje z lokalnymi, krajowymi i międzynarodowymi organizacjami.

Stary budynek, nowy design

Nowy wygląd Biblioteki Stanleya A. Milnera w Edmonton. Podczas renowacji zniszczonego budynku 90 procent odpadów budowlanych zostało poddanych recyklingowi. | Fot. (fragment): © Biblioteka Publiczna w Edmonton. Jak ze starego zrobić nowe – a w dodatku zrównoważone? Biblioteka publiczna Stanleya A. Milnera w Edmonton w kanadyjskim stanie Alberta jest doskonałym przykładem tego, jak można wykorzystać istniejącą strukturę i przebudowywać budynek zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Kiedy wzniesiony w 1967 roku budynek popadł w ruinę, został poddany kompleksowej renowacji. W efekcie powstała przestrzeń do nauki i spotkań, która spełnia kryteria LEED (Leadership in Energy and Environmental Design), uznanego na całym świecie systemu certyfikacji dla budownictwa ekologicznego. Około 90 procent odpadów budowlanych zostało poddanych recyklingowi, a do budowy użyto wyłącznie materiałów pochodzących z obszaru o promieniu 800 kilometrów. Głównymi założeniami koncepcji architektonicznej były dynamika, przejrzystość i otwartość.

Ponownie otwarta w 2020 roku biblioteka mieści obecnie największą w Ameryce Północnej interaktywną tablicę cyfrową i przestrzeń gamingową, oferuje kursy drukowania 3D, posiada stacje ładowania samochodów elektrycznych oraz jest dobrze skomunikowana poprzez łatwy dostęp do transportu publicznego i ścieżek rowerowych. Za swój design biblioteka zdobyła w 2021 roku pierwsze miejsce w konkursie IFLA Award.