Bibliotheken en de samenleving
Snel even de wereld redden

“Niemand verwacht van bibliotheken dat ze de wereld redden. Toch bevinden ze zich in een uitstekende positie om dat wel te doen,” zeggen Rebecca T. Miller en Rebekkah Smith Aldrich. De twee Amerikaanse bibliotheekdeskundigen leggen in dit gesprek uit waarom het een mythe is dat bibliotheken als gevolg van de digitalisering irrelevant zouden worden.

Von Leonard Novy

Veel mensen maken zich zorgen over de toekomst van de bibliotheken. Ze vrezen dat het internet de bibliotheek in haar klassieke vorm en figuratie overbodig maakt. Klopt dat? En zo niet, hoe verandert de rol van de bibliotheken in de samenleving?

Rebekka Smith Aldrich: Bibliotheken gaan over mensen, niet over dingen. Wij zijn opleidingsverstrekkers, wij zorgen voor toegangsmogelijkheden – tot alle thema’s en vormen. De toegang tot onze buren, tot lokale deskundigen en tot publieke ruimtes voor dialoog zal altijd belangrijk blijven. De beste bibliotheken zijn vandaag levendige, proactieve plekken, die een weerspiegeling vormen van de gemeenschap waarvoor ze opgericht werden en die diezelfde gemeenschap bij hun werking betrekken. Bibliotheken die deze rol van ontmoetingsruimte niet voor zichzelf erkennen, sluiten een van de meest hoopgevende aspecten van de bibliotheektoekomst uit.
 
Rebecca T. Miller: Sinds de invoering van het internet blijven de verhalen over de ondergang van bibliotheken hardnekkig circuleren – maar eigenlijk is dat een mythe. In werkelijkheid is de positie van de bibliotheken relatief constant. Alleen zijn de middelen die bibliotheken nu ter beschikking hebben - ter aanvulling van het aanbod boeken en als revolutionaire democratisering van de toegangsmogelijkheden - nu veel diverser, betrouwbaarder en interessanter. Die middelen leiden ook tot een nooit geziene toegankelijkheid. We mogen niet vergeten dat het openbare bibliotheken waren die in de steden van de V.S. voor toegang tot computers zorgden en voor scholing in de omgang met nieuwe technologieën. En het waren wetenschappelijke bibliotheken die de bronnen leverden voor Google Books. Het is niet correct om bibliotheken te beschouwen als tegenspelers van de technologie: de twee gaan hand in hand.
 
U betoogt dat niemand verwacht dat bibliotheken de wereld redden, maar dat zij zich in een uitstekende positie bevinden om dat wel te doen. Wat bedoelt u daarmee?

Miller: Ik kan me niet herinneren hoe vaak mensen mij al gezegd hebben dat een bibliotheek hun leven gered heeft, of een zeer bepalende invloed op hun leven gehad heeft, of hun bij hun zoektocht naar zichzelf geholpen heeft. Dat zijn individuele ervaringen. Als je bedenkt hoe alomtegenwoordig en belangrijk bibliotheken zijn voor het welbevinden van de gemeenschap, krijg je een idee hoe groot hun invloed kan zijn als ze beslissen om die gemeenschap te helpen bij dringende uitdagingen, zoals de klimaatverandering.
 
Smith Aldrich: Bedenk alleen al hoe kwetsbaar onze wereld vandaag is. In elke sector – politiek, technologie, economie, milieu of samenleving – hebben we te kampen met grote veranderingen. Die omwentelingen bieden ons al naargelang onze sociaal-economische positie zowel nieuwe mogelijkheden als uitdagingen. Voor het welbevinden van een gemeenschap in de komende decennia – onafhankelijk van de grote veranderingen waarvoor ze staat – is de sociale cohesie beslissend, en bibliotheken zijn uitstekend geschikt om die sociale cohesie ter plaatse te versterken! Bibliotheken kunnen zich intensief richten op lokale thema’s, kunnen mensen samenbrengen, kunnen buren ertoe brengen multiculturaliteit te aanvaarden en waarderen, en kunnen ertoe bijdragen dat iedereen gehoord wordt. Dat zijn de vier factoren die door de Milieuraad van de Verenigde Naties omschreven worden als doorslaggevend voor ons overleven in de komende jaren.

Wat is het verband tussen bibliotheken en ecologische duurzaamheid?

Miller: Bibliotheken hebben hun gebruikers en gemeenschappen altijd geholpen zich voor te bereiden op de toekomst. Nu gaan wij een toekomst tegemoet die bedreigd wordt door een gigantisch en complex probleem: de door mensen veroorzaakte klimaatverandering. Volgens mij kunnen bibliotheken, als globaal organisatienetwerk met de opdracht in de informatiebehoefte te voorzien, katalysatoren worden voor een geloofwaardige beweging naar een duurzamere samenleving, als ze hun werking daarop richten.
 
Smith Aldrich: Als bibliotheken moeten wij op een authentieke en zingevende manier geïntegreerd zijn in het leven van de mensen voor wie we bestaan. Dat betekent dat we het belang van de bouwstenen van het leven moeten begrijpen, dat we ons bewust moeten zijn van de bredere context. Een bibliotheek staat voor het streven om de medemensen te dienen. We hebben geen enkele betekenis als we niet begrijpen wat de mensen op dit moment beroert of waarmee ze zich in de toekomst zullen moeten bezighouden. Als we aan onze mannelijke en vrouwelijke gebruikers serieus duidelijk willen maken dat hun welzijn ons na aan het hart ligt en dat wij een betrouwbare instelling zijn, dat we hun vertrouwen waard zijn en dat we zorgzaam omspringen met hun belastinggeld, dan moeten onze bibliotheken intrinsiek streven naar een engagement voor ecologische duurzaamheid. Als we achteloos met natuurlijke hulpbronnen omgaan, als we dingen die we niet meer nodig hebben niet op een verantwoorde manier afvoeren, als we anderen de impact van hun gedrag op de natuur niet doen inzien, zal ons over enkele decennia enkel nog schadebeperking resten. Wij moeten op de eerste rij staan wanneer het erop aankomt steeds meer burgers te helpen bij de aanpak van voorspelbare problemen of belangen, waarop we ons hadden kunnen voorbereiden.

 
Jullie zijn beiden betrokken bij het duurzaamheidsproject van het bibliotheekverband in New York. Wat houdt dan in?

Miller: Dit initiatief wil bibliotheken in staat stellen om aandacht voor de klimaatverandering te wekken en daarbij in hun gemeenschappen een voortrekkersrol te spelen. Concreet focust het op de bewustmaking en wil het aan bibliothecarissen en hun instellingen de nodige middelen voor deze opdracht ter beschikking stellen: een interne duurzame oriëntatie en een externe voorbeeldfunctie door een duurzame praktijk. Daarom zijn wij begonnen met het Sustainability Certification Programm (programma voor duurzaamheidscertificering), een soort handleiding voor bibliotheken over hoe ze kunnen omgaan met de milieucrisis die ons allemaal treft. Zoals we recent schreven in het Library Journal, heeft de Hendrick Hudson Free Library in Montrose (New York) - een van de eerste bibliotheken die de certificering aangrijpt - 289 zonnepanelen geïnstalleerd op het dak van hun nieuwe aanbouw. De hoeveelheid stroom die zo wordt opgewekt, wordt binnen in de bibliotheek getoond en maakt zo aan de gebruikers duidelijk wat de zin is van dergelijke maatregelen. Wat kunnen bibliothecarissen doen om hun duurzaamheidsstreven te communiceren?

Miller: Ze moeten duidelijk kunnen maken wat hun instelling te bieden heeft en welke invloed de instelling uitoefent op de mensen en de gemeenschap. De bibliotheken moeten ook partnerschappen aangaan om de invloed van hun werk te vergroten. Bij de toekomstplannen van hun gemeenschappen moeten bibliotheken als partner mee aan tafel zitten en helpen om de vastgelegde doelstellingen te bereiken.
 
Aldrich: Dat wil ik graag bijtreden. Het is veel belangrijker om te praten over waarom we iets doen, dan over wat we doen. Als een bibliotheekverantwoordelijke succesvol wil zijn, denk ik bovendien dat hij of zij zich moet concentreren op de “drie E’s van duurzame bibliotheken”: Empower, Engage, Energize, ofwel mensen versterken, betrekken en activeren. Die drie handelwijzen beschrijven hoe het hoofd van een bibliotheek zijn of haar werk moet aanpakken om medewerkers en gebruikers te inspireren. Ik heb gemerkt dat onze houding tegenover anderen kan leiden tot een boeiende uitwisseling van energie: als ons werk erop gericht is om anderen competenter te maken, in te zetten en te stimuleren, zullen zij als reactie hetzelfde gaan doen voor de bibliotheek. Ik stel vast dat dit een soort ‘geheim extra wapen’ is van veel succesvolle bibliotheken waarmee ik heb samengewerkt.