Նեանդերտալյան մարդը մեր մեջ
Երբ Աֆրիկայից եկած <<ժամանակակից մարդը>> բնակեցնում է Եվրոպան և Ասիան, նա հանդիպում է այլ տեսակի մարդկանց, ովքեր այդ ժամանակ ապրում էին այնտեղ։
Որոշ շրջաններում այս մերձավոր ազգականները երկար ժամանակ ապրում են կողք կողքի և միասին, և ապացուցված է՝ երեխաներ ունեն: Որոշ գեներ, որոնք Homo sapiens-ը փոխառել է նեանդերտալյան և դենիսովյան մարդու այս գործընթացում, պարզվել է, որ շատ օգտակար են և պահպանվել են մինչ օրս:
Երկու օրինակ. այսօր Եվրոպայում յուրաքանչյուր երրորդ կին ունի պրոգեստերոն հորմոնի ընկալիչի գենետիկ ձև, որը գալիս է նեանդերտալցիներից: Այս կանայք ավելի քիչ են հակված վիժումների, ինչը նշանակում է միջինում ավելի մեծ քանակությամբ երեխաներ։ Տիբեթի բնակիչները դենիսովյան մարդկանցից ժառանգել են գեների հատուկ տարբերակ։ Այն սահմանափակում է հեմոգլոբինի պարունակությունը արյան մեջ և դրանով իսկ հնարավոր է դարձնում կյանքը ծայրահեղ բարձրությունների վրա ցածր թթվածնի պարունակությամբ:
Նեանդերտալցիների լեզուն
Այսօր գիտնականները ենթադրում են, որ նեանդերտալցիները նույնպես կարող էին խոսել: Համենայն դեպս, նրանք դրա համար ունեն անատոմիական նախադրյալներ. 60,000 տարեկան փոքր ոսկորի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ նեանդերտալցիների հիոիդ ոսկորն ունի նույն ձևը, ինչը՝ ժամանակակից մարդիկ: Իսկ այդ ոսկորին ամրացված են բազմաթիվ ջլեր ու կապաններ, որոնք ապահովում են լեզվի շարժունակությունը։ Խոսքի համար անհրաժեշտ գեներն արդեն առկա են նաև նեանդերտալցիների ԴՆԹ-ում։ Ամեն դեպքում, նեանդերտալցիները կարողանում էին բարդ գիտելիքներ փոխանցել իրենց ցեղակիցներին: Դրա մասին վկայում են նրանց բազմաթիվ հմտությունները, ինչպիսիք են նուրբ մշակված գործիքներ պատրաստելը, կրակ օգտագործելը կամ խոշոր կենդանիների միասին որսը:
Հիոիդ ոսկորի կառուցվածքը (այստեղ ընդգծված է կարմիր գույնով) խոսելու մեջ կարևոր դեր է խաղում։
Առաջին նկարիչները
Երկար ժամանակ նեանդերտալցիներին համարում էին անշնորհք և ոչ այնքան խելացի, միգուցե այն պատճառով, որ նրանք ավելի կոպիտ կազմվածք ունեին՝ համեմատած Homo sapiens-ի հետ: Բայց ոչ միայն <<ժամանակակից մարդը>> կարող է աբստրակտ մտածել և ստեղծել արվեստի գործեր. ավելի քան 64000 տարի առաջ նեանդերտալցիներն արդեն նկարում էին քարանձավներում ժամանակակից Իսպանիայի տարածքում։ Կարմիր և սև թանաքի միջոցով ստեղծված այս արվեստը կազմված է գծերից, կետերից, շրջաններից և ձեռքի հետքերից։ Դրա համար արվեստի այս գործերի ստեղծողները պետք է պլանավորեն լույսի աղբյուրը, խառնեն ներկերը և ընտրեն համապատասխան պատը։ Աբստրակտ մտածելու և արվեստի գործեր ստեղծելու ունակությունը վաղուց վերագրվում էր միայն <<ժամանակակից մարդուն>>։ Բայց հիմա մենք գիտենք, որ նեանդերտալցիները նույնպես դա կարող էին:
Իսպանիայի արևմուտքում գտնվող Մալտրավյեսո քարանձավում նեանդերտալցու ձեռքի այս հետքը մոտ 66 000 տարեկան է և, այդպիսով, այն առնվազն 20 000 տարով ավելի մեծ է Եվրոպայում <<ժամանակակից մարդկանց>> (Homo sapiens) ամենավաղ հետքերից։
Նոր ազգական
2010 թվականին մատի ոսկորի մի փոքրիկ կտոր գիտական սենսացիա առաջացրեց: Մաքս Պլանկի անվ․ միության Լայպցիգի էվոլյուցիոն մարդաբանության ինստիտուտում Յոհաննես Կրաուզեն և Սվանտե Պաաբոն 70,000-ից 80,000 տարեկան մատի ոսկորի մի փոքրիկ կտորից ԴՆԹ են ստացել: Նա գալիս է Սիբիրի հարավում գտնվող Դենիսովա քարանձավից։ Մեծ անակնկալ. աղջիկը, որի ոսկորը հայտնաբերվել է, պատկանում է մինչ այժմ բոլորովին անհայտ մարդկային տեսակին, որը հիմա արդեն կոչվում է դենիսովյան մարդ: 2012 թվականին պալեոգենետիկ առաջադեմ մեթոդների կիրառմամբ վերծանվել է այդ աղջկա ամբողջական գենոմը։ Սա կարևոր քայլ է մարդկության պատմության ուսումնասիրության համար: Քանի որ դենիսովյան մարդը, ինչպես նաև նեանդերտալացին և <<ժամանակակից մարդը>>, Homo erectus-ի ժառանգն է, և, հետևաբար, նրանց մերձավոր ազգականն է:
Դենիսովա քարանձավը եզակի հնագիտական վայր է։ Ամենայն հավանականությամբ այստեղ մարդիկ ապրել են մոտ 280 000 տարի առաջ։
Համագործակցության գործընկեր
|
|
