Οι Ελληνικες δημοσιες και ακαδημαϊκες βιβλιοθηκες σε ενα διαρκως μεταβαλλομενο περιβαλλον

  • Central Public Library of Veria @ Robert Dawson

  • The National Library of Greece 3 @ SNFCC_Nikos Karanikolas

  • The Book Castle of the National Library of Greece @ NLG_Nikos Karanikolas

  • Vallianio Mansion 03 @ NLG_Vassilis Makris

  • Vallianio Mansion 06 @ NLG_Vassilis Makris

ΠερΙληψη

Το συγκεκριμένο άρθρο σκοπό έχει να παρέχει μια επισκόπηση των δημόσιων βιβλιοθηκών στην Ελλάδα με επίκεντρο τις τρέχουσες εξελίξεις και τις μελλοντικές προκλήσεις. Επιπλέον, να παρουσιάσει τις ελληνικές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες μέσα σε ένα περιβάλλον μεταβαλλόμενο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έρευνας. Ειδικότερα, αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο οι ελληνικές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες ανταποκρίνονται στις προκλήσεις της εποχής επαναπροσδιορίζοντας το ρόλο τους, και διεκδικώντας μια θέση εντός των ιδρυμάτων ως αποτελεσματικοί εταίροι στη διεξαγωγή της εκπαιδευτικής και ερευνητικής διαδικασίας. Τέλος, παρουσιάζονται προσπάθειες για την προώθηση και διάδοση ερευνητικών και ακαδημαϊκών αποτελεσμάτων, όπως είναι τα ιδρυματικά αποθετήρια, η ανοικτή πρόσβαση, τα MOOCs.
 

1. ΕισαγΏγΗ

Οι εξελίξεις στον κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό και τεχνολογικό τομέα έχουν επηρεάσει την Ελλάδα, όπως εξάλλου όλες τις χώρες σε παγκόσμια κλίμακα. Οι βιβλιοθήκες, ως κινητήρια δύναμη αλλαγής, προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις αυτές, προκειμένου να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις πληροφόρησης της σύγχρονης, πολυγλωσσικής και πολυπολιτισμικής κοινωνίας (Vasilakaki, 2015; Vasilakaki and Moniarou-Papaconstantinou, 2016). Ωστόσο, τα τελευταία δέκα χρόνια, η Ελλάδα βίωσε τις επιπτώσεις μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης. Μια κρίση που επηρέασε όλες τις πτυχές της κοινωνικοοικονομικής και πολιτικής ζωής του τόπου αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο με τον οποίο η ελληνική κοινωνία βιώνει την καθημερινότητα. Το επάγγελμα του επιστήμονα της πληροφορίας επηρεάστηκε, επίσης, από αυτές τις αλλαγές. Συγκεκριμένα, οι δημόσιες, δημοτικές και ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, μεταξύ άλλων, ήρθαν αντιμέτωπες με τις αλλαγές που επέφερε η οικονομική κρίση (Vasilakaki, 2015; Vasilakaki and Moniarou-Papaconstantinou, 2016). Σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου είναι να παρέχει μια επισκόπηση των παραγόντων που διαμόρφωσαν την τρέχουσα κατάσταση στις δημόσιες και ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, αλλά και των προκλήσεων που αυτές αντιμετωπίζουν.
 

2. Δημόσιες Βιβλιοθήκες

Οι δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες ανέπτυξαν τα προηγούμενα χρόνια υπηρεσίες πληροφόρησης με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ερευνητικό έργο CALIMERA[1] (Cultural Applications Local Institutions Mediating Electronic Resources Areas) αποτέλεσε μέσο για την ενίσχυση των υπηρεσιών που προσφέρουν οι δημόσιες βιβλιοθήκες στην Ελλάδα (Kostagiolas & Korkidi, 2008). Οι οικονομικοί πόροι, προερχόμενοι από ευρωπαϊκά και άλλα έργα, επέτρεψαν την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών πληροφόρησης πχ. Συλλογικός Κατάλογος, υπηρεσίες για ΑμεΑ.

Τα τελευταία χρόνια, η αναδιοργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης είχε ως αποτέλεσμα τη συγχώνευση πολλών πρώην δήμων και κοινοτήτων που οδήγησε σε μείωση των δημοτικών βιβλιοθηκών. Επιπλέον, αντιμετώπισαν μείωση των προϋπολογισμών τους, περικοπές και αναδιάταξη στο προσωπικό. Διάφοροι μέθοδοι και εργαλεία υιοθετήθηκαν από τις βιβλιοθήκες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της οικονομικής κρίσης και την προώθηση της ανάπτυξης, όπως είναι η διαχείριση της διασφάλισης της ποιότητας, η ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών κ.α.

Δυστυχώς, οι δημόσιες βιβλιοθήκες στην Ελλάδα δεν είναι η πρώτη φορά που έρχονται αντιμέτωπες με μείωση του προϋπολογισμού τους. Η μείωση αυτή είχε άμεση επίδραση στην ανάπτυξη της συλλογής, στην τεχνική υποστήριξη, στην ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών πληροφόρησης. Επιπλέον, η πρόσληψη προσωπικού συνεπαγόταν μια χρονοβόρα γραφειοκρατική διαδικασία, συχνά μη ελεγχόμενη από τις ίδιες τις βιβλιοθήκες. Συχνά, οι δημόσιες βιβλιοθήκες στην Ελλάδα δεν απασχολούν εξειδικευμένο προσωπικό και το κτίριο στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ακατάλληλο ή συστεγάζονται με άλλες δημόσιες υπηρεσίες διαμορφώνοντας προκλήσεις όσον αφορά στην επιτυχή προώθηση των υπηρεσιών των βιβλιοθηκών και του ρόλου τους στην κοινότητα τους (Vasilakaki, 2015; Vasilakaki and Moniarou-Papaconstantinou, 2016).

Σήμερα, η μείωση του προϋπολογισμού είναι τόσο μεγάλη, που σε ορισμένες περιπτώσεις οι βιβλιοθήκες δεν έχουν χρήματα για την ανάπτυξη της συλλογής τους και εξαρτώνται κυρίως από δωρεές. Οι επαγγελματίες πληροφόρησης που εργάζονταν με συμβάσεις ορισμένου χρόνου ήταν οι πρώτοι που απολύθηκαν, ενώ το μόνιμο προσωπικό εκμεταλλεύτηκε τα προσφερόμενα ανταγωνιστικά πακέτα συνταξιοδότησης και αποχώρησε (Vasilakaki, 2015; Vasilakaki και Moniarou-Papaconstantinou, 2016). Ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 2011, το Future Library (2019) βοήθησε τις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες με διάφορους τρόπους κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Παρείχε στις βιβλιοθήκες νέο τεχνολογικό εξοπλισμό, επιμόρφωση στο προσωπικό για να προσφέρει καινοτόμες υπηρεσίες και νέο υλικό για τον εμπλουτισμό των συλλογών τους. Παρόλο που η πλειοψηφία των ελληνικών δημόσιων βιβλιοθηκών αντιμετωπίζει μείωση του προϋπολογισμού της λόγω ελεγχόμενης χρηματοδότησης και της μη πρόσληψης νέου προσωπικού λόγω της ύφεσης της οικονομίας, υπάρχουν μερικά παραδείγματα βιβλιοθηκών όπως είναι η δημόσια βιβλιοθήκη της Βέροιας, της Ναυπάκτου, της Λιβαδειάς.

Οι εν λόγω βιβλιοθήκες κατάφεραν να αναπτύξουν και να διατηρήσουν ισχυρούς δεσμούς με την τοπική κοινωνία. Επιπλέον, συμμετέχοντας σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα και προωθώντας συνεργασίες με άλλους φορείς, κατάφεραν να συμβαδίσουν με τις εξελίξεις και να προσφέρουν καινοτόμες υπηρεσίες πληροφόρησης στο κοινό τους. Χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να προωθήσουν την παρουσία τους, τον ρόλο τους και τις υπηρεσίες τους στην κοινότητα. Συνεργάζονται με τις βιβλιοθήκες σε γειτονικές πόλεις και προσφέρουν υπηρεσίες πληροφοριακής παιδείας. Συμμετάσχουν σε εκστρατείες ανάγνωσης για παιδιά σε εθνική κλίμακα. Λειτουργούν ως δημόσιο κέντρο πληροφόρησης. Παρέχουν υλικό σε ψηφιακή μορφή και αντίστοιχες υπηρεσίες. Τέλος, προσφέρουν συμμετοχικούς και εργαστηριακούς χώρους και εκπαιδευτικά προγράμματα (πχ. maker space, robotics, 3D εκτυπωτές κ.λπ.) (Vasilakaki, 2015, Vasilakaki και Moniarou-Papaconstantinou, 2016).
 

3. Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες:

Μεταβολές στην Ανώτατη εκπαίδευση και στην ερευνητική κοινότηταH τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει επηρεαστεί από τις εξελίξεις σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Σε αυτό το πλαίσιο, τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης (higher education) καλούνται να γίνουν ακόμα πιο παραγωγικά, να ανταποκριθούν στις ανάγκες του οικονομικού περιβάλλοντος, να προσφέρουν προγράμματα σπουδών υψηλών προδιαγραφών και να υποστηρίξουν την καινοτόμο έρευνα σε όλους τους τομείς (Moniarou-Papaconstantinou, 2018). Στην Ελλάδα, η ανάπτυξη της έρευνας, όπως και σε άλλες χώρες, θεωρείται μοχλός ανάπτυξης και αποτελεί θεμελιώδη υποχρέωση της χώρας[2].

Το ακαδημαϊκό περιβάλλον έχει υποστεί, τα τελευταία χρόνια, μια σειρά αλλαγών μεταβάλλοντας τον τρόπο με τον οποίο ο ακαδημαϊκός κόσμος πραγματοποιεί και προωθεί την έρευνά του. Συγκεκριμένα, η εισαγωγή συνεργατικών εργαλείων στον ακαδημαϊκό χώρο και η υιοθέτηση μιας διεπιστημονικής προσέγγισης στη διεξαγωγή έρευνας συνέβαλαν περαιτέρω στην αλλαγή αυτή. Επιπλέον, η ανάπτυξη δικτυωμένων τεχνολογιών και η δημιουργία κόμβων πληροφόρησης οδήγησε στη διαμόρφωση κοινοτήτων ερευνητών που παράγουν νέα γνώση βασισμένη σε μια πολύ-επιστημονική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των ερευνητικών προκλήσεων (Diaz και Mandernach, 2017).

Σε αυτό το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες και οι βιβλιοθηκονόμοι εξακολουθούν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες πληροφόρησης του ακαδημαϊκού κόσμου συλλέγοντας, διαθέτοντας και διατηρώντας τις ερευνητικές πληροφορίες που παράγονται. Υποστηρίζουν τη διδασκαλία και την έρευνα. Βοηθούν τους φοιτητές να ενισχύσουν τις δεξιότητες και τις γνώσεις τους παρέχοντας προγράμματα πληροφοριακής παιδείας και προωθώντας τη συνεργασία στην εκπαιδευτική και ερευνητική διαδικασία (Diaz και Mandernach, 2017).

Οι αλλαγές αυτές επηρέασαν τόσο την ακαδημαϊκή, όσο και την ερευνητική κοινότητα. Συγκεκριμένα, η πίεση και ο ανταγωνισμός είναι πιο εμφανής από ποτέ, όχι μόνο μεταξύ των ακαδημαϊκών/ ερευνητών, αλλά και από την ανάγκη να διακριθεί το ίδιο το Ίδρυμα. Επιπλέον, άλλοι παράγοντες είναι η χρηματοδότηση της έρευνας, η ανάγκη λογοδοσίας και η αυξημένη προσδοκία των σπουδαστών για ανταγωνιστικές σπουδές και πτυχία στην μετέπειτα αγορά εργασίας. Κατά συνέπεια, η διεξαγωγή της έρευνας για έναν ακαδημαϊκό δεν είναι πλέον ένα προσωπικό, αλλά ένα ομαδικό παιχνίδι για πολύ-πολιτισμικές, ανταγωνιστικές και online συνεργατικές ομάδες (Cox, 2018).
Οι οργανισμοί που προσφέρουν χρηματοδότηση ασκούν πρόσθετη πίεση για περαιτέρω προώθηση και διάδοση των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Η τεχνολογία προωθεί τις εξελίξεις καλλιεργώντας ένα πιο συνεργατικό, ηλεκτρονικό περιβάλλον που απαιτεί περισσότερη πληροφόρηση. Μέσα σε αυτό, οι ακαδημαϊκοί / ερευνητές και οι φοιτητές μπορούν να συναντηθούν, να ανταλλάξουν τεχνογνωσία και να προωθήσουν το έργο τους σε διαφορετικά ακροατήρια. Η ανάπτυξη των ιδρυματικών αποθετηρίων (institutional repositories) και της Ανοικτής Πρόσβασης (Open Access) άλλαξε ριζικά το τοπίο δημοσίευσης καθιστώντας την έρευνα ευρέως προσβάσιμη, ακόμη και πριν από την τελική δημοσίευση των αποτελεσμάτων (Becker et al, 2017).

Αυτές οι εξελίξεις διαμορφώνουν μια σειρά νέων προκλήσεων για τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. Συγκεκριμένα, οι βιβλιοθηκονόμοι ενσωματώνονται στην εκπαιδευτική και ερευνητική διαδικασία βοηθώντας τόσο τους ακαδημαϊκούς όσο και τους σπουδαστές στην επιτυχημένη διεξαγωγή της συγκεκριμένης σειράς μαθημάτων, αλλά και του προγράμματος σπουδών στο σύνολό του. Αναπτύσσουν και διαχειρίζονται εργαλεία και βάσεις δεδομένων για την οργάνωση και τη διάδοση της έρευνας. Ως εκ τούτου, οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες μεταμορφώνονται από απλούς παρόχους υπηρεσιών  σε ενεργούς συνεργάτες της ακαδημαϊκής κοινότητας.
 

3.1 Η Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ελλάδα

Οι πρόσφατες αλλαγές στην Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ελλάδα περιλαμβάνουν τη συγχώνευση των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (πχ. η συγχώνευση του ΤΕΙ Αθηνών με το ΤΕΙ Πειραιά) λόγω του εξ ορθολογισμού και της καλύτερης κατανομής των πόρων στον ακαδημαϊκό χώρο, καθώς και της ίδρυσης νέων πανεπιστημίων (πχ. Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής). Αυτές οι αλλαγές έχουν επηρεάσει τα προγράμματα σπουδών που προσφέρθηκαν τα τελευταία χρόνια. Προωθήθηκε επίσης η ανάπτυξη και η ενσωμάτωση υποδομών ανοικτής πρόσβασης για την παροχή μαθημάτων MOOCs και ιδρυματικών αποθετηρίων. Ως εκ τούτου, η ενσωμάτωση της τεχνολογίας σε όλες τις πτυχές της εκπαιδευτικής και ερευνητικής διαδικασίας έχει αλλάξει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο παρέχεται η εκπαίδευση (e-learning, mobile learning) ανταποκρινόμενη στην ανάγκη ύπαρξης μεγαλύτερης ευελιξίας και χρήσης των Εικονικών Περιβαλλόντων Εκπαίδευσης (Virtual Learning Environments) (Vassilakaki, 2017). Ταυτόχρονα, η δια βίου μάθηση προωθείται ακόμα περισσότερο ως το μέσο για την απόκτηση νέων δεξιοτήτων για την αντιμετώπιση των αναγκών του νέου κοινωνικό-οικονομικού περιβάλλοντος.

Η εισαγωγή και η υιοθέτηση πλαισίου και διαδικασιών αξιολόγησης ISO βελτίωσε περαιτέρω το επίπεδο ποιότητας των προγραμμάτων σπουδών ενισχύοντας τη διασύνδεση των πανεπιστημίων και των ερευνητικών ιδρυμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, επιτρέποντας την ανταλλαγή φοιτητών και ερευνητών. Σε αυτό το πλαίσιο, έμφαση δίνεται στην ποιότητα της παράδοσης των μαθημάτων, προωθώντας τη διάκριση των ελληνικών πανεπιστημίων και την κατάκτηση μιας καλής θέσης στην Παγκόσμια Κατάταξη των Πανεπιστημίων.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί ότι οι συγκεκριμένες συνθήκες που αντιμετωπίζει η χώρα τα τελευταία χρόνια, λόγω της οικονομικής κρίσης, συνέβαλαν στην καλύτερη διαχείριση και διάθεση πόρων. Η πρόσληψη νέου προσωπικού έρχεται να καλύψει το κενό των συνεχών συνταξιοδοτήσεων και τη μείωση του προσωπικού τα προηγούμενα χρόνια. Σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση, τα βασικά έσοδα προέρχονται από δημόσια κονδύλια από το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Κάθε φορά το ύψος της εξαρτάται από τα ποσά που χορηγούνται σε κάθε πανεπιστήμιο με βάση ποικίλα κριτήρια που καθιστούν δύσκολη ακόμη και τη διατήρηση μιας σταθερής ροής δημόσιας χρηματοδότησης. Επιπλέον, ο μηχανισμός στήριξης της χρηματοδότησης είναι μάλλον περίπλοκος και γραφειοκρατικός, και απαιτεί μερικές φορές περισσότερο χρόνο και προσπάθεια από το αναμενόμενο. Επιπρόσθετη χρηματοδότηση επιτυγχάνεται με τη συμμετοχή των ιδρυμάτων σε ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες λειτουργώντας σε αυτό το περιβάλλον προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις ίδιες προκλήσεις, ενώ ταυτόχρονα ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες ανάγκες του κοινού τους και μετασχηματίζονται σε πιο συνεργατικούς χώρους, συμβάλλοντας ουσιαστικά σε όλες τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες της ακαδημαϊκής κοινότητας.
 

3.2 Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες: προκλήσεις και προοπτικές

Μέχρι το 1996, οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες χρηματοδοτούνταν αποκλειστικά από το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων με αποτέλεσμα σημαντικοί πόροι όπως είναι το προσωπικό, οι προσφερόμενες υπηρεσίες και ο εκσυγχρονισμός της τεχνολογίας να παραμείνουν ίδιοι ή να μειώνονται σημαντικά. Η κατάσταση αυτή άλλαξε σημαντικά όταν οι ακαδημαϊκές και ερευνητικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα (δηλαδή οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, οι βιβλιοθήκες των Τεχνολογικών Ιδρυμάτων, οι βιβλιοθήκες της Ακαδημίας Αθηνών, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος) έλαβαν χρηματοδότηση από Επιχειρησιακά Προγράμματα «Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση» (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.) του δεύτερου και τρίτου κοινοτικού πλαισίου στήριξης κατά την περίοδο 1996 έως 2008.

Τα εν λόγω κονδύλια επέτρεψαν στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες να μετασχηματιστούν σε αποτελεσματικούς παρόχους υπηρεσιών πληροφόρησης αναπτύσσοντας περαιτέρω τις συλλογές τους (π.χ. εντυπες, ψηφιακές, οπτικοακουστικές) και προσφέροντας νέες υπηρεσίες. Η κατανομή των κονδυλίων μέσω των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης εξασφάλισε άνοιγμα θέσεων εργασίας με σύμβαση για εκατοντάδες αποφοίτους των σχολών της Επιστήμης της Πληροφόρησης. Μόνιμο και έκτακτο προσωπικό προώθησαν τις νέες και καινοτόμες υπηρεσίες και ενίσχυσαν την παρουσία και το ρόλο τους στο πλαίσιο του θεσμού.

Συγκεκριμένα, οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες ανέλαβαν μια σειρά πρωτοβουλιών και ανέπτυξαν εκπαιδευτικά προγράμματα σε μια προσπάθεια να προσφέρουν ανταγωνιστικές υπηρεσίες ακολουθώντας τις τρέχουσες τάσεις στην ψηφιακή τεχνολογία. Ως εκ τούτου, αναπτύχθηκε μια σειρά ψηφιακών υποδομών και υπηρεσιών που προσφέρονται στην ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα, όπως είναι: α) τα Ιδρυματικά Αποθετήρια, β) το Δίκτυο Διαδανεισμού, γ) οι υπηρεσίες και λογισμικό για ΑμεΑ, δ) Χρήση των προτύπων ISO στην παροχή υπηρεσιών. Οι βιβλιοθήκες τέλος προσέφεραν προγράμματα εκπαίδευσης σε ερευνητές και ακαδημαϊκούς σχετικά με τη χρήση ψηφιακών υπηρεσιών πληροφόρησης και πόρων, όπως είναι τα ηλεκτρονικά περιοδικά, βάσεις δεδομένων κ.λπ.
 

3.3 Ανοικτή Πρόσβαση και Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες

Οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, υιοθετώντας τις τρέχουσες τάσεις στην ψηφιακή τεχνολογία, ανέπτυξαν και πρόσφεραν μια σειρά από αντίστοιχες υποδομές. Αυτές βασίστηκαν κυρίως στις αρχές της Ανοικτής Πρόσβασης (Open Access). Αυτό καθιστά εφικτή, βάσει ειδικών αδειών, την επαναχρησιμοποίηση της έρευνας που παράγεται σε ιδρύματα και οργανισμούς χωρίς τους περιορισμούς της διαδικασίας δημοσίευσης. Το ιδρυματικό αποθετήριο είναι μία τέτοια υποδομή, που τώρα υιοθετούνται ευρέως από ακαδημαϊκούς και ερευνητές για την ταχεία δημοσίευση των αρχικών ερευνητικών αποτελεσμάτων, αλλά και από τους σπουδαστές ως ποιοτική πηγή άντλησης πληροφοριών.

Ο Κάλλιπος[3] αναπτύχθηκε με τη χρήση εθνικών και ευρωπαϊκών κονδυλίων, ενώ στοχεύει στην ανάπτυξη ηλεκτρονικών και δια-δραστικών πολυμεσικών βιβλίων για την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο Κάλλιπος διαθέτει σήμερα 520 ακαδημαϊκά εγχειρίδια και περισσότερα από 7.000 τεκμήρια εκμάθησης, υψηλής ποιότητας και έχοντας περάσει διαδικασία αξιολόγησης. Η υποδομή αυτή επέτρεψε στους ακαδημαϊκούς να δημοσιεύσουν τα βιβλία τους μέσα από μια ανοιχτή διαδικασία δημοσίευσης και με αυτό τον τρόπο να αντιμετωπίσουν τη σημαντική έλλειψη σχετικών εγχειριδίων στην ελληνική γλώσσα. Από την άλλη πλευρά, ήταν δυνατή η ανταλλαγή πληροφοριών και γνώσεων, δεδομένου ότι όλα τα εγχειρίδια από όλα τα πανεπιστήμια συγκεντρώθηκαν σε ένα ψηφιακό αποθετήριο. Τέλος, οι φοιτητές μπορούν πλέον να έχουν πρόσβαση μέσω ενός μοναδικού σημείου σε όλο αυτό το υλικό ελεύθερα και άμεσα.

Ωστόσο, η ικανοποίηση των ολοένα αυξανόμενων απαιτήσεων της χρήσης και της επαναχρησιμοποίησης πληροφοριών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι αρκετή. Το 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε την πλατφόρμα Open Science Policy, και σύστησε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων που ήταν υπεύθυνοι να συμβουλεύουν την Ευρωπαϊκή Ένωση σε θέματα Ανοικτής Επιστήμης (Open Science). Η συγκεκριμένη ομάδα υποστήριξε ότι η ανάπτυξη υποδομών ανοικτής πρόσβασης δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των τεχνολογικών εξελίξεων και των κοινωνικοοικονομικών αλλαγών. Ως εκ τούτου, απαιτείται μια διαφορετική προσέγγιση αυτή της Ανοικτής Επιστήμης (Open Science), η οποία επιτρέπει αλληλεπιδράσεις ανοικτής πρόσβασης και ανταλλαγής πληροφοριών και γνώσεων μεταξύ διαφόρων ερευνητικών πεδίων (Τσάκωνας, 2019).

Το βασικό χαρακτηριστικό της Ανοικτής Επιστήμης (Open Science) είναι η πολύ-επιστημονική προσέγγιση και, συνεπώς, η αλληλεπίδραση και η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειρίας μεταξύ ερευνητών και ακαδημαϊκών από διάφορες χώρες. Οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο παρέχοντας προγράμματα πληροφοριακής παιδείας, περαιτέρω εκπαίδευση στη χρήση αυτών των υποδομών και φιλοξενία συστημάτων που επιτρέπουν τη συλλογή, τη διαχείριση, την πρόσβαση και τη διάδοση των γνώσεων.
 

ΣυμπερΑσματα

Οι δημόσιες βιβλιοθήκες στην Ελλάδα καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για να ανταποκριθούν στις συνεχώς μεταβαλλόμενες πληροφοριακές ανάγκες της κοινωνίας. Συμμετέχουν σε ερευνητικά έργα, αλληλοεπιδρούν με την τοπική κοινότητα και  συνεργάζονται με άλλους πολιτιστικούς φορείς. Οι δε ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, λειτουργώντας σε ένα πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον, έχουν επιτύχει όχι μόνο να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην ανώτατη εκπαίδευση, αλλά και στην έρευνα. Οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες κυρίως ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν αυτές τις κοινωνικοοικονομικές, τεχνολογικές προκλήσεις επαναπροσδιορίζοντας τους ρόλους τους, μεταμορφώνοντας τις υπηρεσίες πληροφόρησης και παρέχοντας υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και καινοτομίας.
  

ΒιβλιογραφΙα

Becker, A, S., Cummins, M., Davis, A., Freeman, A., Giesinger, Hall, C., Ananthanarayanan, V., Langley, K., & Wolfson, N. (2017). NMC Horizon Report: 2017 Library Edition. Austin, Texas:  The New Media Consortium.
Cox, J (2018): Positioning the Academic Library within the Institution: A Literature Review. New Review of Academic Librarianship, DOI: 10.1080/13614533.2018.1466342
Díaz,J.O.& . Mandernach M. (2017). Relationship Building One Step at a Time: Case Studies of Successful Faculty-Librarian Partnerships. Libraries and the Academy, 17(2), 273-282
Future Library (2019), “About future library”, available at: http://futurelibrary.gr/ (accessed 20/05/2019)
Moniarou-Papaconstantinou, V. (2018) Valuing studies in Higher Education: Symbolic means and strategies of students negotiating their position in the Library and Information Science field. Journal of Librarianship and Information Science (Online first)
Vassilakaki, E. (2017). New trends in higher education: can information professionals rise to the challenge?”. In Baker, D. & Evans, W. (eds) The End of Wisdom? The Future of Libraries in a Digital Age. Cambridge, UK: Woodhead Publishing.
Vassilakaki, E. (2015) "Greek public libraries in economic crisis: the past, the present and the future", The Bottom Line, Vol. 28 Issue: 1/2, pp.77-79, https://doi.org/10.1108/BL-12-2014-0033
Vassilakaki, E. & Moniarou-Papaconstantinou, V. (2016), Public Libraries and Innovation in Greece: An Option or a Necessity?, in David Baker , Wendy Evans (ed.) Innovation in Libraries and Information Services (Advances in Library Administration and Organization, Volume 35) Emerald Group Publishing Limited, pp.243 - 255
Τσάκωνας, Γ ( 2019).Οι πρωτοβουλίες των ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών για την Ανοικτή Επιστήμη στην Ελλάδα Ανοικτοί εκπαιδευτικοί πόροι και ∆ιά Βίου Μάθηση: ευκαιρίες και προκλήσεις για την Ανώτατη Εκπαίδευση και τις δημόσιες βιβλιοθήκες.
Kostagiolas, P & Korkidi, M. (2008) "Strategic planning for municipal libraries in Greece", New Library World, Vol. 109 Issue: 11/12, pp.546-558

[1] http://fp7.asm.md/node/374
[2] Law 4386/2016 Guidelines for Research
[3] www.kallipos.gr