Berlinale Blogger 2018
Εφτα πραγματα που πρεπει να γνωριζετε για την Μπερλιναλε

Το θεαματικό, το ξεχασμένο, το αξιοσημείωτο και το ουτοπικό: γιατί η Μπερλινάλε είναι αυτό που είναι

Ο παραγων «θερμαντικο μανιταρι»: η οταν το ελαττωμα γινεται ατου

Μετά τις Κάννες και τη Βενετία, η Μπερλινάλε ανήκει αναμφισβήτητα στην ομάδα κορυφής των διεθνών κινηματογραφικών φεστιβάλ. Τον Μάιο, και με καιρό ανοιξιάτικο, οι Κάννες λάμπουν με το γκλάμουρ, τους σταρ και τις μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές. Ακολουθεί η ρομαντική, πιο χαλαρή αίγλη της Βενετίας, η παλαιότερη κινηματογραφική γιορτή του κόσμου, στα τέλη του καλοκαιριού. Και η Μπερλινάλε; Από καθαρά κλιματολογική άποψη, η γερμανική πρωτεύουσα δεν έχει να προσφέρει και πολλά μέσα στον παγερό Φλεβάρη, συνήθως ούτε καν χιόνι. Ούτε σαμπάνιες κάτω από φοίνικες… Αντ’ αυτού, τουρτούρισμα πάνω στο κόκκινο χαλί και γερμανική μπίρα κάτω από θερμαντικά μανιτάρια.

Ο παραγοντας «κοινο»: λατρευουμε αυτο που εχουμε

Η προσφορά σε αστέρες και το εφέ του γκλάμουρ κρατιούνται σε συγκριτικά ταπεινά επίπεδα. Παρ’ όλα αυτά, με τα 330.000 εισιτήρια που πωλήθηκαν την τελευταία φορά και με μισό εκατομμύριο θεατές στις κινηματογραφικές αίθουσες, η Μπερλινάλε είναι το πλέον ανοιχτό στο κοινό κινηματογραφικό φεστιβάλ. Οι επισκέπτες της τη λατρεύουν. Γιατί, αλήθεια; Μια δημοσκόπηση του 2017 κατέληξε στο ακόλουθο συμπέρασμα: αυτό που εκτιμά στην Μπερλινάλε το 90% των ερωτηθέντων, πέρα από την καλή ατμόσφαιρα και τις ασυνήθιστες ταινίες, είναι πράγματα «που δεν τα βρίσκεις αλλού». Δαν φαίνεται, δηλαδή, να τους λείπουν όσα δεν βρίσκει κανείς  στην Μπερλινάλε : μόνο το 1% δήλωσε ότι πηγαίνει στο φεστιβάλ για να δει σταρ και διασημότητες. Πάλι καλά!

Ο παραγοντας «τουρτουρισμα»: ποιος τουρτουριζει στο κοκκινο χαλι;

Οι επικριτές της λένε ότι στην Μπερλινάλε έρχονται συγκριτικά λίγοι σταρ λόγω του  διαβολεμένου κρύου. Πράγμα που δεν ισχύει ακριβώς. Ωστόσο, υπάρχουν πράγματι ορισμένοι αστέρες του Χόλιγουντ που κάνουν σκασιαρχείο από το κόκκινο χαλί μπροστά στο Μπερλινάλε Πάλαστ. Ποιος λοιπόν θα περπατήσει το 2018 πάνω στη μοκέτα χρώματος «κόκκινου της Μπερλινάλε με κωδικό RAL 30011500»; Η Τίλντα Σουίντον, ο Ρόμπερτ Πάτισνσον, η Ιζαμπέλ Υπέρ, ο Φραντς Ρογκόφσκι, η Μάρι Μπόιμερ, ο Γουίλεμ Νταφόε -στον οποίο θα απονεμηθεί η τιμητική Χρυσή Άρκτος- και πολλοί άλλοι θα αψηφήσουν την παγωνιά ή το ψιλόβροχο και θα είναι εκεί. Παρεμπιπτόντως, η Μπερλινάλε ως το 1978 πραγματοποιούνταν τον Ιούνιο. Μετατέθηκε το χειμώνα, για να μην την επισκιάζει το κινηματογραφικό φεστιβάλ των Καννών, το οποίο προσκαλεί κάθε φορά τον κόσμο τον Μάιο. Έκτοτε το τουρτούρισμα είναι παράδοση στην Μπερλινάλε.

Ο παραγοντας «γυναικες»: Ισοτητα!

Εάν ακολουθούσαν όλοι την προτροπή της Anna Brüggemann, βέβαια, το ξεπάγιασμα με το λεπτό φορεματάκι ούτως ή άλλως θα ανήκε πια στο παρελθόν. Η ηθοποιός καλεί με το hashtag #nobodysdoll να αγνοήσουν όλοι τον κλασικό ενδυματολογικό κώδικα για την «επίδειξη» στο φεστιβάλ: «Όποιος έχει νιώσει στο πετσί του τη διαφορά τού να περάσεις μια βραδιά αφενός φορώντας ένα προστατευτικό σακάκι και αθλητικά παπούτσια κι αφετέρου ένα λεπτό φορεματάκι και ψηλά τακούνια ξέρει πολύ καλά για τι μιλάω». Η Μπερλινάλε διαβεβαιώνει ότι η συζήτηση περί σεξισμού και #MeToo έχει προ πολλού απασχολήσει το φεστιβάλ. Κατά την επιλογή των ταινιών οι κριτές επέδειξαν ιδιαίτερη ευαισθησία για τις σεξιστικές σκηνές, αλλά το θέμα που πρέπει να μας απασχολήσει είναι επίσης «οι διακρίσεις γενικά». Ας αφήσουμε να μιλήσουν τα νούμερα. Σύμφωνα με φετινά στατιστικά στοιχεία της Μπερλινάλε, σχεδόν το ένα τρίτο, για την ακρίβεια 32,9%, όλων των ταινιών που υποβλήθηκαν στο φεστιβάλ ανήκουν σε σκηνοθέτριες. Το ένα έκτο, δηλαδή τέσσερις από τις 24 παραγωγές του διαγωνιστικού τμήματος γυρίστηκαν από γυναίκες. Επίσης, στις 67 χρονιές που πραγματοποιήθηκε η Μπερλινάλε, πέντε Άρκτους κράτησαν στα χέρια τους σκηνοθέτριες, με τελευταία, το 2017, την Ουγγαρέζα Ildikó Enyedi για την ταινία «Η Ψυχή και το Σώμα». 

Ο παραγοντας «πολιτικη»...

Ορισμένοι λένε ότι η σταθερή φιλοδοξία της Μπερλινάλε να έχει πολιτικό χαρακτήρα απορρέει από μια νεύρωση σχετικά με το προφίλ του φεστιβάλ, ένα είδος απελπισμένης αντεπίθεσης, με ένα σκεπτικό του τύπου: δεν έχουμε παραλία, δεν έχουμε καλό καιρό, δεν έχουμε σταρ – αλλά είμαστε πολιτικοποιημένοι! Η αλήθεια είναι ότι η Μπερλινάλε ήταν εξαρχής ένα γεγονός πολιτικής σημασίας. Θεσμοθετήθηκε το 1951 στα ερείπια του Βερολίνου ως «βιτρίνα του ελεύθερου κόσμου» και «πολιτιστικό προπύργιο ενάντια στον μπολσεβικισμό», ενώ επί δεκαετίες επηρεαζόταν και χαρακτηριζόταν από τον Ψυχρό Πόλεμο. Δεν ήταν παρά μετά την Πτώση του Τείχους όταν μπήκε ένα τέλος σε αυτή την πορεία πολιτιστικής αντιπαράθεσης. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και σήμερα, πίσω από τον ολοένα μεγαλύτερο μηχανισμό εμπορευματοποίησης του φεστιβάλ, υποφώσκει εκείνο το όραμα που θέλει να πυροδοτήσει κάτι.

και λιγη σκυλισια φιλοσοφια

Γι’ αυτό και φέτος θέματα που θα απασχολήσουν είναι ο εθνικισμός και η στροφή προς τα δεξιά του κοινωνικού μεσαίου χώρου, το θάρρος των πολιτών, η διαχείριση του παρελθόντος και η διαμόρφωση του παρόντος, καθώς και οι ουτοπίες του μέλλοντος. Για πρώτη φορά, η Μπερλινάλε ανοίγει με μια ταινία κινουμένων σχεδίων: Το «Isle of Dogs» του Γουές Άντερσον. Ίσως επειδή, όπως γράφει ο Διευθυντής του Φεστιβάλ Dieter Kosslick στο χαιρετισμό του, στην ταινία αυτή ένας σκύλος συνοψίζει εύστοχα το ζήτημα: «Ποιοι είμαστε; Και ποιοι θέλουμε να είμαστε;»

Ο παραγοντας «διαγωνισμος»: Εκπληξη!

Κάθε τμήμα της Μπερλινάλε κρύβει τους θησαυρούς του, αλλά το διαμάντι της είναι το διαγωνιστικό. Από τις συνολικά 24 ταινίες από 24 χώρες, 19 έργα διαγωνίζονται για τη Χρυσή Άρκτο. Μεταξύ αυτών των 19 είναι πάλι τέσσερις γερμανικές παραγωγές. Εάν μία από αυτές φύγει με τη Χρυσή Άρκτο, θα είναι η όγδοη φορά από τη θεσμοθέτηση της Μπερλινάλε που η Γερμανία κερδίζει το κύριο βραβείο. Πρώτη χώρα είναι ως τώρα οι ΗΠΑ με συνολικά 13 Χρυσές Άρκτους. Στην ιστορία της Μπερλινάλε έχουν επίσης βραβευτεί περισσότερες από μία ταινίες ταυτόχρονα: Το 1951 απονεμήθηκαν πέντε Χρυσές Άρκτοι, το 1987 τρεις, πολλές φορές ήταν δύο και το 1970 δεν δόθηκε καμία Άρκτος. Τότε η ταινία για το Βιετνάμ του Michael Verhoeven με τίτλο «o.k.» προκάλεσε τόσο άσχημες αντιδράσεις, ώστε ο τότε διευθυντής του φεστιβάλ Alfred Bauer σταμάτησε πρόωρα το διαγωνισμό.

Ο παραγοντας «Dieter»: Ολα παρελθον;

Στη φετινή διοργάνωση, το σκάνδαλο ξέσπασε κιόλας εκ των προτέρων. Εδώ και πολύ καιρό (συγκεκριμένα από το 2001) νιώθει κανείς ότι το βερολινέζικο «τσίρκο με τις αρκούδες» το διευθύνει ο Dieter Kosslick: ως ο μέσα στην καλή χαρά, πάντα κεφάτος μπαμπάς. Τον Μάιο του 2019 η θητεία του και η εποχή του θα λήξουν οριστικά. Γι’ αυτό και στο τέλος της περασμένης χρονιάς 79 Γερμανοί που δουλεύουν στο χώρο του κινηματογράφου ζήτησαν η αλλαγή διεύθυνσης να αποτελέσει αφορμή και για μια επιμελητική και οργανωτική νέα αρχή. Ακολούθησε μια έντονη διαμάχη, στην οποία αμφισβητήθηκε στην ουσία η ικανότητα του Kosslick ως διευθυντή του φεστιβάλ. Τρεις μήνες αργότερα, λίγο πριν αρχίσει η 68η Μπερλινάλε, ο ίδιος δήλωσε μεν ότι όλα αυτά είναι «πλέον παρελθόν», όμως ο κύριος Καλή Χαρά εμφανίστηκε ασυνήθιστα εγκρατής: «Το χιούμορ έχει μειωθεί. Δεν άρεσε στους γρουσούζηδες της παρέας». Προφανώς, ο καβγάς για το θρόνο του δεν τον άφησε εντελώς ανεπηρέαστο.