Yeni kütüphane binaları
Kent gelişiminin dayanak noktaları

Etkileyici kütüphane binaları tüm dünyada kentlere canlılık katıyorlar. Birçok yerde, geleceği yokmuş gibi görünen semtleri geliştirip kalkındırmak için dayanak noktaları olarak kullanılıyorlar – hem de büyük bir başarıyla.

Son yıllarda dünyanın her yerinde büyüklü küçüklü pek çok kent yeni kütüphane binaları inşa ederek kendine yepyeni vitrinler yarattı. Vancouver, Seattle, Meksiko, São Paulo ve Tokyo gibi metropollerin yanı sıra, Viyana, Amsterdam, Stuttgart ve Birmingham de bu kentler arasında. Halk kütüphaneleri –özellikle de dijitalleşme çağında– kent planlamasının önemli kurumları haline geldiler.İnsanları mıknatıs gibi çeken açık mekânlarÇoğunun mimarisi son derece sıra dışı olan yeni kütüphane binaları rahatça girilip çıkılan, insanların zaman geçirmekten keyif aldığı yerler. Kütüphanelerin modern hizmetleri ücretsiz sunduğu bu mekânlar her yaştan, her toplumsal tabakadan vatandaşı mıknatıs gibi kendilerine çekiyorlar.

Bunun en son örneği, yeni açılan Birmingham Kütüphanesi. İngiltere'nin Birmingham kentindeki bu kütüphane 31.000 metrekarelik kullanım alanıyla Avrupa'nın en büyük halk kütüphanesi. Görkemli yeni kütüphane binası, eski kütüphanenin bulunduğu yerin çok yakınına inşa edildi. Yine de, Eylül 2013'teki açılıştan sonra kütüphaneye gelen günlük ziyaretçi sayısı eskisinden iki buçuk kat daha fazla. Eski kütüphanenin günlük ziyaretçi sayısı 4000'i geçmezken, Hollandalı mimarı Francine Houben'in "halk sarayı" dediği yeni binaya her gün 10.000 yurttaş geliyor.

Kentsel gelişimin dayanak noktaları

"Eskiden en önemli kamu binaları kiliselerdi, bugünse kütüphaneler," diyor Francine Houben. Gerçekten de, kent merkezindeki bir bölgenin gelişimine kütüphaneler kadar ivme kazandıran başka bir kültür ve eğitim kurumu yok. Yeni şeyler geliştirmek için kullanılan dayanak noktaları gibi kütüphaneler. Pek çok kentte, yeni yeni gelişen semtlerdeki tek kamu binası –kısmen planlandığı kısmen de öyle denk geldiği için– kütüphaneydi. Eskiden yük aktarma yeri olarak kullanılan, tren garının yakınında küçük bir semt olan Oosterdok'ta yeni inşa edilen Openbare Bibliotheek Amsterdam için de aynı şey geçerli. Hollandalı mimar ve kent planlamacısı Joe Coenen tarafından tasarlanan kütüphanenin Temmuz 2007'deki açılışından sonra semt büyük bir hızla canlandı.

Halk kütüphaneleri, motivasyon sahibi, bir şeyler yaşayan ve öğrenen, fikir alış verişinde bulunmak ve kendilerini geliştirmek isteyen kişiler için bir çekim merkezidir. Bu insanlar semte sabahtan akşama kadar, bazı ülkelerde de haftanın yedi günü canlılık katar. Kütüphaneler semtin "müşteri çeken malı" gibidir âdeta; bu cazibeye kapılıp gelen "müşteriler" ise semtte gastronomi ve ticaretin gelişmesine katkıda bulunurlar.Kütüphaneler semtlerin değerini artırırKütüphanenin son derece sevimsiz bir yerde bile mıknatıs etkisi gösterebileceğinin en iyi örneği Stuttgart Şehir Kütüphanesi. Mailänder Platz'da bulunan yeni şehir kütüphanesi, yeniden düzenlenme planları vatandaşların protestoları nedeniyle sekteye uğrayan eski tren garının alanına inşa edildi. Güney Koreli mimar Eun Young Yi'nin tasarladığı kütüphane binası Ekim 2011'de hizmete açıldığında, devasa bir inşaat alanının ortasında tek başına yükseliyordu. Ama kullanıcılar yine de geldiler.

Sorunlu semtlerin değerini artırmak için de kütüphanelerden yararlanılıyor. Nitekim Salzburg'da yeni kütüphane binasının kent merkezine değil, sosyal açıdan sorunlu bir semte, eski stadyumun bulunduğu yere inşa edilmesine karar verilmesinden sadece semt kazançlı çıkmadı, kütüphane de çok sayıda yeni kullanıcı kazandı. Brezilya'daki São Paolo kentinde Bibliotheca de São Paolo bir favelanın bitişiğindeki araziye inşa edildi. Eskiden bir hapishanenin olduğu yerde şimdi bir eğitim kampüsü var: Parkın içinde kütüphane ve birkaç okul bulunuyor. Kütüphane bilinçli bir biçimde açık hava aktiviteleri düzenleyerek, sosyal bakımdan sorunlu bir çevreyle ilişkiler kuruyor.Önümüzdeki yılların büyük ölçekli projeleriKütüphanelerin yaydığı muazzam enerjiden şehir planlamasında bilinçli olarak yararlanan kentlerin sayısı artmaya devam ediyor. Önümüzdeki yıllarda İskandinavya büyük ölçekli kütüphane inşaatı projeleriyle dikkat çekecek. 2014 yılı sonunda Arhus'ta Danimarkalı mimarlar Schmidt, Hammer ve Lassen tarafından tasarlanan Urban Media Space'in açılışı yapılacak. Kentin geri kalanıyla ilişkisi kopuk, henüz tamamen ıssız olan bir bölgenin –sanayi tesislerinin de bulunduğu eski bir liman arazisi– kentle bütünleşmesini sağlayacak olan proje yine burada da bir kütüphane, adı da Dokk 1. Norveç ve Finlandiya'da da dev kütüphane projeleri hayata geçirilecek , fakat burada bunlar dayanak projeleri değil, kültürel bir oluşumun doruk noktaları. Norveç'in en büyük kütüphanesi Deichmanske Bibliotek, Oslo'nun yeni liman semti Bjørvika'da inşa edilen etkileyici binasında 2017'de hizmete açılacak; kısa bir süre sonra da Töölönlahti Koyu'nda Helsinki'nin yeni Merkez Kütüphanesi'nin açılışı yapılacak.