Ο φεμινισμος σημερα: τα πεντε σημαντικοτερα ερωτηματα

Ποια είναι τα σημαντικότερα θέματα που «καίνε» τις γυναίκες στη Γερμανία σήμερα; Ποια δεν τις αφήνουν σε ησυχία; Τι μένει να γίνει ακόμα; Στο αφιέρωμα αυτό παρουσιάζουμε ανθρώπους που εργάζονται στον ευρύτερο χώρο του πολιτισμού και ασχολούνται με τα πιο φλέγοντα φεμινιστικά ζητήματα αυτή την περίοδο.

Φεµινισµός στην Ελλάδα

Πολιτικη των φυλων στην Ελλαδα
Τα δικαιωματα των γυναικων πριν και κατα τη διαρκεια της κρισης

Τον τελευταίο αιώνα, οι γυναίκες στην Ελλάδα κατέκτησαν σταδιακά νομική ισότητα. Στην πορεία αυτή άλλαξαν μεν τα παραδοσιακά πρότυπα των ρόλων, αλλά οι φεμινιστές και οι φεμινίστριες πρέπει να συνεχίσουν να αγωνίζονται για έναν πιο μόνιμο μετασχηματισμό.

Θαυμαστος, καινουργιος κοσμος. Πως θελουμε να συμβιωνουμε;

Πώς μπορούν να συνδυαστούν οι προσωπικές σχέσεις, η φροντίδα και η δουλειά; Οι ασχολίες που έχουν σχέση με τη φροντίδα και την περιποίηση εξακολουθούν να θεωρούνται γυναικείες, στο πνεύμα των παραδοσιακών ρόλων των φύλων. Ωστόσο, στη γερμανική κοινωνία οι μονογονεϊκές οικογένειες είναι πλέον ο κανόνας, όπως και οι οικογένειες πάτσγουορκ, οι queer, τρανς και πολυσυντροφικές σχέσεις. Ποιες μορφές συμβίωσης αρμόζουν στη σύγχρονη εποχή;

Schriftstellerin Anke Stelling über die Vereinbarkeit von Literatur und Familie

Η Anke Stelling για τη φροντιδα:
Προκειται για τεραστιο προβλημα. Τελεια και παυλα

Στο μυθιστόρημά της Bodentiefe Fenster [«Παράθυρα ως το πάτωμα»] στήνει ένα μνημείο για τις μητέρες με καυστικό ύφος. Στο Fürsorge [«Φροντίδα»] αφηγείται την ιστορία μιας αιμομικτικής αγάπης ανάμεσα σε μια χορεύτρια και το γιο της, κάνοντας συνδέσεις με τις σκοτεινές πλευρές των «φυσιολογικών» περιπτώσεων μητρότητας. Επομένως, υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να κουβεντιάσει κανείς με τη συγγραφέα Anke Stelling για τις τρομακτικές πτυχές αυτού που ονομάζουμε φροντίδα, αλλά και να τη ρωτήσει για το πώς φαντάζεται η ίδια την ιδανική συμβίωση.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΜΑΙ – ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΘΕΛΩ ΝΑ ΕΙΜΑΙ;

Άντρας, γυναίκα – και τίποτε άλλο; Όποιος δεν νιώθει άνετα σε καμία από αυτές τις δύο κατηγορίες, προκαλεί σύγχυση. Ο σύγχρονος φεμινισμός ποντάρει στην ποικιλία και ρωτάει: Πρέπει η διαφορά μεταξύ άντρα και γυναίκας να είναι χαραγμένη στην πέτρα; Δεν είναι μάλλον καταπιεστικές αυτές οι κατηγοριοποιήσεις με βάση τα δύο φύλα;

Ο Fender Schrade σε περφόρμανς των NAF με τίτλο «Μόνο οι δυνατοί χαρακτήρες μπορούν να δοθούν»

Ενα πορτρετο του Fender Schrade
«Εχω δοκιμασει ολες τις πιθανες ταυτοτητες»

Ο ηχολήπτης, περφόρμερ και μουσικός από τη Στουτγκάρδη Fender Schrade θέτει ως μέλος του καλλιτεχνικού διδύμου NAF υπό αμφισβήτηση την κοινωνική αντίληψη περί εκφράσεων φύλου. Μια συζήτηση για το τι σημαίνει να είσαι τρανς* στον μουσικό χώρο και για ποιο λόγο ο φεμινισμός είναι η ρίζα των πάντων.

Παιδια, παιδια… Σε ποιον ανηκει η κοιλια μου;

«Το αν θα κάνουμε παιδιά είναι δική μας δουλειά» – η κυριαρχία κάθε γυναίκας πάνω στο σώμα της ήταν για πολύ καιρό ένα από τα σημαντικότερα φεμινιστικά αιτήματα. Και εξακολουθεί, αν και με άλλο πρόσημο. Πλέον μπορούν να αποκτήσουν παιδιά άνθρωποι που παλιά στερούνταν αυτή τη δυνατότητα. Ταυτόχρονα, η διάγνωση γενετικών ανωμαλιών γίνεται πια εγκαίρως. Ποια η σχέση μεταξύ ηθικής της αναπαραγωγής και τεχνολογικής προόδου; Έξι άνθρωποι που εργάζονται στο χώρο του πολιτισμού εκθέτουν τις προσωπικές τους απόψεις.

Φωτ.: © Frl. Wunder AG

Frl. Wunder AG: «ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΔΡΟΜΟΙ»
Έκτρωση, τεχνητή γονιμοποίηση, κλωνοποίηση… Όσο περισσότερες δυνατότητες υπάρχουν σε ιατρικό και τεχνολογικό επίπεδο, τόσο πιο δύσκολο είναι να πάρει κανείς σαφή θέση – κι αυτό ισχύει και για τη φεμινιστική οπτική. Σε αυτές τις συχνά συναισθηματικά φορτισμένες συζητήσεις προκύπτουν, πέρα από σημαντικά αιτήματα, όπως εκείνο του δικαιώματος αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος, σύνθετα ηθικά ζητήματα τόσο σε υποκειμενικό-ατομικό όσο και σε κοινωνικό-συλλογικό επίπεδο. Με το θέατρο και την περφόρμανς μπορούμε να δημιουργήσουμε άλλους τρόπους προσέγγισης, να αποκαλύψουμε κανονιστικές δομές και να τις θέσουμε υπό διαπραγμάτευση. Οι τρόποι αυτοί μπορεί να είναι προσωπικοί, συγκινητικοί, προκλητικοί και ταυτόχρονα να μας κάνουν να γελάμε. Έτσι δημιουργείται ένας ουτοπικός χώρος, όπου αναπτύσσουμε μαζί με το κοινό κάτι που ξεπερνά τις βεβαιότητες, κάτι που αντέχει τις συγχύσεις και ανοίγει δρόμους.

Η κολεκτίβα θεατρικών παραστάσεων και περφόρμανς Frl. Wunder AG [«Δις Θαύμα Α.Ε.»] αποτελείται από επτά ανθρώπους διαφορετικού φύλου, που στο παρελθόν έχουν αντιμετωπίσει εκτρώσεις αλλά και θέματα στειρότητας και μέχρι σήμερα έχουν επτά (όχι μόνο βιολογικά) παιδιά.
Φωτ.: © Nina Binias

Ninia LaGrande: «ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΗ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΝΩ ΠΑΙΔΙ»
«Μη φοβάστε, δεν θα γίνει σαν εσάς» λέει ο γιατρός που κάνει τον προγεννητικό έλεγχο και μου χαμογελάει χαρωπά. Όχι σαν εμένα. Όχι τόσο ελαττωματικό. Όχι τόσο μικροκαμωμένο. Όχι τόσο διαφορετικό.
«Έτσι κοντό θα μείνει;» ρωτάει ένας άγνωστος άντρας στο δρόμο. Τόσο κοντό όσο εγώ. Τόσο κοντό. Υπερβολικά κοντό. Για να μείνει τόσο κοντό, πρέπει πρώτα να μεγαλώσει. «Πόσο ψηλός είναι ο πατέρας, αλήθεια;» Υπάρχουν καθόλου ελπίδες για το παιδί; Υπάρχει περίπτωση τελικά να γίνει κανονικό; Θα γίνει ψηλό; «Δικό σας είναι το παιδί;» φωνάζει έκπληκτη μια γυναίκα και συμπληρώνει: «Μα κι εσείς παιδί είστε!» Τριάντα τεσσάρων ετών και να μοιάζεις υπερβολικά «παιδί» για να έχεις παιδί. Υπερβολικά μικρή για να έχεις παιδί. «Δεν βλέπω κάτι ασυνήθιστο» λέει η γενετίστρια. Τίποτε το ασυνήθιστο. Άρα δεν συντρέχει κανένας λόγος για να κάνουμε κάτι. Άρα έχουμε λόγους για να ηρεμήσουμε. Όλα είναι όπως πρέπει. Όλα εντάξει;!

Η Ninia LaGrande ζει και εργάζεται στο Αννόβερο, μεταξύ άλλων ως poetry slammer (ή «ποιήτρια επί σκηνής»). Εδώ και 34 χρόνια βιώνει τον κόσμο από μια άλλη οπτική, πράγμα για το οποίο γράφει, προκειμένου να αποφύγει να κοπανάει συνέχεια το κεφάλι της στο τραπέζι.
Φωτ.: © Sookee

Sookee: «ΠΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΩ ΣΤΗ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ»
Οι queer οπτικές σε ό,τι αφορά τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα και την οικογένεια μού είναι αρκετά οικείες, άλλωστε παίζουν σημαντικό ρόλο και στη μουσική μου. Προσωπικά, ως pan*-cis* γυναίκα, χαίρομαι που η δυνατότητα να μείνω έγκυος και να ζήσω στο πλαίσιο μιας οικογένειας εξελίχθηκε αβίαστα για μένα [Σ.τ.Σ.: ο όρος pan* χαρακτηρίζει ένα άτομο που ποθεί ανθρώπους ασχέτως φύλου, και cis* ένα άτομο που η ταυτότητα και έκφραση φύλου του συμπίπτει με το φύλο με το οποίο καταγράφηκε κατά τη γέννησή του]. Το γεγονός ότι ο δρόμος προς τη δημιουργία οικογένειας γίνεται εξαιρετικά δύσκολος για μη-δυαδικούς, ομοφυλόφιλους και διεμφυλικούς ανθρώπους είναι απαράδεκτο. Θίγω το θέμα αυτό στο τραγούδι Queere Tiere [«Queer ζώα»] και με τον ιππόκαμπο ως σύμβολο για την (τρανς)ανδρική εγκυμοσύνη και γονεϊκότητα. Αλλά συχνά και πέρα από τη μουσική μου, για παράδειγμα σε συνεντεύξεις. Είναι κάτι που πηγαίνει πολύ καλά: σε πολλές συζητήσεις ένιωσα ότι οι συνομιλητές μου κατάλαβαν περί τίνος πρόκειται. Δεν έχω να προτείνω λύσεις στο πνεύμα του ρεαλισμού, αλλά προσπαθώ να συμβάλω στη συνειδητοποίηση του προβλήματος.

Η Sookee ζει ως ράπερ και φεμινίστρια στο Βερολίνο, απ’ όπου διαδίδει μηνύματα και επιχειρεί κριτικές αναλύσεις σε σκηνές, πάνελ ομιλητών και σε βιογραφίες πολλών ανθρώπων.
Φωτ.: © IIPM/Thomas Müller

Milo Rau: «ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΞΕΔΙΑΛΕΓΕΤΑΙ ΚΙ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΤΑΙ, ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΕΓΚΩΜΙΑΖΕΤΑΙ»
Για τις 120 Μέρες στα Σόδομα , που σκηνοθέτησα μαζί με γυναίκες και άντρες ηθοποιούς του θεάτρου HORA στο Σάουσπιλχάους της Ζυρίχης, εκ των οποίων όλοι σχεδόν ζουν με Τρισωμία 21, ασχολήθηκα με την προγεννητική διάγνωση: τη δυνατότητα δηλαδή εξέτασης της κατάστασης του εμβρύου. Πρόκειται για κάτι βασικά καλό (όπως και όλα όσα διευρύνουν τα περιθώρια επιλογής εγκύων γυναικών ή ζευγαριών). Ωστόσο έχει ως αποτέλεσμα εννέα στις δέκα περιπτώσεις στις οποίες έμβρυο διαγιγνώσκεται με Τρισωμία 21 στην Ελβετία να αποφασίζεται η έκτρωση. Ένα παράδοξο πόρισμα: το δικαίωμα στην έκτρωση, που αποκτήθηκε ύστερα από σκληρούς αγώνες, μετατρέπεται στην πράξη σε επιλογή. Εκείνο που κάνει το πόρισμα αυτό ακόμη πιο παράδοξο είναι το γεγονός ότι ο θίασος HORA τιμάται με τις υψηλότερες διακρίσεις στον ευρωπαϊκό θεατρικό χώρο. Με άλλα λόγια, αυτό που στην εγκυμοσύνη ξεδιαλέγεται κι απορρίπτεται, στην τέχνη εγκωμιάζεται. Αυτή η αντίφαση –ή αυτή η διαλεκτική της ελευθερίας– είναι το θέμα που μας απασχολεί στο 120 Μέρες στα Σόδομα .

Ο Milo Rau είναι συγγραφέας, σκηνοθέτης στον κινηματογράφο και το θέατρο, αλλά και καλλιτεχνικός διευθυντής του IIPM – International Institute of Political Murder .
Φωτ.: © Anne Zohra Berrached

Anne Zohra Berrached: «ΠΟΛΛΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΜΕΣΑ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΥΣ ΝΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΣΙΩΠΟΥΝ»
Καθυστερημένη έκτρωση, παρένθετη μητρότητα, δωρεά ωαρίων: Δεν υπάρχει κανένας σχεδόν άλλος τομέας της Ιατρικής που να εξελίχθηκε τόσο ραγδαία τα τελευταία χρόνια όσο η Αναπαραγωγική Ιατρική. Σήμερα, υπάρχει η δυνατότητα να «μεταφέρει» κανείς την εγκυμοσύνη και να δώσει το γονιμοποιημένο ωάριο σε μια άλλη γυναίκα ώστε να το κυοφορήσει. Οι γυναίκες μπορούν να γεννήσουν παιδιά, με τα οποία δεν έχουν βιολογική συγγένεια. Όπως και για την καθυστερημένη έκτρωση, έτσι και για αυτά τα θέματα δεν γίνονται σχεδόν καθόλου δημόσιες συζητήσεις στη Γερμανία. Πολλοί από τους άμεσα εμπλεκόμενους ντρέπονται και σιωπούν. Θα ήθελα η κοινωνία να κοιτάξει αυτά τα θέματα συλλογικά, χωρίς να κατακρίνει κανέναν, αλλά να αναρωτηθεί ποιοι φόβοι, ποιες έγνοιες και ποιες επιθυμίες κρύβονται πίσω τους. Στις δουλειές μου προσπαθώ να βγάλω από την αφάνεια κάποιους ανθρώπους και τις ιστορίες τους χωρίς να κουνάω το δάχτυλο.

Η Anne Zohra Berrached είναι σκηνοθέτις και σεναριογράφος των ταινιών «24 Wochen» [24 εβδομάδες] και «Zwei Mütter» [Δύο μητέρες].
Φωτ.: © Moira Zoitl

Moira Zoitl: «ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΟ ΕΜΒΡΥΟ»
Ο τίτλος της δουλειάς μου, Misplaced Concreteness, σημαίνει τη «συγκεκριμενικοποίηση στο λάθος, το μετα-τοπισμένο μέρος» όπως το εξέφρασε η ιστορικός της ιατρικής Barbara Duden, και αποτελεί μια αναφορά στις φωτογραφίες του Lennart Nilsson για τη γένεση της ζωής. Οι εικόνες του εμβρύου στη μήτρα δημοσιεύθηκαν το 1965 στο περιοδικό Life. Ήταν αδύνατον να αποτυπώσει με φωτογραφικά μέσα το έμβρυο κι έτσι δημιούργησε μέσω μοντάζ μια ερμηνευτική απεικόνιση της πραγματικότητας. Το έμβρυο, το οποίο παρουσιάζεται στο περιοδικό, γίνεται έτσι προτού κιόλας γεννηθεί ένα ον άξιο προστασίας. Αυτή η διαφορετική ματιά στο έμβρυο νομιμοποίησε τον ολοένα περισσότερο κρατικό έλεγχο επί της εγκυμοσύνης. Έτσι, χάθηκε σταδιακά η ατομική ευθύνη και η συνειδητοποίηση από κάθε γυναίκα των διεργασιών που γίνονται μέσα στο σώμα της.

Η Moira Zoitl είναι εικαστικός. Στις βιντεο-εγκαταστάσεις της ασχολείται με τελετουργικά αντικείμενα, απεικονίσεις και τρόπους παρουσίασης της γονιμότητας. Αυτές αντιπαραβάλλει στον τρόπο αντιμετώπισης του ανθρώπινου σώματος στο χώρο της υγείας.

Πριγκιπισσα σε πακετο - Πως με βλεπετε;

Μήπως είμαι πολύ χοντρή, πολύ μεγάλη, όχι αρκετά όμορφη; Οι εικόνες μιας εξιδανικευμένης θηλυκότητας μας βομβαρδίζουν καθημερινά, δημιουργώντας μας ανασφάλειες και μεταδίδοντας αντιλήψεις παραδοσιακών ρόλων φύλου, που υποβιβάζουν τη γυναίκα εστιάζοντας στην εξωτερική της εμφάνιση. Οι φεμινιστικές συζητήσεις αντιπαραθέτουν σε αυτές τις εικόνες στρατηγικές «ενδυνάμωσης» του πώς παρουσιάζει και υπερασπίζεται η γυναίκα τον εαυτό της στην κοινωνία.

H Justyna Koeke βάζει στην πασαρέλα κοριτσίστικα όνειρα.

Γυναικεια προτυπα στο στοχαστρο
Το επικινδυνο ροζ της Justyna Koeke

Γιατί η γερμανοπολωνή καλλιτέχνιδα Justyna Koeke βάζει να περπατάνε στην πασαρέλα γηραιές κυρίες ντυμένες σαν πριγκίπισσες του παραμυθιού; Και γιατί προσελκύει μέσω Tinder διψασμένους για έρωτα άντρες, που συμπράττουν τελικά στις φωτογραφίσεις της;

Καντε το τεστ: ποσο φεμινιστρια ειμαι;

Αρχή

Ο φεμινισμος σημερα: τα πεντε σημαντικοτερα ερωτηματα

Φεµινισµός στην Ελλάδα

Πολιτικη των φυλων στην Ελλαδα Τα δικαιωματα των γυναικων πριν και κατα τη διαρκεια της κρισης

Θαυμαστος, καινουργιος κοσμος. Πως θελουμε να συμβιωνουμε;

Η Anke Stelling για τη φροντιδα: Προκειται για τεραστιο προβλημα. Τελεια και παυλα

ΠΟΙΟΣ ΕΙΜΑΙ – ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΘΕΛΩ ΝΑ ΕΙΜΑΙ;

Ενα πορτρετο του Fender Schrade «Εχω δοκιμασει ολες τις πιθανες ταυτοτητες»

Παιδια, παιδια… Σε ποιον ανηκει η κοιλια μου;

Frl. Wunder AG: «ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΔΡΟΜΟΙ»

Ninia LaGrande: «ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΗ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΝΩ ΠΑΙΔΙ»

Sookee: «ΠΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΩ ΣΤΗ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ»

Milo Rau: «ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΞΕΔΙΑΛΕΓΕΤΑΙ ΚΙ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΤΑΙ, ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΕΓΚΩΜΙΑΖΕΤΑΙ»

Anne Zohra Berrached: «ΠΟΛΛΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΜΕΣΑ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΥΣ ΝΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΣΙΩΠΟΥΝ»