Emülasyon
EMIL – Uzun Dönem Arşivlemenin Anahtarı

Kütüphanelerde multimedya veri taşıyıcılarından oluşan devasa dermeler var. "EMiL" projesinin amacı, bu veri taşıyıcılarının onlarca yıllık teknolojik ilerlemelerden sonra da kullanılabilir olması. Alman Ulusal Kütüphanesi'nden Tobias Steinke ve Nathalie Lubetzki bunun nasıl sağlanacağını açıklıyor.

Bayan Lubetzki, Bay Steinke, bize EMiL'i anlatır mısınız?

Nathalie Lubetzki: EMiL, Alman Ulusal Kütüphanesi'nin yürüttüğü ve Alman Araştırma Topluluğu'nun (DFG) teşvik ettiği bir proje. 2014'te başlayan proje Eylül 2016'ya kadar devam edecek. Projenin amacı, eğitim yazılımları ve ansiklopediler gibi multimedya araçlarına emülasyonla erişim sağlanması. Proje partnerleri, Münih'teki Bavyera Devlet Kütüphanesi ve Karlsruhe'deki Devlet Tasarım Yüksek Okulu. Freiburg Üniversitesi'nin bizim ortak taleplerimizden yola çıkarak geliştireceği medya erişim sistemi okuma salonlarında ve müzelerde devreye sokulacak.

Emülasyon ne anlama geliyor?

Tobias Steinke: Emülasyon, uzun dönemli bir arşivleme yöntemi. Teknoloji değişip gelişmiş olsa bile bu yöntemle multimedya eserlerine erişim sağlanabiliyor. Emülasyon, multimedya nesnelerini çalıştırmak için gereken eski işletim ve bilgisayar sistemlerinin bugünkü bilgisayar ortamlarında özel bir yazılımla taklit edilmesi anlamına geliyor. Bu yazılıma "emülatör" deniyor. Yazılım, örneğin 1980'li yıllardan kalma "Commodore Amiga" markasını bugünkü bilgisayar ortamında taklit edebiliyor. Dolayısıyla, zamanında Amiga için programlanmış bir yazılımdan bugün de yararlanılabiliyor.

Lubetzki: EMiL ile ilgili çalışmalarımızın bir nedeni de yasal yükümlülüklerimiz. Alman Ulusal Kütüphanesi'nin görevi, Almanca eserleri ve Almanya'da yayımlanmış eserleri toplamak, arşivlemek ve bunlardan sürekli yararlanılmasını sağlamak. Bu yasal yükümlülük dijital yayınlar için de geçerli. Bunun yanı sıra, Karlsruhe Devlet Tasarım Yüksek Okulu medya sanatı eserlerine de uzun dönemli erişim sağlanmasını amaçlıyor.

EMiL-diagramm | Foto (fragment): © EMiL

Yeni kuşak donanım

Multimedya eserlerin yok olması tehlikesi ne kadar büyük?

Lubetzki: Bu çok somut bir tehlike. Alman Ulusal Kütüphanesi'nde eğitim yazılımı ya da dijital ansiklopedi içeren binlerce veri taşıyıcı kaynak bulunuyor. 1990'lı yıllardan kalma pek çok yayına ulaşmak daha şimdiden zorlaştı. Ayrıca, yeni kuşak donanımlar üretildikçe, erişilemeyen eser sayısı da artıyor. Bu sorunu EMiL'in çözmesi bekleniyor.

EMiL bunu nasıl yapacak?

Steinke: Amaç, birbirinden farklı çok sayıdaki esere uygun emülatörler sağlanarak kütüphane ve müzelerdeki emülasyon sürecinin en iyi hale getirilmesi. Burada önemli olan, mevcut emülatörleri otomatikman işleyecekleri bir aşamaya getirmek. Bir örnek vermek gerekirse: Bir kullanıcı kütüphanenin katalog sisteminde belli bir anahtar sözcükle, örneğin "Goethe" ile tarama yapıyor. Kullanıcı ekrandaki dökümde sadece kitap başlıklarını değil, 1990'lı yıllara ait bir multimedya CD-ROM'u da görüyor mesela. Bu noktada ideal durum şu olacak: Kullanıcı bu linke tıklayacak ve bir browser penceresinde CD-ROM'un açılması için gereken Windows 95'in emülsiyonu aktive olacak.

Kullandığınız emülatörleri nereden ediniyorsunuz?

Steinke: Emülatörler genellikle internet topluluğunda, çoğu zaman da bilgisayar oyunu meraklıları tarafından geliştiriliyor. Bunlar genelde açık kaynaklı projeler oluyor ve Atari ST, Amiga ya da eski Macintosh'lar gibi çok farklı bilgisayar sistemleri için bulunabiliyor. Freiburg Üniversitesi'ndeki proje partnerlerimiz internet topluluğunda uzun süreden beri faaliyet gösterdikleri için emülasyon alanında da araştırma yapıyor, amatör program geliştiricileriyle ilişki kurarak projemiz için gerekli emülatörleri topluyorlar.

Hiç bitmeyen bir süreç

Bu emülatörler ne kadar "dayanıyor"? Bir süre sonra onlar da kullanılamaz hale geliyor mu?

Steinke: Dermemizde bulunan multimedya kaynaklarının büyük çoğunluğu Windows'la uyumlu. Windows emülatörleri iyiyse, şimdilik sorun yok demektir. Ama Alman Ulusal Kütüphanesi'nde bilgisayar sistemleri yine yenilenirse, yeni sistem için de yeni emülatörlere ihtiyacımız olur. Kısacası, bu işin sonu yok.

Akıllı telefon ve tablet uygulamalarının da emülatörleri var mı?

Steinke: Projemiz bu tür uygulamalarla ilgili değil ama ilerde uzun dönem arşivlemenin bir konusu da bu uygulamalar olacak. iOS altında çalışan uygulamaların şimdilik emülatörü yok. Yani biz şu anda iPad uygulamalarını, bunlar başvuru kaynakları olsa bile toplayamayız. Apple'ın da zaten bir emülatörü desteklemek gibi bir düşüncesi yok şu anda, dolayısıyla yasal ve teknolojik açıdan mümkün değil bu. Android uygulamalar için emülatörler var ama bizim dermemizde halihazırda bu tür uygulamalar bulunmuyor.

Kütüphaneler ve müzeler araştırma sonuçlarınızdan ne zaman yararlanmaya başlayacak?

Lubetzki: Ulusal Kütüphane'de EMiL büyük bir ihtimalle 2017'de kullanılabilir hale gelecek. Ayrıca, Freiburg Üniversitesi yazılımı açık kaynak olarak erişime sunacak. Başka ülkelerde de yazılımı bir an önce kullanmak isteyen kurumlar var.