Αναδρομή σε μια συζήτηση fishbowl
Γυναίκες στην αρχιτεκτονική – το κυπριακό πλαίσιο
Το Ινστιτούτο Γκαίτε Κύπρου είναι ένας από αρκετούς οργανισμούς στην Κύπρο που ασχολήθηκαν και συνεχίζουν να ασχολούνται με θέματα φύλου και της ισότητας των φύλων. Από τον Δεκέμβριο 2021 μέχρι τον Μάρτιο 2022 διοργάνωσε την έκθεση «Frau Architekt». Η έκθεση αναπτύχθηκε από το Γερμανικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής στη Φρανκφούρτη και συμπληρώθηκε με ένα κεφάλαιο που παρουσίαζε γυναίκες αρχιτέκτονες στην Κύπρο, το οποίο επιμελήθηκαν οι Τερέζα Τούρβα και Müge Riza. Η παρουσίαση του Frau Architekt στη Λευκωσία αποτελούσε την πρώτη έκθεση ειδικά αφιερωμένη στο έργο γυναικών αρχιτεκτόνων από την Κύπρο.
Προς το τέλος της έκθεσης, η οποία είχε παραταθεί, διοργανώθηκε μια συζήτηση fishbowl, η οποία τύγχανε να είναι μόλις η δεύτερη συζήτηση αυτού του είδους που πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο, εξ όσων γνωρίζουν όλοι/ες οι εμπλεκόμενοι/ες. Η πρώτη συζήτηση, με τίτλο «Γυναίκες στην αρχιτεκτονική», είχε πραγματοποιηθεί λίγο καιρό πιο πριν, και συγκεκριμένα στις 6 Νοεμβρίου 2021 στην ΣΠΕΛ, και διοργανώθηκε από τον Σύνδεσμο Αρχιτεκτόνων Κύπρου. Ανατρέχοντας στη συζήτηση που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Γκαίτε Κύπρου στις 12 Μαρτίου 2022, πολλές από τις σκέψεις, τις εμπειρίες και τα ερωτήματα που ανταλλάκτηκαν παραμένουν επίκαιρα όσο ποτέ. Ορισμένα από αυτά επεκτείνονται πέρα από το θέμα της αρχιτεκτονικής και αναφέρονται στην επαγγελματική ζωή και τη θέση της γυναίκας γενικότερα.
Μοιραζόμαστε κάποιες μεμονωμένες σκέψεις και αποσπάσματα αφηγήσεων που μοιράστηκαν κάποιες από τις γυναίκες αρχιτέκτονες οι οποίες συμμετείχαν στη συζήτηση.
«Η συμμετοχή μου σε αυτή την έκθεση μου δημιούργησε ορισμένα ερωτήματα. Ένα ερώτημα που προέκυψε είναι, ποιες είναι οι προκλήσεις και όχι ποια είναι τα εμπόδια; Στην αρχή έπρεπε να συλλογιστώ αν είμαι γυναίκα αρχιτέκτονας ή αν είμαι απλώς αρχιτέκτονας. Νομίζω ότι αυτό λέει πολλά γιατί είναι ο τρόπος με τον οποίο ορίζουμε τους εαυτούς μας: δεν ορίζουμε τους εαυτούς μας με διαφορετικό τρόπο από τους άνδρες αρχιτέκτονες ή δεν ξεχωρίζουμε τους εαυτούς μας από αυτή την ομάδα ως κάτι διαφορετικό. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί αν δεν ορίζουμε τους εαυτούς μας ως κάτι διαφορετικό τότε δεν βλέπουμε τα προβλήματα. Οπότε δεν ενεργούμε. Αλλά την ίδια στιγμή, ίσως πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ότι είμαστε όλοι ίδιοι, ότι έχουμε να διαχειριστούμε τα ίδια θέματα.»
«Πρέπει να έχεις γενναία καρδιά για να είσαι πρωτοπόρος ως γυναίκα αρχιτέκτονας. […] Στα περισσότερα πράγματα που θέλεις να κάνεις, πρέπει να βάζεις τον ανθρωπισμό στο επίκεντρο. »
«Είχα μια εμπειρία σε αγροτικές περιοχές όταν έκανα το εξάμηνο της πρακτικής μου ως φοιτήτρια αρχιτεκτονικής. Όταν λοιπόν πήγα στο εργοτάξιο, όλοι οι εργάτες ήταν άνδρες. Τότε ένας από αυτούς με ρώτησε: ‹Αναρωτιέμαι πώς μπορείς να διαβάζεις σχέδια, γιατί μπορείς να διαβάζεις σχέδια ως γυναίκα›. Φυσικά, σοκαρίστηκα πολύ, γιατί του είπα ‹ναι, αυτή είναι η δουλειά μου, πρέπει να διαβάζω σχέδια›. Τότε μου είπε: ‹Η γυναίκα μου δεν μπορεί να διαβάσει σχέδια... ›. » […] «Διδάσκω διαφορετικά από τους άνδρες συναδέλφους μου; Ή πρέπει να διδάξω διαφορετικά; »
«Εξέτασα τη λειτουργία του σχεδιασμού και το πώς μπορώ να μεταμορφώσω τον εαυτό μου, την κοινότητα στην οποία βρισκόμουν και το περιβάλλον μου. Όταν άρχισα να βλέπω το σχεδιασμό ως μέσο, όλα άλλαξαν μέσα μου.»
«Το ερώτημα είναι κατά πόσον το γεγονός του να είσαι γυναίκα αρχιτέκτονας προσθέτει ένα βαθμό πολυπλοκότητας στο επάγγελμά μας, την οποία οι άντρες αρχιτέκτονες δεν χρειάζονται να αντιμετωπίσουν. Το επάγγελμά μας είναι προνομιούχο και απαιτεί ένα συγκεκριμένο βαθμό ισότητας. Έχοντας υπόψη αυτά, προβάλλουν άλλα ερωτήματα: Αντιλαμβανόμαστε τη διαδικασία του σχεδιασμού με τον ίδιο τρόπο; Αντλούμε έμπνευση από τις ίδιες πηγές; Επιλέγουμε τις πληροφορίες για το επάγγελμά μας με τον ίδιο τρόπο, πάνω στις ίδιες αρχές, με την ίδια υποκειμενικότητα; Αυτά είναι κάποια λεπτά, μικρά ερωτήματα που όμως αξίζει να τεθούν. » […] «Η παρουσία της αρχιτεκτονικής, η παρουσία των αρχιτεκτόνων, είναι κάτι που πρέπει να εξετάσουμε σοβαρά, γιατί αν υποστηρίζουμε ότι μπορούμε να εξαλείψουμε τις ανισότητες ανάμεσα στα φύλα, τότε σίγουρα οι ανισότητες που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική σε μη προνομιούχες περιοχές, όπου επικρατούν ζητήματα φύλου, είναι κάτι που πρέπει να εξετάσουμε. » […] «Σε ολόκληρη την επαγγελματική μου ζωή, συνάντησα μία γυναίκα ηλεκτρολόγο, μία, και νομίζω μια διακοσμήτρια ( ελαιοχρωματίστρια). Γιατί δεν ασχολούνται περισσότερες γυναίκες με την κατασκευαστική πλευρά του επαγγέλματος; Επειδή κι αυτή είναι απαιτητική και δημιουργική...»
«Οι εμπειρίες μας είναι πολύτιμες και το γεγονός ότι μοιραζόμαστε αυτή την πλατφόρμα είναι πολύ ενθαρρυντικό. Όσον αφορά την εξερεύνηση των ορίων, είναι πράγματι σημαντικό να αναρωτηθούμε, ποιος είναι ο ρόλος του φύλου στη διεύρυνση των ορίων της αρχιτεκτονικής; Είναι δυνατόν κάποια από τα ερωτήματα που θέτουμε, ως γυναίκες, να είναι διαφορετικά από τα ερωτήματα των ανδρών;»
«Είναι ενδιαφέρον ότι ξεκινήσαμε αυτή τη συζήτηση με το να αρνούμαστε σχεδόν [όλοι μας] ότι υπάρχει πρόβλημα ή ότι υπάρχει κάποια διαφορά. [...] Αντί να προσπαθούμε να αρνηθούμε ότι υπάρχει διαφορά, [πρέπει] κατ' ακρίβειαν να την αναδείξουμε και να επιλέξουμε τις αξίες που αφορούν τη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο σχεδιάζουμε. [...] Αυτή είναι μόλις η δεύτερη συζήτηση για τις γυναίκες αρχιτέκτονες στην Κύπρο. Νομίζω ότι είναι μια πολύ σημαντική στιγμή, να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αναγνωρίσουμε ότι αυτό το θέμα δεν έχει συζητηθεί. Και αφού δεν έχουμε μιλήσει γι' αυτό, χρειάζεται χρόνος για να ξεδιπλωθούμε και να αντιμετωπίσουμε πραγματικά τα όποια ζητήματα ή τις όποιες δυσκολίες προκύπτουν από την παραδοχή ότι υπάρχει κάποιο θέμα προς συζήτηση.»