วีอาร์ เมตามอร์โฟซิส: VRwandlung
คาฟคาในความจริงเสมือน
“เช้าวันหนึ่งเมื่อเกรกอร์ ซามซาตื่นขึ้นมาจากความฝันอันสับสน เขาก็พบว่าตนเองได้กลายเป็นแมลงยักษ์ไปเสียแล้ว”* คือประโยคเปิดเรื่องจากผลงานวรรณกรรมที่มีชื่อเสียงมากที่สุดชิ้นหนึ่งแห่งคริสต์ศตวรรษที่ 20 ชื่อว่า เมตามอร์โฟซิส ของฟรันซ์ คาฟคา ในนิทรรศการ VRwandlung ที่สถาบันเกอเธ่ กรุงปราก คุณจะตื่นขึ้นมาเป็นแมลงยักษ์ในห้องที่สร้างขึ้นใหม่ตามต้นฉบับด้วยเทคโนโลยีความจริงเสมือนหรือวีอาร์
“ก่อนอื่น คุณต้องถอดรองเท้าออก” เอดวร์ด ฟิชเชอร์ (Eduard Fischer) โปรแกรมเมอร์บอกผมเป็นอย่างแรก ผมสวมรองเท้าแตะนุ่มสบายซึ่งมีเซนเซอร์แปลก ๆ ติดอยู่ที่ปลายเท้า ไม่ทันไรผมก็ถูกติดเครื่องมือต่าง ๆ ทั้งหูฟัง แฮนด์เซ็ต และแว่นตาวีอาร์ หลังจากใส่อุปกรณ์ต่อสายระโยงระยางครบ ผมยืนรอในความมืดสนิทอยู่ไม่กี่วินาที ทุกอย่างก็เริ่มทำงาน แสงสว่างวาบขึ้น ผมพบตัวเองย้อนกลับไปยังปี ค. ศ. 1915 ในห้องของเกรกอร์ ซามซา ณ เมืองเก่าของกรุงปราก ในร่างที่ต่างไปจากเดิมโดยสิ้นเชิง
จากหน้าหนังสือสู่โลกเสมือนจริง
ผลงานประพันธ์เรื่อง เมตามอร์โฟซิส ของคาฟคาบอกเล่าถึงความรู้สึกของคน ๆ หนึ่งที่ตื่นขึ้นมาตอนเช้าแล้วพบว่าเขาได้กลายร่างเป็นแมลง เรื่องไม่ได้ให้คำตอบว่ามันเกิดขึ้นได้อย่างไรหรือเพราะเหตุใด แต่ประเด็นสำคัญอยู่ที่ เขาจะจัดการกับตัวเองอย่างไร พ่อแม่จะมีท่าทีแบบไหน แล้วหัวหน้าจะว่าอย่างไร ผลงานเขียนแนวเอกซเพรสชันนิซึมของคาฟคายังคงสร้างปริศนาแม้เวลาจะล่วงเลยมาแล้วหลายร้อยปี สถาบันเกอเธ่ กรุงปราก ได้ชุบชีวิตเกรกอร์ ซามซาที่แสนอาภัพขึ้นมาอีกครั้งในโลกจินตนาการของวีอาร์“นิทรรศการ VRwandlung ได้ถ่ายทอดผลงานของฟรันซ์ คาฟคาจากหน้าหนังสือสู่โลกเสมือนจริง อย่างไรก็ตาม ตัวเอกไม่ใช่เกรกอร์ ซามซาแต่เป็นตัวคุณเอง” มิคา จอห์นสัน (Mika Johnson) ผู้กำกับอธิบาย เขาคือผู้รังสรรค์ห้องนิทรรศการ VRwandlung ร่วมกับทีมสตาร์ทอัพหน้าใหม่ของเขา
ผมคือเกรกอร์ ซามซา
และมันก็เป็นอย่างที่เขากล่าวไว้จริง ๆ ในนิทรรศการ VRwandlung ผมคือเกรกอร์ ซามซา ผมเป็นแมลงยักษ์ที่ทั้งน่าขยะแขยงและสับสน ผมสำรวจแขนขาคู่ใหม่ด้วยความหลงใหลระคนหวั่นใจไปพร้อมกัน มันเรียวยาว มีขนปกคลุม แถมยังมีหลายคู่เสียด้วย ส่วนที่เคยเป็นหน้าท้องกลับกลายเป็นเปลือกแข็ง ๆ และผมมองเห็นหนวดแมลงแกว่งไปมาอยู่ตรงหน้า เมื่อหันไปเห็นเงาตัวเองในกระจก ผมก็รู้สึกกลัวขึ้นมา เบื้องหลังประตูห้อง พ่อเริ่มส่งเสียงเอ็ดตะโร “เกรกอร์... เกรกอร์ เปิดประตูห้องสักที”“สิ่งที่น่าประทับใจที่สุดในนิทรรศการนี้ คือห้องของเกรกอร์ มันทำให้โปรเจคนี้มีเอกลักษณ์โดดเด่น” โวยเจค ยันโกฟสกี (Vojtěch Jankovský) จากบริษัทซอฟท์แวร์ Achtung4k กล่าว “เราต้องศึกษาบทประพันธ์อย่างถี่ถ้วน และสร้างแบบจำลองห้องของเกรกอร์ ซามซาอย่างละเอียดจากบทบรรยายของคาฟคา” ทุกอย่างสอดคล้องกับงานประพันธ์ ไม่ว่าจะเป็น โต๊ะทำงานที่มีหนังสือวางอยู่ เตียงนอนโลหะสีขาว ลายดอกไม้บนผนัง กระเป๋าทำงาน หรือที่ทับกระดาษจากหมู่บ้านซือเรา (Zürau) “ส่วนไหนที่เราไม่แน่ใจ สมาคมฟรันซ์ คาฟคาก็คอยให้ความช่วยเหลือ หนังสือทุกเรื่องที่วางอยู่บนโต๊ะของเกรกอร์ ซามซาคือเรื่องที่ฟรันซ์ คาฟคาอ่านจริง ๆ ในเวลานั้น” ยันโกฟสกีกล่าวเพิ่มเติม
บิดาแห่งความจริงเสมือน
นิทรรศการ VRwandlung ได้รับการบรรยายวีอาร์โดยไรเนอร์ ชตาค ผู้เขียนหนังสือชีวประวัติของคาฟคาเล่มสำคัญเล่มใหม่ เขาไม่เพียงแนะนำผลงานของคาฟคา แต่ยังชี้ให้เห็นว่า คาฟคาเป็นบิดาทางความคิดของความจริงเสมือนอีกด้วย “เนื่องจากคาฟคารักการชมภาพยนตร์ และชอบดูรูปภาพสามมิติ เขาจึงจินตนาการไว้ว่า วันหนึ่งภาพสองมิติจะหลอมรวมกับเทคนิคพิเศษทางพื้นที่ ก่อให้เกิดภาพเสมือนจริงแบบใหม่ที่ลวงตาโดยสมบูรณ์” ชตาคกล่าว* ฟรันซ์ คาฟคา (2536): เมตามอร์โฟซิส. แปลโดย ถนอมนวล โอเจริญ. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพ: ดวงกมลวรรณกรรม.