Duurzame mobiliteit
“De pollutie doet ons stikken!”

Op dinsdag 22 augustus 2019 vond er een afterworkbijeenkomst plaats in de Brusselse Wetstraat. Bedoeling was om de ministers aan te spreken over de luchtkwaliteit. Ter herinnering: het Europees Milieuagentschap (EMA) stelt in een rapport dat luchtvervuiling de voornaamste oorzaak is van vroegtijdige overlijdens in Europa.

Von Sang Sang Wu

 De burgerbeweging Bruxsel’Air, opgericht in 2016, heeft deelgenomen aan het project ExpAIR, dat als doel had de luchtkwaliteit te meten met draagbare apparaten. Sindsdien onderneemt het collectief ludieke acties om het grote publiek te sensibiliseren voor deze problematiek. Volgens Stefano Pironio, een van de vrijwilligers van Bruxsel’Air, moeten we komaf maken met de mentaliteit dat “Koning Auto” overal voorrang krijgt. “50% van de Brusselse huishoudens heeft geen wagen. In de stad hebben we die niet nodig. Verplaatsingen met de kinderen of gaan winkelen doe ik met de bakfiets. Af en toe neem ik de metro of de tram, of gebruik ik een deelstep. In Brussel zijn dat de beste manieren om ergens te geraken.” Hij vraagt meer plaats voor voetgangers en fietsers en is voorstander van doeltreffende maatregelen die mensen aansporen om vaker voor zachte vervoerswijzen te kiezen. “De onveiligheid in het verkeer is een serieuze hinderpaal. De politie moet daar een prioriteit van maken. Laat ons ook eens gaan kijken bij onze buren, die over fantastische infrastructuren beschikken.”

Wie zijn de organisateurs?

Critical Mass Brussels is een groep fietsers die de publieke ruimte inneemt, in de hoop daar minder auto’s te zien. Elke laatste vrijdag van de maand gaan overal ter wereld ‘Kritische Massa’s’ op pad om de fiets als verplaatsingsmiddel in de stad te promoten. Volgens Chloé Van Driessche van Critical Mass Brussels is er nog heel wat te doen eer we kunnen spreken van duurzame mobiliteit. “Een vervoermiddel is duurzaam wanneer het geen impact heeft op de levenskwaliteit van mensen. Maar je moet ook de levensduur ervan in acht nemen. Voor elektrische steps bedraagt deze amper 30 dagen. Ten slotte speelt de ruimte die het inneemt een rol: op een parkeerplaats voor auto’s kunnen maar liefst zeven fietsen staan”, fulmineert de fietsster. Snel, goed voor de gezondheid, goedkoop: de fiets zou het ideale alternatief voor de wagen zijn. “In Brussel zitten mensen per jaar 190 uur vast in hun auto, wat overeenkomt met 8 dagen. Wij verwachten dat de nieuwe regering maatregelen doordrukt die mensen aansporen om hun gedrag te wijzigen.”
 

De GRACQ, een vereniging die bij de overheid de belangen van fietsers vertegenwoordigt, doet er alles aan opdat fietsen in Brussel en in Wallonië veilig en aangenaam kan verlopen. Julio Sanchez werkt voor de organisatie en zet zich in voor de systematische toepassing van het “STOP”-principe. Dat zorgt ervoor dat de verschillende vervoersmethoden hiërarchisch worden ingedeeld. “De voetgangers krijgen voorrang, vervolgens de fietsers, daarna het openbaar vervoer en als laatste de private voertuigen. Voor mij gaat het er bij duurzaam vervoer niet om de auto te bannen, maar om voor elke verplaatsing over het meest aangewezen vervoermiddel na te denken.” Hij ijvert ervoor dat zachte vervoerswijzen gelijke financiële ondersteuning krijgen als de wagen. “De gebrekkige voorzieningen schrikken mensen af. Fietsers en voetgangers moeten meer publieke ruimte ter beschikking krijgen. Anderzijds heb je de bedrijfswagens: vanaf het moment dat ze de mogelijkheid krijgen, gaan mensen er in hun dagelijks leven mee rijden. Werknemers moeten toegang krijgen tot andere transportmodi.”
 

BRAL is een stadsbeweging die ijvert voor een duurzaam Brussel. Ze verleent adviezen en doet aan lobbywerk. “Onze hoofdstad zou maatregelen moeten durven nemen die niet-duurzaam gedrag ontraden, denk maar aan het systematische gebruik van de wagen. Ik ben voorstander van een zonale heffing en een kilometerheffing. Daarbovenop hebben wij zelfs meer parkeerplaatsen dan Parijs! Dit ruime aanbod trekt natuurlijk auto’s aan”, bevestigt Marie Couteaux, stafmedewerkster op het vlak van mobiliteit. Volgens haar zijn zachte vervoerswijzen duurzaam omdat ze geen schadelijke stoffen uitstoten die de luchtkwaliteit aantasten. “Het probleem in Brussel is de versnipperde besluitvorming. Het is erg moeilijk om de naleving van reglementen af te dwingen omdat de verkeersassen meerdere gemeentes doorkruisen. En elke schepen wil daarin zijn zegje doen, wat de zaken vertraagt. Op gewestelijk niveau is dit hetzelfde verhaal: de trage totstandkoming van intergewestelijke akkoorden is een structureel probleem dat Brussel kenmerkt. Over mobiliteit moet echter op transversale wijze worden nagedacht.”
 

Estelle De Bruyn, een jonge Brusselse van 25 jaar, gebruikt al jaren de fiets om zich te verplaatsen. Ze is daarmee begonnen toen ze tussen haar woonplaats en de universiteit waar ze studeerde moest pendelen. Sindsdien heeft ze die gewoonte aangehouden. “Aangezien het mijn bedoeling is om me van punt A naar punt B te begeven, is de fiets de snelste manier om er te geraken. Bovendien is het een vervoermiddel dat geen uitstoot veroorzaakt en niet veel kost”, voegt ze toe. En dan mag je ook het gevoel van vrijheid dat het bezorgt niet vergeten. “Wat mij betreft is duurzame mobiliteit een mobiliteit met een lage impact op het milieu en die handig is voor de gebruiker. Je moet een onderscheid maken tussen diegenen die er gebruik van maken zonder na te denken en diegenen die echt niet zonder kunnen.” Een belangrijke hefboom zou de ontwikkeling van het openbaar vervoer kunnen zijn, zodat dit betrouwbaarder en efficiënter werkt. “Ik heb collega’s die met de auto komen omdat ze anders nooit precies weten wanneer ze op kantoor zullen zijn. Dat is problematisch”, reageert deze jonge vrouw ontgoocheld.

Waarom op de Wetstraat? 

Dit evenement vond natuurlijk niet toevallig in de Wetstraat plaats. Deze verkeersader met vier rijstroken is een knelpunt dat de mobiliteit van het verleden belichaamt: “Het dateert uit een ander tijdperk. Niet voor niets staat hier geen instrument dat de luchtkwaliteit meet … Gewoonweg omdat het altijd op rood zou staan!”, betreurt Chloé Van Driessche van Critical Mass Brussels. Deze Brusselaars hebben de afsluiting van twee rijstroken door werken aangewend om aan te tonen dat op deze plek die zo bepalend is voor de luchtvervuiling een andere indeling tot de mogelijkheden behoorde. Het mobiliteitsbeleid in de hoofdstad met haar focus op de wagen wordt aan de kaak gesteld omwille van de gevolgen voor de gezondheid van haar inwoners. Volgens het Europees Milieuagentschap (EMA) zou de slechte luchtkwaliteit zelfs verantwoordelijk zijn voor 10.000 vroegtijdige overlijdens per jaar in ons land. Enkele jaren geleden was de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) al tot een identieke vaststelling gekomen.