Wat is de huidige staat van vrijheid in Europa? Waar is vrijheid in gevaar? Hoe versterken we vrijheid?
In het Europese Freiraum-project stellen 42 Goethe-Instituten en 53 partnerorganisaties uit cultuur, wetenschap en maatschappelijke organisaties sinds het najaar van 2017 de vraag: wat is vrijheid in Europa? Waar is deze in gevaar? Hoe versterken we deze? Het project zal in het najaar van 2020 worden afgerond. Toen kwam de pandemie van COVID-19 ... en nu ervaren we op ongekende wijze de impact van een virus op de vrijheid in Europa - enerzijds ervaren we nieuwe afschermingstendensen en grensafsluitingen, contact en uitgaansverboden en de toegenomen controle over het openbare leven. Aan de andere kant gaan er ook nieuwe vrijheden open - of het nu op internet is of thuis.
In een meerdelige videoserie vragen we onze Freiraum-partners in heel Europa hoe zij de situatie persoonlijk ervaren (in termen van vrijheid) en verzoeken ze ook vooruit te kijken.
Milan Zvada - Banská Bystrica
Jelena Joksimović - Belgrado
Maud Qamar - Brussel
Vasiliki Grammatikogianni - Athene
LYDIA CHATZIIAKOVOU - THESSALONIKI
EDIT PULA - TIRANA
Ira Bliatka - Paris
SERENA MICELi - TURIN
25 gespreksronden, vele aha-momenten en wat controverse - dat was "The Big Conversation on Safety and Freedom" in de Beursschouwburg op 26. januari. Samen met meer dan 100 discussianten hebben we tot diep in de nacht gesproken, ruzie gemaakt en ons verwonderd over etnische profilering, (on)veilige speelplaatsen voor kinderen, bewakingscamera's en het Europese defensie- en veiligheidsbeleid. Daartussenin liet "Spiegel"-journalist Haznain Kazim ons zien hoe je haat in humor kunt veranderen met zijn boek "Post van Karlheinz". Hier zijn enkele indrukken:
FREIRAUM + Brussel: Europa heeft zich als vreemd lichaam met zijn instellingen in Brussel genesteld. Hoe kunnen we deze indringer integreren en hoe maken we Brussel echt tot de hoofdstad van Europa? Hoe zou de stad er dan kunnen uitzien?
Buitenstaanders zien Brussel graag als een malend raderwerk, als een grauwe stad van EU-bureaucraten. Toch ervaren we de stad anders, zegt Tom Bonte, directeur van het kunstencentrum Beursschouwburg en partner van Freiraum: levendig, afwisselend, experimenteel, uiterst multicultureel. Brussel wil achterhalen hoe de EU-instellingen beter met de stad kunnen versmelten, om op die manier de stad ook gevoelsmatig tot de vrije hoofdstad van Europa te maken.
FREIRAUM + Warschau: Wat zouden we verkiezen? Van alles op de hoogte zijn of leven in een bubbel?
Een overvloed aan meningen, overtuigingen en commentaren maakt ons bang. We trekken ons liever terug in een ruimte waar we ons veilig voelen. De overvloed aan informatie op het net brengt ieder van ons ertoe zich af te zonderen in een eigen bubbel. Al snel zijn we ons dan niet langer bewust van wat we nog niet weten. Werelden drijven van elkaar weg, want iedereen heeft een ander internet en leeft bijgevolg in een andere wereld. Communicatie krijgt een andere invulling en is niet langer een open gedachtenuitwisseling, wat de maatschappelijke samenhang in het gedrang brengt.
“Europa is Brussel binnengedrongen als een vreemd lichaam.
Hoe kunnen we de integratie van die ‘vreemdeling’ bevorderen en van Brussel een volwaardige Europese hoofdstad maken? Hoe zou Brussel er dan uit moeten zien?"
Dat is de vraag die eind september in het kader van de workshop “Freiraum” door Brusselexperts in de Beursschouwburg wordt uitgewerkt, en die door het publiek tijdens een openbaar debat werd uitgekozen.
Hoe is de situatie in Brussel? De Europese instellingen in Brussel zijn gestaag groter geworden. Waar ze in de jaren 60 nog een randpositie innamen, stellen ze vandaag meer dan 40.000 ambtenaren te werk. Tal van internationale instellingen zijn hun voorbeeld gevolgd; alles samen bracht de globalisering bijna 200.000 expats naar de stad. Tegelijk is Brussel een stad waar migranten uit de hele wereld wonen, vooral uit Noord- en Midden-Afrika. Die demografische verandering heeft van de Belgische hoofdstad een kleine wereldstad gemaakt. Bijna twee derde van de bevolking heeft buitenlandse roots. Kortom, Brussel is een extreem diverse stad.
Toch wordt de stad buiten België vooral geassocieerd met de Europese instellingen. “Brussel heeft beslist” is een gangbare manier om te zeggen dat ministers uit alle lidstaten van de Europese Unie tijdens een top tot een bepaald akkoord zijn gekomen. De EU wordt te vaak teruggebracht tot haar bureaucratische kant, en dat geldt ook voor de stad Brussel. De lidstaten lijken er weliswaar vrede mee te hebben dat de administratie van de EU hier gevestigd is, maar de kans om van Brussel het echte centrum van het Europese project te maken, blijft onbenut.
In werkelijkheid is Brussel een stad met veel gemeenschappen, nationaliteiten, talen en religies – en bovendien de hoofdstad van een land met drie taalgemeenschappen. Die verscheidenheid is echter nog niet tot uitdrukking gekomen in het idee van een gemeenschappelijk Europees burgerschap, een idee dat het aanzien van het Europese eenmakingsproces zou kunnen versterken.
Daarom dus de vraag: hoe kunnen we beter met die verscheidenheid omgaan, zodat Brussel het echte centrum van de EU wordt? Hoe zou zo een Brussel eruitzien? Hoe kunnen we ons bevrijden van de vooroordelen en vermeende kenmerken van onze stad en ons als een stedelijke ruimte voor alle Europeanen laten zien? Waarom kunnen we Brussel niet als een Europees laboratorium zien – als een vrije ruimte – en een Europese stad uitvinden die openstaat voor de rest van de wereld?
Onze FREIRAUM experts:
- Eric Corijn, cultuurfilosoof en sociaal wetenschapper (VUB, Cosmopolis, Brussels Academy)
- Philippe Van Parijs, professor Economie en Sociale Ethiek, oprichter van het Basic Income Earth Network (UCL, KU Leuven, Oxford)
- Tom Bonte, directeur van de Beursschouwburg
- Sophie Alexandre, coördinatrice (Réseaux des arts)
- Leen de Spiegelaere, coördinatrice (Brussels Kunstenoverleg)
- Bie Vancraeynest, programmadirectrice Enter Festival (Demos)
- An Descheemaeker, coördinatrice (BRAL)
- Cristina Nord, programmadirectrice (Goethe-Institut Brussel)
