Νεες, δημιουργικες, διεθνεις
Creative industries στο Βερολινο

Στο Βερολίνο ζουν καλλιτέχνες και δημιουργοί απ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Νέοι δημιουργοί μιλούν μ’ ενθουσιασμό για το ιδιαίτερο κλίμα που επικρατεί στην πρωτεύουσα: οι άνθρωποι γνωρίζονται μεταξύ τους, στηρίζουν ο ένας τον άλλον, αναπτύσσουν μαζί νέες ιδέες. Τι συμβαίνει λοιπόν με το Βερολίνο;

Στην εταιρεία Gidsy κάθε Τρίτη μιλούν γερμανικά. Τουλάχιστον στο μεσημεριανό διάλειμμα. Κατά τ’ άλλα, τα μέλη της 14μελούς ομάδας, εννέα διαφορετικών εθνικοτήτων, συνεννοούνται μεταξύ τους στα αγγλικά. Οι ιδρυτές της εταιρείας Edial και Floris Dekker, είναι Ολλανδοί, ο συνιδρυτής Philipp Wassibauer Αυστριακός, άλλοι συνεργάτες είναι Καναδοί, Ιρλανδοί, Αμερικανοί (ΗΠΑ), Δανοί. «Αυτό είναι το εκπληκτικό στο Βερολίνο – το ότι μαζεύονται τόσο πολλοί άνθρωποι από τόσα μέρη του κόσμου», λέει ο Edial.

Ο 28χρονος Dekker είναι κάτοικος Βερολίνου εδώ και πάνω από τέσσερα χρόνια. Ήρθε τελειώνοντας τις σπουδές του στα Νέα Μέσα, στο Άμστερνταμ. Ξεκίνησε σχεδιάζοντας ιστοσελίδες για άλλες εταιρείες, και πριν από περίπου ενάμιση χρόνο ίδρυσε την εταιρεία Gidsy. Οι πελάτες μπορούν μέσα από την ιστοσελίδα της να κλείνουν θέση σε workshops, σε εστιατόρια, ή σε εναλλακτικά ταξίδια σ’ όλον τον κόσμο, που συνδυάζονται με δραστηριότητες όπως: σεμινάρια street-art, εναλλακτική ξενάγηση σε πόλεις ή 10ήμερες περιηγήσεις στο Περού, οργανωμένες από ντόπιους. «Η επιχείρηση πάει καλά», λέει ο Edial Dekker, χωρίς να αποκαλύπτει τον αριθμό των πελατών, οι οποίοι πάντως δεν είναι μόνο στην πρωτεύουσα, αλλά και σε άλλες πόλεις της Γερμανίας.

Το Βερολινο ασκει μια μαγικη ελξη στους καλλιτεχνες, στους δημιουργους γενικα

Ο Edial Dekker ερμηνεύει ως εξής το γεγονός ότι οι δημιουργοί επιλέγουν ειδικά την πόλη αυτή για να αυτονομηθούν επαγγελματικά: «Για τον απλό λόγο ότι είναι μια πόλη αφάνταστα συναρπαστική: έχουν μαζευτεί εδώ τόσοι άνθρωποι που κάνουν ενδιαφέροντα πράγματα!» Υπάρχει μια συνεχής ροή νέων ιδεών, τις οποίες χρησιμοποιούν ως εφαλτήριο για να στήσουν μια δουλειά ως αυτόνομοι επαγγελματίες. «Η πόλη προσφέρει τη δυνατότητα να μαθαίνει κανείς από άλλους∙ άσε που εδώ βρίσκει κανείς τους κατάλληλους συμβούλους και επενδυτές».
 
Πολλοί μιλούν μ’ ενθουσιασμό γι’ αυτή την ξεχωριστή ατμόσφαιρα που εμπνέει τους δημιουργούς. Η Ingrid Walther διευθύνει το τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Οικονομίας του Πολιτισμού στο Διοικητικό Τμήμα της Γερουσίας του Βερολίνου για θέματα Οικονομίας, Τεχνολογίας και Έρευνας. Όπως και άλλες μητροπόλεις, το Βερολίνο γοητεύει όσους δραστηριοποιούνται στον τομέα του πολιτισμού, τους δημιουργούς γενικότερα - και μάλιστα εδώ και τουλάχιστον 150 χρόνια. Διότι η πόλη αυτή αλλάζει συνέχεια: με την εκβιομηχάνιση στον 18ο και τον 19ο αιώνα, με τη χρυσή εικοσαετία του ΄20 που την διαδέχτηκαν ο εθνικοσοσιαλισμός και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, στη λήξη του οποίου καταστράφηκε ένα μεγάλο μέρος της. «Η μεταπολεμική νοσηρότητα προσέλκυσε πολλούς καλλιτέχνες», λέει η Ingrid Walther, «στη συνέχεια, τα πράγματα εξελίχτηκαν, προέκυψε πάλι κάτι διαφορετικό, κάτι νέο. Αυτή η διεργασία συνεχίζεται ως σήμερα».

Προγραμματα στηριξης για ελευθερους επαγγελματιες και μικροεπιχειρηματιες

Οι δημιουργοί και όσοι γενικά δραστηριοποιούνται στον τομέα του πολιτισμού στο Βερολίνο συνιστούν έναν σημαντικό πόλο έλξης, με ακτινοβολία που ξεπερνά τα όριά του. Επιπλέον έχει εγκαινιαστεί μια σειρά προγραμμάτων στήριξης οικονομικών δραστηριοτήτων για ελεύθερους επαγγελματίες και μικρές επιχειρήσεις, στο πλαίσιο των οποίων εισρέουν στον «Κλάδο Τεχνολογίας της Πληροφορίας, Μέσων και Δημιουργικής Οικονομίας» κονδύλια της τάξης των 20 εκατομμυρίων ευρώ. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και άλλα δύο εκατομμύρια ευρώ για το «Πρόγραμμα Μέλλον», το οποίο προσφέρει στους δημιουργούς δυνατότητες διαδικτυακής επικοινωνίας και συνεργασίας.

Η πρωτεύουσα έχει την πρόθεση να συνεχίσει αυτή τη στρατηγική υποστήριξης, εστιάζοντας ωστόσο επίσης στην εντατικοποίηση της διαδικτύωσης των δημιουργών με παραδοσιακούς κλάδους όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, με στόχο τη δημιουργία νέων αγορών εκτός Βερολίνου.

Νεες ιδεες μεσω διαδικτυων

Ο τομέας του πολιτισμού και της δημιουργικής δραστηριότητας περιλαμβάνει πολλούς επιμέρους κλάδους, οι οποίοι εκπροσωπούνται από καλλιτέχνες, σχεδιαστές ηλεκτρονικών παιχνιδιών, μουσικούς, σχεδιαστές, κινηματογραφιστές. Παράλληλα, όλο και κάποιοι παραδοσιακοί κλάδοι παρασύρονται στην περιπέτεια της καινοτομίας. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο εκδοτικός οίκος Das wilde Dutzend («Η άγρια δωδεκάδα»), οι ιθύνοντες του οποίου δηλώνουν πως φιλοδοξούν να μεταφέρουν «στον σύγχρονο κόσμο τα μυστήρια και τα μυστικά της ιστορίας της λογοτεχνίας και του πολιτισμού». Η δήλωση αυτή υπαινίσσεται κάτι που ήδη συμβαίνει: πίσω από τον εκδοτικό οίκο υπάρχει μια μυστική ένωση, μια στοά. «Πρόκειται – είτε το πιστεύει κανείς είτε όχι - για μια ομάδα 13 ανωνύμων, οι οποίοι στη διάρκεια αιώνων συνέλεξαν αμέτρητες ιστορίες, τις οποίες εμείς τώρα εκδίδουμε».Στο πλαίσιο αυτό, οι εκδόσεις «Das wilde Dutzend» εκδίδουν κάθε χρόνο ένα βιβλίο. Στα μέσα λοιπόν του 2012 εκδόθηκε το Wer kann für böse Träume – The Secret Grimm Files (Μυστικοί φάκελοι Γκριμ), με κείμενα και ποικίλο υλικό σχετικά με τα παραμύθια των Αδελφών Γκριμ. Το βιβλίο λειτουργεί μεν αυτόνομα, αλλά πλαισιώνεται από πολυάριθμα events και ιστορίες, που οι αναγνώστες έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν. Υπάρχει για παράδειγμα μια ομάδα στο facebook, όπου οι χρήστες μπορούν να διαβάσουν τις ιστορίες της Adele, στην οποία η μυστική ένωση έχει αναθέσει να ταξιδέψει με σκοπό τη συλλογή νέων ιστοριών. Η Adele ανεβάζει τις περιπέτειές της και στο twitter•επίσης ο εκδοτικός οίκος προσφέρει παιδικές σειρές ηλεκτρονικών παιχνιδιών και workshops εμπνευσμένα από τα παραμύθια των Αδελφών Γκριμ. «Στο μεταξύ έχει δημιουργηθεί μια κοινότητα από fans» λέει η Dorothea Martin, η οποία δραστηριοποιείται κυρίως στο Βερολίνο. «Πάρα πολλά πράγματα προκύπτουν από την ανταλλαγή σε προσωπικό επίπεδο».

Ο εκδοτικός οίκος είναι ωστόσο μόνο ένας πόλος της δραστηριότητάς της. Κατά τ’ άλλα, η Martin αναπτύσσει ιδέες στο πεδίο της διαμιντιακής αφήγησης (transmedial Storytelling): παράλληλα με ένα βιβλίο δημιουργείται μια εφαρμογή, μέσα από την οποία οι αναγνώστες μαθαίνουν περισσότερα πράγματα για τους ήρωες του βιβλίου. Επίσης, μια επιχείρηση μπορεί μέσα από ένα διαδικτυακό παιχνίδι να βρει υποψήφιους υπαλλήλους. Πολλές επιχειρήσεις του κλάδου ψυχαγωγίας συγκαταλέγονται στους πελάτες της. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα δημιουργίας τέτοιων εφαρμογών και για συμβούλους επιχειρήσεων ή για τράπεζες.

Χωρος για δημιουργικες ιδεες

Το Βερολίνο λειτουργεί τόσο αποτελεσματικά ως φυτώριο νέων ιδεών, διότι υπάρχει ευχέρεια στην επαφή ανθρώπων από διαφορετικούς κλάδους: «Υπάρχουν σχεδιαστές ηλεκτρονικών παιχνιδιών (video games), ειδήμονες της τεχνολογίας πληροφόρησης, κινηματογραφιστές, ειδήμονες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και εκδοτικοί οίκοι», λέει η Dorothea Martin. «Όταν λοιπόν συγκεντρώσει κανείς τη γνώση όλων αυτών των ανθρώπων, γεννιούνται ιδέες όπως η διαμιντιακή αφήγηση». Σε μια πόλη όπως το Βερολίνο η δημιουργία επαφών ανήκει στην ημερήσια διάταξη: «Υπάρχουν μέρη όπου οι άνθρωποι νοικιάζουν για μερικές ημέρες γραφεία όπου συναντιούνται και ανταλλάσσουν ιδέες∙ σχεδόν κάθε βδομάδα γίνονται συνδιασκέψεις – ζωντανά ή διαδικτυακά», στις οποίες συμμετέχουν άνθρωποι απ’ όλα τα μέρη του κόσμου. «Οι δημιουργοί έχουν βρει στο Βερολίνο το δικό τους χώρο».Το πόσο δημιουργική είναι πάντως η βιομηχανία πολιτισμικών αγαθών στη Γερμανία γενικώς (και εκτός Βερολίνου), μπορεί κανείς να το διαπιστώσει στη διάρκεια της ετήσιας συνόδου μιας ομάδας της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης που δραστηριοποιείται με αντικείμενο την «Οικονομία του Πολιτισμού και τη Δημιουργική Οικονομία». Εκεί βραβεύεται κάθε φορά μια εξαιρετική πρωτοβουλία από κάθε κρατίδιο, με κριτήριο το γεγονός ότι η πρωτοβουλία αυτή λειτουργεί ως «αισθητήρας» της προόδου στον τομέα αυτόν. Πού συμβαίνουν όλ’ αυτά ; Στο Βερολίνο!