Ο Ingo Schulze στην Αθήνα
«Οι άνθρωποι δεν πρέπει να υποφέρουν για να είναι δημιουργικοί»

Ο Ίνγκο Σούλτσε επισκέφθηκε την Αθήνα με αφορμή την εκδήλωση «Συζητώντας στην Αθήνα για την Ευρώπη: Πολιτισμός και κρίση» που πραγματοποιήθηκε στο Goethe-Institut. Η δημοσιογράφος Κική Τριανταφύλλη μίλησε μαζί του για τις επιπτώσεις από την Πτώση του Τείχους, την Ευρώπη του Σήμερα και τον ρόλο της Τέχνης.

Η Γερμανία είναι η ατμομηχανή της Ευρώπης, αλλά επίσης στόχος έντονης κριτικής εξαιτίας της πολιτικής λιτότητας. Μαθαίνουμε ότι στην πραγματικότητα, πίσω από το σύγχρονο οικονομικό θαύμα, μέρος του πληθυσμού στη Γερμανία υποφέρει από μεγάλες ανισότητες και πίεση. Πώς το σχολιάζετε Το κράτος πρόνοιας εξακολουθεί να είναι ισχυρό;

Δυστυχώς, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 η κυβέρνηση του συνασπισμού SPD/Πρασίνων εφάρμοσε μια πολιτική που έχει κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και όλους τους υπόλοιπους πιο φτωχούς. Οι μισθοί και τα ημερομίσθια έμειναν στάσιμα ή μειώθηκαν σε σύγκριση με το ποσοστό του πληθωρισμού. Η τάση είναι τρομακτική. Οικονομικά, τα πράγματα δεν πάνε καλά εδώ και καιρό στη Γερμανία, γίνονται πολλές περικοπές, μειώνονται θέσεις εργασίας και το κοινωνικό κράτος είναι το πρώτο που υποφέρει από όλο αυτό. Ποτέ μέχρι σήμερα δεν ήταν τόσο μεγάλος ο ιδιωτικός πλούτος και ποτέ το δημόσιο χρέος τόσο μεγάλο.

Έχουν περάσει είκοσι πέντε χρόνια από την πτώση του Τείχους. Εξακολουθεί άραγε να υπάρχει ακόμα μια νοητή διαχωριστική γραμμή μεταξύ της πρώην Ανατολικής Γερμανίας και της πρώην Δυτικής Γερμανίας Υπάρχει κρίση, ανεργία και φτώχεια στην πρώην Ανατολική Γερμανία Περισσότερη ίσως σε σύγκριση με την πρώην Δυτική Γερμανία Τι λέει ο κόσμος εκεί; Ή πώς βιώνουν τις αλλαγές;

Δυστυχώς, πριν από 25 χρόνια δεν πραγματοποιήθηκε καμία επανένωση, αλλά μόνο η απορρόφηση της Ανατολής από τη Δύση. Πράγμα που σημαίνει ότι η Ανατολή υιοθέτησε ατόφιο το δυτικό σύστημα και έδωσε στη Δύση την ευκαιρία να μεταρρυθμίσει τον εαυτό της και να αναρωτηθεί τι θα ήταν ίσως καλύτερο για την Ανατολή. Αλλά και μόνο αυτή η ιδέα ήταν παράλογη. Το ζήτημα Δύση Ανατολή είναι βασικά ένα ζήτημα των πάνω και των κάτω. Στη Δύση είναι πολλοί αυτοί που ωφελήθηκαν πάρα πολύ από την προσχώρηση. Και τα βάρη έπρεπε να τα σηκώσουν όσοι δεν ήταν κερδοσκόποι, δεν δημιούργησαν χρέη και πλήρωναν τους φόρους τους. Φυσικά, η πτώση του Τείχους ήταν απαραίτητη. Αλλά η ταχεία εισαγωγή του δυτικογερμανικού μάρκου ήταν ένα σοκ για την ανατολικογερμανική βιομηχανία. Και δεδομένου ότι σχεδόν τίποτα δεν κρατήθηκε, οι άνθρωποι μετανάστευσαν για να βρουν δουλειά, φυσικά στη Δύση. Αυτή η διαδικασία δεν έχει σταματήσει ακόμη. Στις μικρές πόλεις, η κατάσταση είναι δραματική. Οι νέοι άνθρωποι φεύγουν και ο πληθυσμός συρρικνώνεται συνεχώς. Ο τρόπος που αντιμετωπίστηκε η Ανατολική Γερμανία είναι ενδιαφέρων ως παράδειγμα δυτικής πολιτικής. Παρά τις τεράστιες επενδύσεις, η Ανατολή δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια της μόνη της και αυτό θα εξακολουθεί να συμβαίνει σε βάθος χρόνου.

Πέρα από τις απαγορεύσεις και τη λογοκρισία, πώς ήταν π πολιτιστική ζωή στην Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία; Πώς είναι σήμερα;

Είναι πολύ δύσκολο να γίνουν συγκρίσεις. Ήταν εντελώς διαφορετικό το πλαίσιο. Η λειτουργία του πολιτισμού στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία ήταν στενά συνδεδεμένη με την εκπαίδευση. Από τη μια πλευρά, αυτό είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή της ιδεολογίας (μέσω της τέχνης), από την άλλη, όμως, υπήρχε ιδιαίτερη φροντίδα ώστε οι εργάτες και οι υπάλληλοι των επιχειρήσεων να πηγαίνουν τακτικά στο θέατρο ή σε εκθέσεις έργων τέχνης. Ήταν μια πολύ διαφορετική κατάσταση. Η ΓΛΔ δεν σκεφτόταν οικονομικά. Δεν θα έφτανε στο σημείο να κλείσει ένα θέατρο. Κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς αδύνατο και λόγω των ρυθμίσεων του εργατικού δικαίου. Από την άλλη πλευρά, στη ΓΛΔ οι παλιές πόλεις ξέπεσαν, επειδή τα ενοίκια ήταν τόσο φθηνά και κανένα σπίτι δεν μπορούσε να συντηρηθεί με αυτά. Επίσης, η ιδεολογία ήταν πανταχού παρούσα, έστω και αν με την πάροδο του χρόνου υπήρχαν όλο και περισσότερες δυνατότητες.

Κατά τη γνώμη σας, ο πολιτισμός επηρεάζεται σε καιρούς κρίσης; Η λογοτεχνία; Πλήττεται; Μπορεί άραγε η κρίση να είναι δημιουργική, να κάνει τους ανθρώπους δημιουργικούς;

Δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι πρέπει να υποφέρουν για να είναι δημιουργικοί. Από την άλλη πλευρά, συχνά αναρωτιέμαι πόσο ανώδυνη είναι ακόμα η λογοτεχνία μας, το θέατρο μας. Γιατί όλα όσα βλέπω καθημερινά, συνήθως είναι πολύ πιο σκληρά απ' ό,τι διαβάζω σε βιβλία ή βλέπω στο θέατρο. Είναι προφανές ότι χρειάζεται χρόνος μέχρι να μπορέσει η λογοτεχνία να αντιδράσει με τα δικά της μέσα στην τεράστια κρίση αυτού του κόσμου.

Ελαφρώς συντομευμένη εκδοχή της πρώτης δημοσίευσης στην εφημερίδα «TA NEA»