Hellas Filmbox
Ματιές στην ελληνική ψυχή

Η Ελλάδα προβάλλεται αυτή την περίοδο στα γερμανικά μέσα ενημέρωσης ως το επίκεντρο της ευρωπαϊκής κρίσης. Στο φεστιβάλ Hellas Filmbox του Βερολίνου, Έλληνες κινηματογραφιστές παρουσίασαν έναν σύγχρονο κινηματογράφο τόσο δημιουργικό και τολμηρό όσο ποτέ πριν.

Πώς αντιδρά ένας άνεργος μηχανικός τηλεπικοινωνιών όταν ο παλιός του εργοδότης του αναθέτει να εντοπίσει ένα κύκλωμα υποκλοπών; Εμπνευσμένος από το αθηναϊκό σκάνδαλο υποκλοπών του 2005, ο Έλληνας σκηνοθέτης Γιάννης Σακαρίδης ερευνά σε βάθος το ερώτημα αυτό στην πολυβραβευμένη ταινία του με τίτλο «Wild Duck». Θα αναγκαστεί τελικά ο πρωταγωνιστής Δημήτρης (Αλέξανδρος Λογοθέτης) να πληρώσει τα οικονομικά του χρέη ή μήπως θα πρέπει να καταβάλει το τίμημα για τις ηθικές επιλογές του; Τι συμβαίνει στις ανθρώπινες σχέσεις σε περιόδους οικονομικής κρίσης;

Ένα φεστιβάλ που αναιρεί τις προκαταλήψεις

Η ταινία «Wild Duck» παρουσιάστηκε, μεταξύ άλλων, στο φεστιβάλ Hellas Filmbox του Βερολίνου, το οποίο πραγματοποιήθηκε φέτος για πρώτη φορά. Μέσα σε 4 μόλις μέρες, από τις 21 ως τις 24 Ιανουαρίου, προβλήθηκαν στον κινηματογράφο Babylon, στην περιοχή Mitte της γερμανικής πρωτεύουσας, 71 ταινίες – είδαμε με άλλα λόγια τόσο ελληνικό κινηματογράφο όσο ποτέ άλλοτε εκτός των ελληνικών συνόρων. Στόχος του φεστιβάλ είναι να διευρύνει τη ματιά πάνω στην Ελλάδα. Μια ματιά, που, στη Γερμανία, έχει επηρεαστεί τα τελευταία χρόνια από τα αρνητικά δημοσιεύματα για τη χώρα. Το φεστιβάλ Hellas Filmbox δίνει μια απάντηση σε αυτή την αρνητική προβολή, με το καλλιτεχνικό του κεφάλαιο και τις νέες κινηματογραφικές προσεγγίσεις του.
   
Όλες οι ταινίες που προβλήθηκαν στο φεστιβάλ έχουν γυριστεί τα τελευταία πέντε χρόνια, άρα στην περίοδο της οικονομικής κρίσης. Παρ’ όλα αυτά, οι Έλληνες κινηματογραφιστές δεν περιορίζονται στην εικόνα μιας χώρας βυθισμένης στη θλίψη, την οικονομική καταστροφή ή την απόγνωση. Δείχνουν και μια άλλη Ελλάδα, αυτή της ανθρώπινης ζεστασιάς, της ευφυΐας και της δράσης, μια Ελλάδα που αντιμετωπίζει με δυναμισμό την κατάσταση.
 
Αφοσίωση και προσωπική ενασχόληση έδειξαν και οι δύο υπεύθυνοι της διοργάνωσης, ο Ελληνογερμανός μουσικός παραγωγός και συγγραφέας Αστέρης Κούτουλας και η νεαρή ηθοποιός Σάντρα φον Ρούφιν, με την ιδιότητα του διευθυντή και της υποδιευθύντριας του φεστιβάλ αντίστοίχως. Ο Αστέρης Κούτουλας είναι και ένας από τους συνιδρυτές του φεστιβάλ  Hellas Filmbox Berlin. Το 2015 ο ίδιος μαζί με Γερμανούς και Έλληνες που ζουν στο Βερολίνο αποφάσισαν να συστήσουν τον Ελληνογερμανικό Πολιτιστικό Σύλλογο [Deutsch-Griechische Kulturassoziation]. Σκοπός του Συλλόγου είναι, μέσω των ελληνικών κινηματογραφικών ταινιών, να προβληθεί και να εδραιωθεί η εικόνα μιας άλλης Ελλάδας.

Ταινίες με ξεχωριστή, διεισδυτική ματιά, όπως τα «Ημερολόγια Αμνησίας» ή το «Washingtonia»

Στο φεστιβάλ, το κοινό ήρθε σε επαφή με τον ελληνικό κινηματογράφο μέσα από τέσσερα τμήματα Μυθοπλασία, Ντοκιμαντέρ, Ταινία Μικρού Μήκους και «Νέα Οράματα». Οι δημιουργοί των ταινιών, από τους οποίους άλλοι ζουν στην Ελλάδα κι άλλοι στο Λονδίνο, το Βερολίνο, τη Νέα Υόρκη ή το Λος Άντζελες, παρουσίασαν ο καθένας με τη δική του διεισδυτική ματιά πτυχές της ελληνικής ψυχής. Έτσι, η σκηνοθέτις Στέλλα Θεοδωράκη με την ταινία της «Ημερολόγια Αμνησίας» –στην οποία χρησιμοποίησε super 8 φιλμάκια– ταξίδεψε τους θεατές πίσω στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’80, πίσω στην εποχή, όπου η οικογένειά της περνούσε ειδυλλιακά καλοκαίρια στην Κρήτη. Την επόμενη στιγμή, ωστόσο, ο θεατής μεταφέρεται στο έτος 2010, την αρχή της κρίσης στην Αθήνα και τις διαδηλώσεις που αυτή έφερε. Η ταινία της Θεοδωράκη συνθέτει το προσωπικό με το πολιτικό στοιχείο. Το ντοκιμαντέρ μπορεί να εκληφθεί σαν ένα είδος ημερολογίου, στο οποίο συνδυάζονται αναμνήσεις και σκέψεις, όπως λέει η σκηνοθέτις.
 
Η ταινία «Washingtonia» της Κωνσταντίνας Κοτζαμάνη, από την κατηγορία «Νέα Οράματα», διαδραματίζεται επίσης στην Αθήνα. Με πληθωρικά, αλλά και ζοφερά πλάνα, η ταινία μιλά για το φοίνικα «Washingtonia robusta» και την εισαγωγή φοινικόδεντρων στην Ελλάδα για την Ολυμπιάδα του 2004, την εξαφάνιση μιας καμηλοπάρδαλης και τον ανεκπλήρωτο έρωτα ενός γκάνγκστερ για ένα πουντλ. Μέσα από τις παράδοξες εικόνες, η ταινία δείχνει ότι όλα –άνθρωποι, ζώα και περιβάλλον– συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. Άνθρωπος και περιβάλλον, άνθρωπος και κρίση: Δεν μπορεί να εξετάσει κανείς το ένα χωρίς να λάβει υπόψη του το άλλο.

Ένας κινηματογράφος που χαρακτηρίζεται από τόλμη και αιρετικό πνεύμα

Σε αντίθεση με τον «Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο» της δεκαετίας του ’70, το σύγχρονο σινεμά της Ελλάδας που παρουσιάστηκε στο Hellas Filmbox Berlin είναι αντισυμβατικό και ετερογενές. Είναι ένας κινηματογράφος μακριά από τις κλασικές φόρμες και τις συμβάσεις. Ένας κινηματογράφος που πειραματίζεται με εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους μορφολογικές επιλογές και δύσκολα εντάσσεται στις γνωστές κατηγορίες. Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, οι κινηματογραφιστές της μεσογειακής χώρας είναι αναγκασμένοι να βρίσκουν τρόπους χρηματοδότησης εκτός του κρατικού προϋπολογισμού συνήθως. Τα πράγματα για την ελληνική κινηματογραφική βιομηχανία είχαν επομένως δυσκολέψει πολύ πριν από την οικονομική κρίση. Όποιος θέλει να επιβιώσει στο χώρο, πέρα από όραμα πρέπει να διαθέτει και την ικανότητα να κινηθεί ανεξάρτητα. Αυτή η αυτονομία αντικατοπτρίζεται στην καλλιτεχνική πολυμορφία. Βεβαίως, συνεπάγεται και πολύ δύσκολες συνθήκες. Έτσι, η διάρκειας 88΄ ταινία «Wild Duck» έπρεπε να γυριστεί μέσα σε μόλις 23 μέρες και με ένα πολύ μικρό κινηματογραφικό συνεργείο. Αλλά, ως γνωστόν, η ανάγκη τέχνας κατεργάζεται, με άλλα λόγια κάνει τους Έλληνες δημιουργούς ταινιών επινοητικούς και δημιουργικούς. Απόδειξη ότι η συγκεκριμένη δραματική ταινία συμμετείχε, μεταξύ άλλων, στα προγράμματα του Φεστιβάλ του Σικάγου, του Τορόντο και του Πεκίνου. 

Ανάμεσα στους επισκέπτες του φεστιβάλ και ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας

Υλικό για μια κινηματογραφική διερεύνηση προσφέρει και ο ρόλος της Ελλάδας στο προσφυγικό ζήτημα. Έτσι, το ντοκιμαντέρ «Red Zone» του Ζαφείρη Χαϊτίδη παρακολουθεί την πορεία τεσσάρων Αφγανών νεαρών που μέσω Ελλάδας φτάνουν στην Ευρώπη διακινδυνεύοντας τη ζωή τους. Για το ρόλο της Ελλάδας στην προσφυγική κρίση μίλησε και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, στη συνέντευξη που έδωσε στη δημοσιογράφο της εφημερίδας TAZ Ulrike Herrmann στον κινηματογράφο Babylon. Ο υπουργός, που δηλώνει σινεφίλ, είχε ερωτηθεί το περασμένο καλοκαίρι από τους διοργανωτές του Hellas Filmbox εάν θα στήριζε με την παρουσία του τη διοργάνωση στο Βερολίνο. Καθώς είχε σπουδάσει οικονομικές επιστήμες στο Γκίσεν, ο Έλληνας υπουργός μίλησε σε άπταιστα γερμανικά, στο πλαίσιο της ανοιχτής συζήτησης του Hellas Filmbox Berlin. Η παρουσία του υπογράμμισε την πολιτική σημασία του νεόκοπου φεστιβάλ, το οποίο έλαβε την υποστήριξη, μεταξύ άλλων, του Goethe-Institut Athen και της Κεντρικής Υπηρεσίας Πολιτικής Παιδείας της Γερμανίας (Bundeszentrale für politische Bildung). 

Η κρίση ως ευκαιρία

Παρ’ όλη την προβολή και τη θερμή υποστήριξη του φεστιβάλ αλλά και παρά τις πάμπολλες συνεντεύξεις που δόθηκαν το περασμένο διάστημα από τον Αστέρη Κούτουλα και τη Σάντρα φον Ρούφιν, για τις ίδιες τις προβολές συνέρευσαν κυρίως Έλληνες θεατές στις αίθουσες του Babylon. Μπορεί κάποτε το ελληνικό σινεμά να απευθυνόταν πράγματι μόνο στο εγχώριο κοινό. Η εποχή αυτή έχει παρέλθει οριστικά ωστόσο, όπως φάνηκε στο Hellas Filmbox Berlin. Οι ταινίες από την Ελλάδα έχουν να προσφέρουν πολλά στο διεθνές κοινό. Συνδυάζοντας Έλληνες δημιουργούς που ζουν εντός και εκτός Ελλάδας, το πρόγραμμα του φεστιβάλ είχε να προσφέρει πολύ διαφορετικές ματιές και προσεγγίσεις του εσωτερικού κόσμου της χώρας. Προσεγγίσεις που έχουν ενδιαφέρον και για τον Γερμανό θεατή, ή μάλλον κυρίως γι’ αυτόν, εφόσον επί μισή δεκαετία έρχεται σε επαφή με πρωτίστως αρνητικά δημοσιεύματα για την Ελλάδα. Διοργανώσεις σαν το φεστιβάλ Hellas Filmbox Berlin μπορούν να συμβάλουν ώστε, πέρα από τις διαφορές, να εστιάσουμε ξανά στα κοινά στοιχεία μεταξύ Ελλήνων και Γερμανών. Δείχνουν, επίσης, ότι κρίση δεν σημαίνει μόνο απόγνωση αλλά –μπορεί να σημαίνει– και ευκαιρία. Ας ελπίσουμε ότι στο μέλλον και στην επόμενη διοργάνωση του Hellas Filmbox Festival το μήνυμα αυτό θα έχει περάσει και στους Γερμανούς θεατές.