Ερευνα για την προωθηση της αναγνωσης
«Η βιβλιοθήκη πρέπει να γίνει οικείο περιβάλλον»

Το Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών στο Αμβούργο διεξήγαγε μια έρευνα για την προώθηση της ανάγνωσης στις βιβλιοθήκες. Μια συζήτηση με την Ute Krauß-Leichert για τα κίνητρα και τις επιδόσεις στην ανάγνωση.

Κυρία Krauß-Leichert, ποιες μορφές προώθησης της ανάγνωσης προσφέρονται αυτή τη στιγμή στις βιβλιοθήκες;

Η προώθηση της ανάγνωσης ανήκει εδώ και καιρό στα σημαντικότερα μελήματα των δημόσιων βιβλιοθηκών. Ειδικά μετά το σοκ που προκάλεσαν τα αποτελέσματα της έρευνας PISA το 2000 και τη συζήτηση που ακολούθησε, δόθηκε ακόμη περισσότερη έμφαση στην προώθηση της ανάγνωσης, καθώς το θέμα επανήλθε στο προσκήνιο. Έκτοτε η προβολή των σχετικών προγραμμάτων από τις βιβλιοθήκες έχει μεγαλύτερη απήχηση στο κοινό. Όσον αφορά τις μορφές της προώθησης, υπάρχουν οι παραδοσιακές δραστηριότητες, όπως το σινεμά εικονογραφημένων βιβλίων, οι λέσχες ανάγνωσης στις θερινές διακοπές, τα ράλι βιβλίων ή οι παρουσιάσεις βιβλίων από συγγραφείς. Νεότερες προσεγγίσεις είναι, π.χ., το «Καμίσιμπαϊ» που προέρχεται από την Ιαπωνία, μια φωναχτή ανάγνωση που υποστηρίζεται από εικόνες. Για το «Καμίσιμπαϊ» κατασκευάζεται ένα μικρό θέατρο από χαρτόνι, μέσα στο οποίο τοποθετούνται εικόνες από τα βιβλία που διαβάζονται στην εκδήλωση – μια πολύ ωραία δραστηριότητα, ειδικά για παιδιά προσφύγων.

Ποιο ρόλο παίζουν οι ψηφιακές υπηρεσίες στην προώθηση της ανάγνωσης;

Οι ψηφιακές υπηρεσίες γίνονται όλο και πιο σημαντικές. Ένα παράδειγμα είναι τα υβριδικά εικονογραφημένα βιβλία, που λειτουργούν με βάση τις αρχές της επαυξημένης πραγματικότητας. Αυτά δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να βιώσουν εκ νέου και με διαφορετικό τρόπο το κλασικό εικονογραφημένο βιβλίο μέσω μιας δωρεάν εφαρμογής. Για παράδειγμα, σε ένα βιβλίο για πουλιά μπορούν να ακούσουν τις φωνές των πουλιών που αντιστοιχούν στην κάθε εικόνα. Γενικά, οι ψηφιακές εφαρμογές χρησιμοποιούνται ευρέως, ήδη σε παιδιά του νηπιαγωγείου και του Δημοτικού. Για τα μεγαλύτερα παιδιά προσφέρονται δραστηριότητες που τους δίνουν τη δυνατότητα να φτιάξουν δικά τους e-books μέσω εφαρμογών, ή δραστηριότητες που αφορούν το social reading, δηλαδή τη διαδικτυακή ανταλλαγή απόψεων για κείμενα. Οι πολυμεσικές αυτές μορφές εμπίπτουν επίσης στο πεδίο προώθησης της ανάγνωσης.

Εντοπισμός της λάθος λέξης και όρεξη για ανάγνωση

Στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών του Αμβούργου πραγματοποιήσατε τη μοναδική μακροχρόνια έρευνα για την προώθηση της ανάγνωσης σε όλη τη Γερμανία. Υπάρχουν αποτελέσματα που να επιβεβαιώνουν ότι η προώθηση της ανάγνωσης είναι επιτυχής;

Αρχικά έπρεπε να διασαφηνίσουμε τι εννοούμε ως αναγνωστική ικανότητα. Επιλέξαμε μια προσέγγιση που προέρχεται από τη θεωρία της «κοινωνικοποίησης μέσω της ανάγνωσης». Η προσέγγιση αυτή εξετάζει, εκτός από τις επιδόσεις, την αναγνωστική συνήθεια και τα κίνητρα για ανάγνωση. Στη συνέχεια, επιλέξαμε για αξιολόγηση τα τμήματα της Β΄ Δημοτικού ενός δημοτικού σχολείου με μεγάλα ποσοστά προσφύγων στη συνοικία Brackwede του Μπίλεφελντ. Παρακολουθήσαμε τα τμήματα αυτά ως την Δ΄ Δημοτικού. Στην αρχή, οι μαθητές συμμετείχαν δύο φορές το μήνα σε μια εκδήλωση προώθησης της ανάγνωσης στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της περιοχής, αργότερα κάθε δύο μήνες. Παράλληλα, πραγματοποιούνταν τακτικά στο σχολείο τεστ εντοπισμού της λάθος λέξης, όπου οι μαθητές καλούνταν να αναγνωρίσουν σε μια φράση μία λέξη που δεν ταίριαζε στα συμφραζόμενα. Ωστόσο, το αποφασιστικό κριτήριο δεν ήταν για εμάς οι επιδόσεις στην ανάγνωση, αλλά τα κίνητρα των μαθητών για την ανάγνωση και η αναγνωστική συνήθεια.

Πώς μπορεί να μετρήσει κανείς τα κίνητρα για ανάγνωση και τη συνήθεια της ανάγνωσης;

Ένας πιθανός δείκτης είναι, για παράδειγμα, το αν κάποιος διαθέτει κάρτα μέλους σε μια βιβλιοθήκη. Στην αρχή της έρευνας, δανείζονταν βιβλία χρησιμοποιώντας κάρτα μέλους βιβλιοθήκης 50% των μαθητών, ενώ στο τέλος της ήταν 80%. Ο αριθμός αυτός αντανακλά επίσης τους δεσμούς των μαθητών με τη βιβλιοθήκη. Στις οικογένειες που έχουν την οικονομική δυνατότητα, τα περισσότερα βιβλία αγοράζονται. Για πολλές φτωχότερες οικογένειες, όμως –ειδικά εκείνες που ανήκουν σε κοινωνικά στρώματα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου– ο δωρεάν δανεισμός είναι η μόνη επιλογή. Και άλλο ένα ενδιαφέρον στοιχείο: Ο αριθμός των παιδιών που στα ερωτηματολόγια της έρευνάς μας δήλωσαν ότι τους αρέσει να διαβάζουν αυξήθηκε από το αρχικό ποσοστό του 14% σε πάνω από 70%.

Προώθηση στα παιδιά πριν ακόμη περπατήσουν

Κι αυτό οφείλεται αποκλειστικά στις δράσεις προώθησης της ανάγνωσης στις βιβλιοθήκες;

Όχι. Δεν θα μπορούσαμε να αποδείξουμε ότι τα αποτελέσματα αυτά ανάγονται σε έναν και μοναδικό παράγοντα. Κι αυτό γιατί τα παιδιά σήμερα δέχονται πλήθος επιρροών από τα μέσα. Εξίσου δύσκολο είναι να πούμε με βεβαιότητα ποια μορφή προώθησης της ανάγνωσης είναι η πιο αποτελεσματική. Οι βιβλιοθήκες, ωστόσο, μπορούν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά στο πώς να χρησιμοποιούν τα βιβλία και τα μέσα, να τους δείξουν ότι η ενασχόληση αυτή μπορεί να είναι διασκεδαστική και να τα βοηθήσουν να θεωρήσουν το διάβασμα ως μια αυτονόητη ασχολία τους.

Σε ποια συμπεράσματα σχετικά με τις δημόσιες βιβλιοθήκες καταλήξατε μέσα από την έρευνά σας;

Στο ότι η προώθηση της ανάγνωσης πρέπει να ξεκινά από νωρίς! Όχι δηλαδή από τα παιδιά που πηγαίνουν παιδικό σταθμό, αλλά από την ηλικία που τα παιδιά μπουσουλάνε ακόμη. Υπάρχουν οι λεγόμενες δεξιότητες-προάγγελοι που αποτελούν σημαντική βάση για την κατάκτηση του γραπτού λόγου. Οι βιβλιοθήκες μπορούν να προωθήσουν τέτοιες δεξιότητες, προσφέροντας, π.χ., δραστηριότητες προώθησης της ανάγνωσης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας: παιχνίδια με ομοιοκαταληξίες, τραγούδια, δαχτυλοπαίγνια, ξεφύλλισμα εικονογραφημένων βιβλίων και φωναχτή ανάγνωση. Πολλές βιβλιοθήκες έχουν ήδη εντάξει στο πρόγραμμά τους τέτοιες δραστηριότητες, για τις οποίες απαιτείται ωστόσο εκπαιδευμένο προσωπικό. Πέραν αυτού, είναι σημαντικό οι εκδηλώσεις προώθησης της ανάγνωσης να πραγματοποιούνται τακτικά κι όχι μία φορά μόνο ανά σχολική χρονιά.

Για το σκοπό αυτό πρέπει βέβαια να διατεθούν και τα αντίστοιχα κονδύλια.

Το σημαντικότερο είναι οι δράσεις προώθησης της ανάγνωσης να αναπτυχθούν σε μια αποκεντρωμένη βάση. Σε πολλά μέρη υπάρχει η σύγχρονη, άρτια εξοπλισμένη κεντρική βιβλιοθήκη, ενώ οι συνοικιακές βιβλιοθήκες παρουσιάζουν συχνά μια εντελώς διαφορετική εικόνα. Κι ενώ σε αυτές ειδικά τις βιβλιοθήκες θα μπορούσε να υπάρξει ανταπόκριση από παιδιά οικογενειών με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, πολλές φορές δυστυχώς δεν προσφέρονται οι αντίστοιχες υπηρεσίες. Η βιβλιοθήκη πρέπει να γίνει ένα οικείο περιβάλλον.