ΚΡΙΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Η ΤΑΣΗ ΤΩΝ ΙΣΤΟΛΟΓΙΩΝ

Οι bloggers έχουν εδραιώσει τη θέση τους στο χώρο της λογοτεχνικής κριτικής και βρίσκονται πλέον στις λίστες με τις σημαντικές επαφές των εκδοτικών οίκων. Έτσι, κάποια ιστολόγια μπορούν κάλλιστα να συναγωνιστούν το παραδοσιακό είδος της επιφυλλίδας.

Ο αριθμός των λογοτεχνικών ιστολογίων της Γερμανίας μόνο κατά προσέγγιση μπορεί πλέον να υπολογισθεί. Είναι 1.000 ή μήπως περισσότερα; Το βέβαιο είναι πως αυξάνονται διαρκώς. Οι εγγραφές των bloggers στην Έκθεση Βιβλίου της Λειψίας έφτασαν τις 400 το 2015, ενώ το 2016 διπλασιάστηκαν. Σε μια συνάντηση για bloggers που διοργάνωσε ο εκδοτικός οίκος Bastei Lübbe το 2016 στην Κολωνία, τα 100 εισιτήρια είχαν πωληθεί μέσα σε μία ώρα. Όπως δείχνουν οι αριθμοί, η λογοτεχνική κριτική γνωρίζει μια άνθηση που είχε καιρό να δει και οι bloggers έχουν καθιερωθεί στο χώρο της λογοτεχνίας ως φωνές που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη.  
 
Το ίδιο επιβεβαιώνουν και οι εκδότες. Έτσι, για παράδειγμα, ο γνωστός εκδοτικός οίκος Suhrkamp διατηρεί επαφή με 500 ιστολόγους. Αλλά και η Carolina López, που εκπροσωπεί τον εκδοτικό οίκο Schöffling & Co., υπογραμμίζει ότι οι καιροί στους οποίους μπορούσε να αγνοήσει κανείς τους bloggers έχουν περάσει ανεπιστρεπτί: «Τα παραδοσιακά μέσα επικοινωνίας είναι αναγκασμένα να κάνουν οικονομία. Έτσι, η σημασία των bloggers σίγουρα θα αυξηθεί για εκείνους που αναζητούν λογοτεχνία», λέει η López.

ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΣΤΟΛΕΣ

Ακόμη και οι κριτικοί λογοτεχνίας εγνωσμένου κύρους βλέπουν θετικά αυτή την εξέλιξη: «Συχνά συναντάμε στις επιφυλλίδες το παράπονο ότι το ενδιαφέρον του κοινού για τη λογοτεχνία έχει μειωθεί πολύ» λέει ο κριτικός λογοτεχνίας και υπεύθυνος των επιφυλλίδων του ειδησεογραφικού περιοδικού Focus, Uwe Wittstock. «Αν τώρα δημιουργηθούν στο Διαδίκτυο καινούργιοι χώροι για μια εξειδικευμένη ενασχόληση με τη λογοτεχνία, δεν μπορούμε παρά να χαιρετίσουμε την εξέλιξη». Όσον αφορά τη λέξη-κλειδί «εξειδικευμένη», ωστόσο, ο Wittstock θέτει περιορισμούς. «Τα περισσότερα λογοτεχνικά blogs καταπιάνονται με τα διάφορα είδη της λογοτεχνίας από τη σκοπιά των εκάστοτε οπαδών τους» σημειώνει. Η πρόσφατη κάθε φορά παραγωγή της φανταστικής, ερωτικής, αστυνομικής λογοτεχνίας ή και της λογοτεχνίας του τρόμου, παρουσιάζεται -όπως εξηγεί ο Wittstock- με μεγάλο ενθουσιασμό, αλλά «δίχως την απαιτούμενη κριτική αποστασιοποίηση και δεν αναλύονται. Για τους οπαδούς κάθε είδους αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο και ωραίο, αλλά δεν έχει καμία σχέση με τη λογοτεχνική κριτική, με τη σοβαρή έννοια του όρου».
 
Βεβαίως οφείλουμε να σημειώσουμε ότι οι bloggers έχουν επανειλημμένως διαφοροποιηθεί από αυτή τη «σοβαρή έννοια του όρου». Ο Uwe Kalkowski, για παράδειγμα, που έχει το διαδικτυακό blog Kaffeehaussitzer, μίλησε στη συνάντηση των bloggers στην Κολωνία για «δύο εντελώς διαφορετικές δραστηριότητες» ομολογώντας ότι για την παραδοσιακή λογοτεχνική κριτική τού λείπουν «τα εργαλεία και η εμπειρογνωμοσύνη». Παρόμοια ήταν και η θέση της blogger Caterina Kirsten σε ένα κείμενό της για τη διαδικτυακή πύλη του Börsenblatt το 2015: «Τα ιστολόγια είναι κατά κανόνα χαμηλότερων αξιώσεων και πιο προσωπικά, οι διαχειριστές τους δεν φοβούνται ούτε τα συναισθήματα ούτε να γράψουν “εγώ”, άρα σε αυτά γίνονται πράγματι συζητήσεις επί ίσοις όροις».  

ΟΙ BLOGGERS ΩΣ ΜΙΑ ΑΝΟΙΧΤΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥΣ

Αυτό το στοιχείο της ισότητας είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους έχουν επικρατήσει οι διαδικτυακές κριτικές βιβλίων. Γιατί οι «χαμηλές αξιώσεις» δεν αφορούν μόνο το ύφος, αλλά και την επιλογή των βιβλίων. Τα μυθιστορήματα της λογοτεχνίας του φανταστικού, της ερωτικής λογοτεχνίας και της λογοτεχνίας τρόμου σπανίως μόνο βρίσκουν μια θέση στις επιφυλλίδες των σοβαρών έντυπων μέσων ενημέρωσης. Οι bloggers προσφέρουν ένα φόρουμ για τα είδη αυτά – και μάλιστα κυριολεκτικά: στα ιστολόγια γίνονται συχνά ζωηρές συζητήσεις. Επιπλέον, οι ιστολόγοι θεωρούν πως ανήκουν σε μια ανοιχτή κοινότητα, χωρίς αποκλεισμούς, που μέσω συνδέσμων παραπέμπει στα ιστολόγια άλλων φίλων της λογοτεχνίας.
 
Όσον αφορά το επίπεδο των κριτικών, αυτό σηκώνει αναμφίβολα συζήτηση. Οι ερασιτέχνες κριτικοί, που αφηγούνται με δικά τους λόγια μυθιστορήματα και εκφέρουν συναισθηματικές κρίσεις, είναι πολλοί. Το ίδιο και οι λεγόμενοι BookTubers - μια σύνθετη λέξη από το «book» και το «Youtube». Οι BookTubers μιλάνε μπροστά σε μια κάμερα, που έχουν στήσει οι ίδιοι, για βιβλία της επιλογής τους και στη συνέχεια ανεβάζουν στο Διαδίκτυο τα κατ’ επιλογήν ημιεπαγγελματικά βιντεάκια τους. Πρόκειται επίσης για μια ομάδα που κερδίζει διαρκώς έδαφος στο χώρο των μέσων ενημέρωσης. Αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι φτάνουν τους 200-300 και η τάση είναι αυξητική.
 
#wirsindbooktube – Ένα εγχείρημα στο οποίο συμμετέχουν 40 BookTubers της Γερμανίας.

ΜΙΑ ΕΠΙ της ΟΥΣΙΑΣ ΕΞΕΛΙΞΗ

Ωστόσο, ειδικά στο χώρο των ιστολογίων υπάρχουν στο μεταξύ πολλές διαφορετικές μορφές που προμηνύουν μια επί της ουσίας εξέλιξη. Για παράδειγμα, το διαδικτυακό περιοδικό Tell διευθύνεται από τη δημοσιογράφο και συγγραφέα Sieglinde Geisel, που έχει συσπειρώσει γύρω της μεταφραστές, bloggers, κριτικούς και συγγραφείς. «Το ζητούμενο είναι το Tell να συνδυάζει το επίπεδο της επιφυλλίδας με τον αυθορμητισμό των blogs» εξηγεί η Geisel. Εξίσου φιλόδοξους στόχους συναντάμε στα ιστολόγια Begleitschreiben ή Culturmag, στα οποία δίνεται προτεραιότητα στην τεκμηριωμένη λογοτεχνική ανάλυση. Στο blog του Kaffeehaussitzer ο Uwe Kalkowski έχει εφαρμόσει μια άλλη ιδέα: στη μόνιμη στήλη με τίτλο «Textbaustein» συγκεντρώνει συγκεκριμένα αποσπάσματα από διάφορα μυθιστορήματα, τα οποία παραθέτει σε μια λίστα και τα σχολιάζει.
 
Τα παραδείγματα δείχνουν ότι η πρόβλεψη που είχε κάνει ο συγγραφέας και blogger Frank O. Rudkoffsky στις αρχές του 2016 επαληθεύεται. «Τα ιστολόγια» είχε πει, «δεν θα αντικαταστήσουν την επιφυλλίδα, αλλά θα διευρύνουν τη λογοτεχνική συζήτηση, το πεδίο της λογοτεχνίας». Σε ό,τι αφορά την ταχύτητα, το χώρο και την προσβασιμότητα, η έντυπη επιφυλλίδα ήδη βρίσκεται σε μειονεκτική θέση. «Ό,τι δημοσιεύεται μόνο σε ημερήσιες ή εβδομαδιαίες εφημερίδες πολύ γρήγορα παύει να είναι διαθέσιμο για τον μέσο, μη επαγγελματία αναγνώστη, ενώ στο Διαδίκτυο παραμένει προσβάσιμο για πολύ καιρό» λέει ο Uwe Wittstock του Focus. Και πώς αντέδρασε ο αναγνωρισμένος κριτικός σε αυτό το γεγονός; Πολύ απλά, δημιουργώντας το δικό του ιστολόγιο. Ονομάζεται Büchersäufer.