Ξενοδοχείο City Plaza
Ενσωματωση επι ισοις οροις

Τη στιγμή που σε όλη την Ευρώπη εκτυλίσσεται ένας θυελλώδης διάλογος σχετικά με την ενσωμάτωση των προσφύγων, σε κάποια σημεία της γηραιάς ηπείρου, όπως στην Αθήνα, αυτό είναι ήδη απλή καθημερινότητα. Τετρακόσιοι περίπου πρόσφυγες ζουν μαζί με εθελοντές σε ένα εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο. Αρχή της αρμονικής τους συνύπαρξης είναι «να χαρίζουν αξιοπρέπεια ο ένας στον άλλο».

Η πλατεία Βικτωρίας στην καρδιά της Αθήνας δεν έχει καλή φήμη. «Έχει πάρα πολλούς αλλοδαπούς. Διακινούνται ναρκωτικά, γίνονται κλοπές, σε κάθε γωνιά συναντάς πόρνες», περιγράφει την κατάσταση ένας ταξιτζής στη διαδρομή προς την υποτιθέμενα υποβαθμισμένη περιοχή. Παλιά δεν ήταν έτσι εδώ, όπως ισχυρίζεται.
 
Γύρω στα δύο λεπτά με τα πόδια από την πλατεία, βρίσκεται ένα μάλλον άχαρο οικοδόμημα της δεκαετίας του ’60. Hotel City Plaza γράφει με ξεθωριασμένα, κόκκινα γράμματα στον τοίχο του. Το κτίριο ήταν άδειο επί επτά χρόνια. Εδώ και μερικούς μήνες, ωστόσο, τα δωμάτιά του είναι και πάλι πιασμένα. Όχι από τουρίστες ή επιχειρηματίες, αλλά από περίπου 400 πρόσφυγες. Μαζί με τους εθελοντές-βοηθούς από την Ελλάδα και απ’ όλη την Ευρώπη έχουν κάνει κατάληψη στο κτίριο. Οι ευθύνες της συγκατοίκησης μοιράζονται. Και εκείνο που αποδεικνύεται είναι ότι το θέμα της ενσωμάτωσης έχει αναμφίβολα συνδέεται και με την ισότητα.

Αισθηση κοινοτητας και συνεργασια

Στη ρεσεψιόν κάθεται η Αναστασία, μία 20χρονη φοιτήτρια από την Αθήνα. «Σκοπός αυτής της προσπάθειας είναι να προσφέρουμε στους πρόσφυγες μια αξιοπρεπή διαβίωση. Ταυτοχρόνως, η απόφαση μας να στεγάσουμε εδώ τους πρόσφυγες»  αποτελεί μια πολιτική θέση για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζεται το θέμα της ενσωμάτωσης των ξένων», λέει. Όταν ένα κοριτσάκι από τη Συρία, γύρω στα πέντε, κατεβαίνει τρέχοντας τη σκάλα και πέφτει στην αγκαλιά της Αναστασίας, εκείνη διακόπτει για λίγο τη συνέντευξη. Με τους γείτονες δεν υπήρξαν μεγάλα προβλήματα, όπως αναφέρει λίγο μετά. «Κάποιοι βοηθάνε μάλιστα. Στην αρχή είχαν βέβαια επιφυλάξεις, αλλά όταν ζεις δίπλα δίπλα με 400 πρόσφυγες και βλέπεις ότι δεν συμβαίνει κάτι, παύεις και να φοβάσαι».
 
Στο πρώην ξενοδοχείο επικρατεί ένα ζωηρό πηγαινέλα. Εδώ κανείς δεν έχει λόγο να φοβάται. «Κάθε οικογένεια έχει ένα δωμάτιο και αν θέλει μπορεί να κλείσει την πόρτα», εξηγεί ο Κρίστιαν, επίσης εθελοντής-βοηθός από την Αθήνα, ο οποίος αυτή την εβδομάδα είναι υπεύθυνος για το φαγητό. Στην αλλοτινή κουζίνα του ξενοδοχείου κινούνται όλο φούρια γύρω στα δέκα άτομα, πλάθουν στρογγυλά φαλάφελ από ζύμη ρεβιθιών, τηγανίζουν, πολτοποιούν και δοκιμάζουν σάλτσες. Ένας Γάλλος επισκέπτης συμμετέχει στις δουλειές και παράλληλα βιντεοσκοπεί αυτό που θα έπρεπε να είναι μια καθημερινή, φυσιολογική κατάσταση: το κοινοβιακό και συνεργατικό πνεύμα. Ένας Άγγλος ανακατεύει μυρωδικά με σάλτσα γιαουρτιού σε μια τεράστια γαβάθα, ενώ μια γυναίκα από τη Συρία στέκεται δίπλα του, βοηθώντας και συμβουλεύοντάς τον.

Όπως και για τις άλλες καθημερινές δουλειές, έτσι και στην κουζίνα η ισότητα έχει πρωτεύουσα σημασία. | Goethe-Institut Athen/Florian Schmitz «Όποιος μένει εδώ υποχρεούται να δουλεύει πέντε ώρες την εβδομάδα», μας πληροφορεί ο Κρίστιαν για τον βασικό όρο διαμονής στο City Plaza. Οι υποχρεώσεις αφορούν όλες τις εργασίες που πρέπει να γίνουν σε αυτή τη συγκατοίκηση: καθαριότητα, υποδοχή, σερβίρισμα στο μπαρ, κουζίνα. Κανένας από τους ενοίκους δεν το εκλαμβάνει ως επιβάρυνση. Αντίθετα, η αρχή της αυτοδιαχείρισης και η ευθύνη που αυτή συνεπάγεται φαίνεται να ενισχύουν την αίσθηση της κοινότητας – όχι μόνο ανάμεσα στους πρόσφυγες και στους εθελοντές, αλλά και μεταξύ των πολλών εθνοτικών ομάδων και εθνικοτήτων, από τις οποίες απαρτίζεται αυτή η κοινότητα. «Υπήρξαν κάποια προβλήματα μεταξύ Αφγανών και Σύρων», εξηγεί ο 28χρονος Νταγούντ, ο οποίος είναι Αφγανός και προτού φύγει από τη χώρα του συνεργαζόταν ως ρεπόρτερ και μεταφραστής με το BBC και τους New York Times.

Διπλωματια εναντιον κλιμακωσης

Όπως οι περισσότεροι πρόσφυγες, έτσι κι εκείνος δεν ήθελε να φύγει από τη χώρα του. Ωστόσο, η δουλειά του με τους ξένους ενοχλούσε πολλούς στην πατρίδα του, όπως λέει. «Δεχόμουν διαρκώς απειλές θανάτου και βίας. Έφτασα να κοιμάμαι πάντα με το όπλο στο χέρι. Κάποια στιγμή δεν μπορούσα να αντέξω άλλο αυτόν τον συνεχή φόβο κι έτσι τελικά έφυγα, με βαριά καρδιά», αφηγείται με θλίψη. Ύστερα, όταν στο ξενοδοχείο City Plaza κάποιοι πρόσφυγες διαφώνησαν έντονα, μεσολάβησε μεταξύ των αντίπαλων πλευρών και σταμάτησε τον καβγά προτού αυτός κλιμακωθεί, όπως μας είπε. Αυτή είναι μία μόνο από τις πολλές καταστάσεις, όπου φαίνεται πόσο γόνιμη είναι η συνεργασία επί ίσοις όροις. Μια νεαρή Ελληνίδα γιατρός, που έρχεται δύο φορές την εβδομάδα στο City Plaza και φροντίζει ασθενείς, πλησιάζει στο τραπέζι όπου καθόμαστε και παρακαλεί τον Νταγούντ να εξηγήσει σε έναν άντρα άνω των 80 χρόνων με καταγωγή από τα περίχωρα της Καμπούλ, που ταλαιπωρείται από μια οξεία βουβωνοκήλη, τι πρέπει να κάνει στη συνέχεια.
 
«Το πρόβλημα είναι ότι ναι μεν πήγε στα Επείγοντα, αλλά επειδή είναι Αφγανός δεν του δίνουν ελληνικό αριθμό μητρώου, ο οποίος, όμως, είναι απαραίτητος για να κλείσεις ραντεβού και να λάβεις ιατρική περίθαλψη» εξηγεί η γιατρός, ενώ παράλληλα γράφει τη διεύθυνση ενός νοσοκομείου για να τη δώσει στον άντρα. «Αν δεν είσαι από τη Συρία, είναι πολύ δύσκολο να σου δοθεί άσυλο και όλες οι σχετικές παροχές» συμπληρώνει ο Νταγούντ.
 
Πάντως, η αλήθεια είναι ότι σε άλλους χώρους υποδοχής προσφύγων, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στη Γερμανία, σημειώνονται πολύ συχνά αντιπαραθέσεις μεταξύ των προσφύγων. H ολοένα και πιο πιθανή προοπτική απέλασης, που διαφαίνεται ως επικρατούσα πολιτική απόφαση των ευρωπαϊκών κρατών έχει πυροδοτήσει την αντιπαλότητα ανάμεσά τους. Ο φόβος ότι θα σταλούν πίσω σε μια «ασφαλή χώρα προέλευσης» είναι ένας πολύ σοβαρός παράγοντας. Περιπτώσεις όπως αυτή του Νταγούντ δείχνουν ότι οι πολιτικές εκτιμήσεις περί ασφαλείας σε μία χώρα και η πραγματικότητα αρκετά συχνά αποκλίνουν  αισθητά.

Η αυτοδιαχειριση ως μακροπροθεσμη λυση;

Ειδικά μετά τις επιθέσεις στο Βερολίνο, τη Νίκαια ή το Παρίσι, όπως και μετά τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς του 2015 στο χώρο έξω από τον καθεδρικό ναό της Κολωνίας ή τον βιασμό και τη δολοφονία μιας νεαρής γυναίκας από το Φράιμπουργκ, αυξάνεται ο φόβος των Ευρωπαίων απέναντι στις προκλήσεις που συνοδεύουν την ενσωμάτωση των προσφύγων. Πώς πρέπει να αντιμετωπίσει κανείς προβλήματα, όπως η  την καταπίεση των γυναικών ή την σεξουαλική βία; Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ένοικοι του ξενοδοχείου City Plaza πιστεύουν στο διάλογο. «Σε μας, οι άντρες και οι γυναίκες έχουν ίση μεταχείριση. Συζητάμε μεταξύ μας, κι αν κάποιος χτυπάει τη γυναίκα του, τον πετάμε έξω», απαντά ο Κρίστιαν. Με αυτό τον τρόπο, όπως λέει, όλο και περισσότερες γυναίκες ανοίγονται κι αρχίζουν να μιλάνε περισσότερο για τον εαυτό τους. Στο πλαίσιο αυτής της κοινότητας αλληλεγγύης, καλλιεργείται ένα αίσθημα ασφάλειας και προστασίας για όλους, όπως συμπληρώνει ο ίδιος.
 
Τα μεμονωμένα περιστατικά βίας και συγκρούσεων στο ξενοδοχείο City Plaza, πάντως, δεν οφείλονται μόνο στις πολιτισμικές διαφορές. «Όταν ζεις μαζί με άλλους σε περιορισμένο χώρο, δημιουργείται ένταση», λέει ο Κρίστιαν καθιστώντας έτσι σαφές ότι ακόμη και η κατάσταση στο ξενοδοχείο City Plaza δεν μπορεί να αποτελέσει μόνιμη λύση. Μπορεί η αυτοδιαχείριση και η συνεργασία επί ίσοις όροις να οδηγούν στη συμβίωση με εκτίμηση και σεβασμό, προσπάθειες όμως όπως αυτήν του City Plaza σπανίζουν. Επισήμως δε, οι ένοικοι του ξενοδοχείου θεωρούνται καταληψίες, η αστυνομία και η κυβέρνηση δείχνουν απλώς ανοχή απέναντί τους, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αναγνωρίζουν επίσημα την πρωτοβουλία.
 
Ο λόγος που το ξενοδοχείο δεν έχει εκκενωθεί ακόμα από την αστυνομία δεν είναι μόνο επειδή έως τώρα δεν έχουν ανακύψει σοβαρά προβλήματα. Οι αρχές συναινούν σιωπηλά, επειδή  ούτε το υπουργείο ούτε ο δήμος έχουν καταθέσει αντιπροτάσεις ή αξιόπιστο σχεδιασμό για μακροπρόθεσμη συνύπαρξη μόνιμων κατοίκων της Αθήνας και άρτι αφιχθέντων προσφύγων.
Το εγχείρημα του ξενοδοχείου κοντά στην πλατεία Βικτωρίας, όμως, δείχνει αφενός ότι η ενσωμάτωση είναι μια δυναμική διαδικασία, που εξελίσσεται συνεχώς όσο προχωράει το βίωμα της συνύπαρξης. 
Αφετέρου δε δείχνει ότι οι συγκρούσεις και τα προβλήματα, τα οποία καλείται πλέον να αντιμετωπίσει η Ευρώπη, μπορούν να λυθούν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο σε άμεση συνεργασία με τους πρόσφυγες και την κοινωνία των πολιτών.