Οι επισκέπτες και οι κάτοικοι της ελληνικής πρωτεύουσας χαίρονται τις ποικίλες δραστηριότητες που προσφέρονται στους χώρους του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), συνολικής έκτασης 210.000 τ.μ. Η μεγάλη γκάμα πολιτιστικών εκδηλώσεων και η υψηλή ποιότητα των εγκαταστάσεων όχι μόνο αναβαθμίζουν την περιοχή στην οποία βρίσκεται το ΚΠΣΙΝ, αλλά και ωφελούν συνολικά τη μητρόπολη που ονομάζεται Αθήνα.
Είναι Παρασκευή βράδυ, πρώτη πανσέληνος του καλοκαιριού, και περίπου πεντακόσια άτομα βρίσκονται οκλαδόν παρακολουθώντας «Τα πουλιά» του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Εφοδιασμένοι με ψάθες, μαξιλάρια και ποτά, οι θεατές εστιάζουν σταθερά το βλέμμα τους στην οθόνη, ενώ αγναντεύουν από τη μία την Ακρόπολη και από την άλλη το ολόγιομο φεγγάρι. Ο καιρός μπορεί να μην είναι ιδανικός -για τα ελληνικά δεδομένα- και οι θέσεις στα πανοραμικά σκαλάκια όχι ιδιαίτερα βολικές, ωστόσο κανείς δεν δείχνει να ενοχλείται ούτε προτίθεται να αποχωρήσει προτού «πέσουν» οι τίτλοι τέλους. Και τότε, αδιαμαρτύρητα, ο ένας μετά τον άλλο σηκώνεται, μαζεύει τα προσωπικά του αντικείμενα, πετάει τα σκουπίδια του και προχωρά προς την έξοδο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Το ΚΠΙΣΝ προσελκύει ανθρώπους κάθε ηλικίας και προέλευσης.
| © Νίκος Καρανικόλας
Την παραπάνω εικόνα δύσκολα θα την συναντούσαμε στην Αθήνα πριν από τέσσερα ή πέντε χρόνια. Οι διαθέσιμοι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι ήταν ανέκαθεν λίγοι, ενώ ο κόσμος στην πλειονότητά του έμοιαζε να μην είναι έτοιμος να τους αξιοποιήσει με την απαιτούμενη προσοχή. Ή τουλάχιστον έτσι πιστεύαμε όλοι μέχρι τα εγκαίνια του Πάρκου. Ο πολυλειτουργικός χώρος παιδείας, πολιτισμού και διασκέδασης, στο παραλιακό μέτωπο της πόλης, ήρθε για να ανατρέψει τα δεδομένα, προσφέροντας στους Αθηναίους ευκαιρίες για ψυχαγωγία με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου και στην Αθήνα τη χαμένη της αυτοπεποίθηση.
ενα απροσμενο δωρο σε μια παραμελημενη γειτονια
«Παρατηρούσα για μήνες απ’έξω τις οικοδομικές εργασίες, ωστόσο όταν άνοιξαν οι πόρτες για πρώτη φορά, δεν πίστευα στα μάτια μου» αναφέρει η 40χρονη Ελένη, που μένει στα πέριξ. Για τους περισσότερους Αθηναίους η περιήγηση στις νέες κτιριακές εγκαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ), στην Εσπλανάδα, στο Κανάλι, όπως και στο εκπαιδευτικό και πολιτιστικό Πάρκο, συνολικής έκτασης 210.000 τ.μ. αποτελεί μια πραγματική «αποκάλυψη».
Μεσογειακά και αρωματικά φυτά συνθέτουν το «μωσαϊκό» του κήπου
| © Γιώργης Γερόλυμπος
«Βρίσκομαι δίπλα στο σπίτι μου, αλλά νιώθω λες είμαι στο εξωτερικό» προσθέτει η νέα μητέρα Ελένη, που λόγω της γειτνίασης έχει εντάξει το ΚΠΙΣΝ στην καθημερινότητά της. «Έρχομαι εδώ τακτικά βόλτα με την κόρη μου, καθώς στην περιοχή η μετακίνηση με καρότσι παραμένει άθλος, παρακολουθώ, όμως, και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις» προσθέτει η ίδια. «Χάρη στην εκτεταμένη φύτευση έχω βρει το ιδανικό μέρος για τρέξιμο».
Στη βορειοδυτική, άλλωστε, πλευρά του ΚΠΙΣΝ, το Ιδρυμα είχε προηγουμένως ολοκληρώσει την κατασκευή αθλητικού πάρκου έκτασης 30.000 τ.μ., που λειτουργεί ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2013 από τον Δήμο Καλλιθέας.
Η προσέλευση στο Δημοτικό Πάρκο Αθλητισμού και Αναψυχής είναι μεγάλη, αφού στον χώρο συνυπάρχουν ανοιχτό κολυμβητήριο ολυμπιακών διαστάσεων, παιδική πισίνα, γήπεδο ποδοσφαίρου κ.α. Για πολλούς η πρότερη παραχώρηση του αθλητικού πάρκου στον Δήμο αποτελεί πιλότο της αντίστοιχης παραχώρησης του ΚΠΙΣΝ στο Δημόσιο, μια απόφαση που προκαλεί ανησυχία δεδομένης της έλλειψης εμπιστοσύνης προς ότιδήποτε δημόσιο στην Ελλάδα.
Προς το παρόν, πάντως, οι Τζιτζιφιές, η παραλιακή συνοικία που δεν είχε ποτέ αξιοποιήσει τη γεωγραφική της θέση, απολαμβάνει ένα απρόσμενο δώρο. Ένα δώρο που αντανακλάται ήδη στην άνοδο της τιμής των ακινήτων της περιοχής. «Όλοι θέλουν τώρα να μετακομίσουν στον Νιάρχο» σχολιάζει μεσίτης. Η μεταμόρφωση της γειτονιάς φαντάζει εξωπραγματική σε όσους έχουν μεγαλώσει εκεί, καθώς στις εκτάσεις όπου σήμερα ορθώνονται τα εντυπωσιακά κτίσματα του Ρέντσο Πιάνο, λειτουργούσε μέχρι το 2003 ο Ιππόδρομος.
«Ο χώρος συχνά μας προδιαθέτει για το πώς να κινηθούμε μέσα σε αυτόν» σημειώνει η κ. Μαρία Βιδάλη, MPhil στην Ιστορία και Φιλοσοφία της Αρχιτεκτονικής, που υπενθυμίζει ότι παρόμοιοι φόβοι, σχετικά με τη διατήρηση ή μη ενός λειτουργικού χώρου με υψηλή αισθητική, είχαν εκφραστεί και παλαιότερα, όταν δόθηκε στην κυκλοφορία το Μετρό της Αθήνας. «Οι επιβάτες εξαρχής σεβάστηκαν τον περιβάλλοντα χώρο, όπως και το εσωτερικό των σταθμών» παρατηρεί, «εκτιμώ ότι το ίδιο θα συμβεί και με το ΚΠΙΣΝ».
Πολλοί παρομοιάζουν το κεντρικό κτίριο με πλοίο, η πλώρη του οποίου κατευθύνεται στη θάλασσα
| © Γιώργης Γερόλυμπος
Σύμφωνα με την ίδια, πέρα από την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και την υψηλή αισθητική των κτιρίων και όλου του Πάρκου, που εμπνέουν τον σεβασμό του χρήστη, η διοίκηση του ΚΠΙΣΝ ακολούθησε μια εύστοχη στρατηγική, προκειμένου να προσεγγίσει σταδιακά το ενδιαφερόμενο κοινό και αυτό με τη σειρά του να «υιοθετήσει» τον χώρο. Το ΚΠΙΣΝ «συστήθηκε» στο αθηναϊκό κοινό τον Ιούνιο του 2015 με μια σειρά τετραήμερων εκδηλώσεων, κάτι που επαναλήφθηκε έναν χρόνο μετά, προτού γίνει η παραχώρησή του στο Δημόσιο και βέβαια πριν την επίσημη έναρξη λειτουργίας της Λυρικής και της Βιβλιοθήκης, που έπονται. Πέρα από τα μεγάλα opening, σε όλη αυτή τη διάρκεια πραγματοποιούνται ξεναγήσεις ολιγομελών group στους νέους χώρους. «Στον κόσμο που ανταποκρίθηκε αυθόρμητα στο κάλεσμα το περασμένο καλοκαίρι, τα στελέχη του ΚΠΙΣΝ προσέφεραν ένα κέρασμα, έναν κατατοπιστικό χάρτη, αλλά και τη δυνατότητα να εγγραφούν ως μέλη» θυμάται και η ίδια την πρώτη της περιήγηση στον χώρο. «Το ΚΠΙΣΝ ενημέρωνε κάθε μήνα τα μέλη για τις δραστηριότητες, εξασφαλίζοντάς τους, μάλιστα, προτεραιότητα σε αυτές».
ενας χωρος που ενωνει ανθρωπους με διαφορετικα γουστα και αναγκες
Ο ενθουσιασμός του κοινού ενώπιον του μεγαλειώδους έργου σχετίζεται και με τη χρονική συγκυρία. Εν μέσω μιας οικονομικής ύφεσης, που μοιάζει να μην έχει τέλος, οι Αθηναίοι έβλεπαν την πόλη τους να παρακμάζει και συνάμα να μειώνονται οι ευκαιρίες για αναψυχή και ψυχαγωγία. Το ΚΠΙΣΝ αναπλήρωσε τα πολεοδομικά κενά της πόλης και δημιούργησε ένα σημείο συνάντησης για όλους, προσφέροντας προτάσεις ψυχαγωγίας για όλους - τους φίλους της τζαζ και της όπερας, της ιστιοπλοϊας και του ποδηλάτου, τους μελετητές της βυζαντινής υμνογραφίας με τους λάτρεις των αστυνομικών μυθιστορημάτων, τους νέους γονείς με τους ηλικιωμένους που λαχταρούν ένα αναζωογονητικό περίπατο κοντά στη θάλασσα.
Σε λίγες εβδομάδες από τώρα η μετεγκατάσταση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής από την οδό Ακαδημίας στο Φάληρο ολοκληρώνεται. Στη δοκιμαστική αυτή περίοδο, βέβαια, πραγματοποιήθηκαν ενδιαφέρουσες και απροσδόκητες παραγωγές με έργα του 20ου αιώνα, αναθέσεις έργων σε νέους συνθέτες αλλά και ανατρεπτικές παραστάσεις.
Η Νέα Λυρική επιφυλάσσει πολλές συγκινήσεις στους φιλόμουσους
| © Γιώργης Γερόλυμπος
Καθώς ένας από τους στόχους του Καλλιτεχνικού Διευθυντή, Γιώργου Κουμεντάκη, είναι να αναδείξει ότι το εν λόγω καλλιτεχνικό είδος δεν είναι ξενόφερτο, αλλά περιλαμβάνει και πολλές ελληνικές πτυχές, για τη μεγάλη πρεμιέρα του Οκτωβρίου, επέλεξε την «Ηλέκτρα» του Στράους με τη διεθνούς φήμης Ελληνίδα μεσόφωνο Αγνή Μπάλτσα ως Κλυταιμνήστρα. Ωστόσο, η εντυπωσιακή αίθουσα της Λυρικής έχει ήδη γίνει διεθνώς γνωστή, καθώς εδώ έδωσε την ομιλία του ο Μπάρακ Ομπάμα τον περασμένο Νοέμβριο.
Και αν αυτό αποτελεί ένα κίνητρο για κάθε ξένο επισκέπτη, ώστε να κατηφορίσει στο Φάληρο, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, που από το φθινόπωρο θα έχει μεταφερθεί στο ΚΠΙΣΝ δίνει ακόμα περισσότερα. Εδώ ο χρήστης θα έχει την ευκαιρία να ξεφυλλίσει το πρώτο τυπωμένο ελληνικό βιβλίο, που εκδόθηκε στο Μιλάνο το 1476, «Επιτομή των οκτώ του λόγου μερών κι άλλων τινών αναγκαίων» του Κ. Λάσκαρη, την πρώτη έκδοση των Ομηρικών Επών και ταυτόχρονα το πρώτο ελληνικό βιβλίο που εκδόθηκε στη Φλωρεντία το 1488, «Ποίησις Άπασα». Αυτά είναι μόνο ορισμένα δείγματα από τη συλλογή σπάνιου υλικού της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που χρονολογείται από τον 15ο έως και τον 20ό αιώνα.
Η αρχιτεκτονική του χώρου είναι τέτοια, ώστε να αξιοποιείται το αττικό φως
| © Γιώργης Γερόλυμπος
Πολος ελξης για τους «Εραστες των Ελληνικων Σπουδων»
Ο πλούτος της ΕΒΕ προϋπήρχε στο ιστορικό κτίριο της Πανεπιστημίου, ωστόσο, η μεταστέγαση, όπως και η οικονομική στήριξη του Ιδρύματος, στάθηκαν μια εξαιρετική αφορμή για μετάβαση στη σύγχρονη εποχή χάρη στις νέες τεχνολογικές δυνατότητες. Έχοντας ήδη αποκαταστήσει 760.000 βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά, η ΕΒΕ προχωρά στην επεξεργασία και ανάπτυξη συλλογών, αναβάθμιση ψηφιακών υπηρεσιών, σχεδιασμό νέου δανειστικού τμήματος, ανάπτυξη κοινού, εκπαίδευση προσωπικού.
«Η ΕΒΕ δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες και υποδομές για την ανάπτυξη σχέσεων διαρκείας με τους “εραστές των ελληνικών σπουδών” σε όλο τον κόσμο» υποστηρίζει ο δρ. Φίλιππος Τσιμπόγλου, Γενικός Διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. «Όσοι θα έχουν την ευκαιρία να βρεθούν, έστω και για λίγο, στους χώρους της ΕΒΕ, όπου θα εκτίθενται οι μοναδικοί θησαυροί του καταγεγραμμένου ελληνικού πολιτισμού, και θα μπορέσουν να περιηγηθούν για λίγη ώρα σε γνωστές και άγνωστες πτυχές του, θα βιώσουν μια μοναδική εμπειρία. Το κυριότερο, δε, είναι ότι η εν λόγω εμπειρία μπορεί να τους μετατρέψει σε ”εραστές του ελληνικού πολιτισμού"» καταλήγει ο ίδιος.
Ο χώρος της Βιβλιοθήκης
| © Γιώργης Γερόλυμπος
