Apps στις βιβλιοθήκες
Ο κόσμος των βιβλίων στο smartphone

Οι εφαρμογές επί κινητών συσκευών για βιβλιοθήκες δεν δίνουν πρόσβαση μόνο στις συλλογές των τελευταίων. Εδώ και αρκετό διάστημα οι διαθέσιμες εφαρμογές (apps) προσφέρουν πολύ περισσότερα από την απλή παρουσίαση των βιβλίων που υπάρχουν στα βιβλιοστάσιά τους.

Μια ολόκληρη βιβλιοθήκη στην τσέπη μας! Μέσω κινητού τηλεφώνου ή tablet, οι χρήστες μπορούν από όποιο μέρος του κόσμου κι αν βρίσκονται να δανειστούν βιβλία, να μεταφερθούν εικονικά σε ιστορικούς χάρτες της Βαυαρίας ή να διατρέξουν το αρχείο κάποιας εφημερίδας αναζητώντας στοιχεία για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όλο και περισσότεροι φορείς παροχής εκπαίδευσης ανακαλύπτουν τις δυνατότητες των εφαρμογών επί κινητών συσκευών, γνωστές και ως apps. Οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι μεμονωμένοι φορείς παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία και οι τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο είναι αλματώδεις.

Κατάλογοι, θησαυροί και εικονικές πραγματικότητες

Διακρίνονται βασικά τρία είδη εφαρμογών, όπως εξηγεί η Julia Bergmann, εκπαιδεύτρια δεξιοτήτων πληροφορικής, η οποία εργάζεται ως σύμβουλος ψηφιακών στρατηγικών, μεταξύ άλλων, σε βιβλιοθήκες: α) οι εφαρμογές καταλόγου, μέσω των οποίων δίνεται πρόσβαση στις online βάσεις δεδομένων των συλλογών μιας βιβλιοθήκης, β) οι λεγόμενες εφαρμογές «θησαυρών», με τις οποίες οι βιβλιοθήκες καθιστούν προσβάσιμα ιδιαίτερα τμήματα των συλλογών του αρχείου τους –για παράδειγμα, πολύτιμα χειρόγραφα–, και γ) οι εφαρμογές «επαυξημένης πραγματικότητας» (augmented reality apps), που συνδυάζουν πληροφορίες του φυσικού κόσμου με online δεδομένα. Σε αυτή την περίπτωση, μέσω της κάμερας του κινητού εμφανίζεται στην οθόνη ένα επιπλέον «στρώμα» πληροφοριών.

Από τεχνικής πλευράς, θα πρέπει επίσης να κάνουμε μια διάκριση μεταξύ web και native εφαρμογών, σύμφωνα με την Bergmann. Οι native εφαρμογές φορτώνονται στην κινητή συσκευή χωρίς να είναι απαραίτητη η σύνδεση στο Διαδίκτυο και χρησιμοποιούν τις λειτουργίες των smartphones ή των tablets: πυξίδα, GPS, κάμερα, μικρόφωνο. Όλες σχεδόν οι native εφαρμογές βιβλιοθηκών διατίθενται για τα λειτουργικά συστήματα των κυρίαρχων στην αγορά Apple (iOS) και Google (Android).

Οι λιγότερο εξεζητημένες από τις τρεις κατηγορίες φαίνεται να είναι οι εφαρμογές καταλόγου: «Συχνά πρόκειται απλά για σελίδες κινητών, οι οποίες βελτιστοποιήθηκαν για την τελική συσκευή», διαπιστώνει η Bergmann. Τόσο οι επιστημονικές όσο και οι δημόσιες βιβλιοθήκες, σύμφωνα με τα λεγόμενά της, χρησιμοποιούν μετρίως προσαρμοσμένα βασικά συστήματα των παροχών υπηρεσιών βιβλιοθηκών. Εξίσου μονοδιάστατες, συνεχίζει η Bergmann, εμφανίζονται και οι εφαρμογές τους. Ελάχιστες μόνο συγκρίνονται με μια εφαρμογή καταλόγου όπως εκείνη που προσφέρει, π.χ., η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης (NPYL), η οποία αποτελεί πρότυπο από πολλές απόψεις, κατά την Bergmann. Η εφαρμογή NYPL Mobile περιέχει, για παράδειγμα, έναν σαρωτή γραμμωτού κώδικα (barcode scanner), με τον οποίο μπορεί να ελεγχθεί στο βιβλιοπωλείο εάν ένα συγκεκριμένο έργο βρίσκεται και στη συλλογή της βιβλιοθήκης. Επιπλέον, επιτρέπει το δανεισμό ηλεκτρονικών περιεχομένων, στέλνει ειδοποιήσεις όταν εκκρεμεί μια επιστροφή και επιτρέπει τη διαχείριση του λογαριασμού του πελάτη.

Διάσημα βιβλία ως επιτυχημένες εφαρμογές

Η καταβολή συνδρομών μέσω εφαρμογής δεν θα μπορούσε μεν να επιτραπεί στη Γερμανία, ωστόσο άλλες εφαρμογές έχουν ήδη υιοθετηθεί από τις γερμανικές βιβλιοθήκες με επιτυχία. Έτσι η Βιβλιοθήκη του Κρατιδίου της Σαξονίας - Κρατική και Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη της Δρέσδης παρέχει και αυτή ένα σαρωτή γραμμωτού κώδικα. Αλλά και η εφαρμογή EconBiz της Γερμανικής Κεντρικής Βιβλιοθήκης Οικονομικών Επιστημών στο Αμβούργο και το Κίελο δίνει, παράλληλα με πολλές άλλες λειτουργίες αναζήτησης, τη δυνατότητα «ζωντανής» συνομιλίας (live chat) με ένα βιβλιοθηκάριο επιφορτισμένο να δίνει πληροφορίες για τη βιβλιοθήκη.

Από το 2010 κιόλας, όταν φάνηκε η αυξανόμενη επιτυχία εφαρμογών κινητών συσκευών, η Κρατική Βιβλιοθήκη της Βαυαρίας (BSB) ανέπτυξε την πρώτη της εφαρμογή, με την ονομασία Famous Books. Η εφαρμογή περιέχει θησαυρούς των ψηφιοποιημένων συλλογών της βιβλιοθήκης, μεταξύ των οποίων μοναδικά χειρόγραφα, όπως το Τραγούδι των Νιμπελούνγκεν (Nibelungenlied), με αποτέλεσμα ο αριθμός των downloads της να φτάσει τις 80.000. «Για εφαρμογή στο χώρο του πολιτισμού», τονίζει ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής της BSB, Klaus Ceynowa, «ο αριθμός είναι υψηλός». Αντιθέτως, μια παρόμοια εφαρμογή –η Oriental Books, που μεταξύ άλλων περιέχει σπάνια χειρόγραφα του Κορανίου– δεν πήγε τόσο καλά όσο θα περίμενε κανείς. Συμπέρασμα, κατά τον Ceynowa: «Η ανάπτυξη [εφαρμογών] θα πρέπει να γίνεται με βάση το ενδιαφέρον των χρηστών».

Μια εφαρμογή πολιτιστικών θησαυρών προσφέρει και το Πρωσικό Ίδρυμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Βερολίνο. Η εφαρμογή περιέχει 24 αντικείμενα με επεξηγηματικό φωτογραφικό και ηχητικό υλικό, μεταξύ των οποίων ένα χειρόγραφο της Σπασμένης στάμνας (Der zerbrochene Krug) του Heinrich von Kleist  ή το πρώτο γερμανικό βιβλίο για το σκάκι του 1616.

Στα… ψηφιακά ίχνη του βασιλιά

Οι εφαρμογές «επαυξημένης πραγματικότητας» προσφέρουν περισσότερα απ’ ό,τι μια περίτεχνη παρουσίαση. Και σε αυτό το πεδίο, στη Γερμανία πρωτοπόρος υπήρξε η BSB. Εκεί άρχισαν «να αξιοποιούν στο έπακρο τις διαδραστικές δυνατότητες των νέων εφαρμογών», σύμφωνα με τον Ceynowa. Για παράδειγμα, η εφαρμογή Ludwig II – Auf den Spuren des Märchenkönigs [Λουδοβίκος Β΄ - Στα ίχνη του Βασιλιά των Παραμυθιών] είναι μια location based app [εφαρμογή που αξιοποιεί τη γεωγραφική θέση του χρήστη], η οποία δίνει πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με το βασιλιά σε 140 τοποθεσίες στη Βαυαρία και την Ευρώπη – μάλιστα οι πληροφορίες εμφανίζονται ως επί το πλείστον σε πραγματικό χρόνο στην οθόνη του smartphone. Η εφαρμογή Bayern in historischen Karten [Η Βαυαρία σε ιστορικούς χάρτες] προσφέρει μέσω γεωαναφοράς τη δυνατότητα εμφάνισης της εκάστοτε θέσης στην οποία βρίσκεται ο χρήστης σε έναν από τους 250 και πλέον χάρτες 16ου-19ου αιώνα. Τέλος, η εφαρμογή bavarikon3D παρουσιάζει θησαυρούς τέχνης βαυαρικών πολιτιστικών φορέων ως τρισδιάστατα ψηφιακά αντικείμενα, με δυνατότητες εστίασης, περιστροφής και αναστροφής.

Επίσης, μεγάλη προσοχή προσέλκυσε η εφαρμογή Weltbrand 1914 της Κρατικής και Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης του Αμβούργου: Μέσω αυτής μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την εξέλιξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου από το ξεκίνημα ως το τέλος του μέσα από τους τίτλους των διαφόρων ειδησεογραφικών πηγών του Αμβούργου της εποχής. Οι εφαρμογές «επαυξημένης πραγματικότητας», όπως πιστεύει η Julia Bergmann, «έχουν μεγάλες προοπτικές όσον αφορά το μέλλον των βιβλιοθηκών». Ναι μεν δεν υπάρχει κέρδος από τις εφαρμογές –τον προγραμματισμό των οποίων αναλαμβάνουν σχεδόν πάντα «εξωτερικές» εταιρείες–, όμως κερδίζει κανείς πολλά σε επίπεδο εικόνας της βιβλιοθήκης. Με τις εφαρμογές αυτές, υπογραμμίζει ο Klaus Ceynowa, «οι βιβλιοθήκες εμφανίζονται σε μια νέα διάσταση ως σύγχρονοι φορείς παροχής γνώσεων».