Τι θα συμβεί αν οι δεξιοί λαϊκιστές της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποκτήσουν ακόμη περισσότερη δύναμη; Ο Alexander Häusler, κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου του Ντύσελντορφ που μελετά τα φαινόμενα εξτρεμισμού, μιλά για τις αιτίες και τις συνέπειες της δεξιάς στροφής στην πολιτική.
Κύριε Häusler, αυτή τη στιγμή σε όλη την Ευρώπη κερδίζει έδαφος ο δεξιός λαϊκισμός. Σε δημοσκόπηση που έγινε την άνοιξη του 2016 στη Γερμανία, το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (Alternative für Deutschland, AfD)βγήκε τρίτη ισχυρότερη πολιτική δύναμη της χώρας. Ποιοι είναι οι λόγοι για τις επιτυχίες που σημειώνουν τα δεξιά κόμματα;
Ένας λόγος είναι η ευρωκρίση. Σε αυτόν έρχεται να προστεθεί το γεγονός ότι από το καλοκαίρι του 2015οι αριθμοί των προσφύγων σημειώνουν διαρκή αύξηση, ενώ τα ευρωπαϊκά κράτη αποδείχθηκε πως δεν είναι σε θέση να βρουν μια λογική, συνολική ευρωπαϊκή λύση. Πίσω από τις επιτυχίες των δεξιών κομμάτων, ωστόσο, κρύβεται και μια βαθιά κρίση πολιτικής εκπροσώπησης, η οποία επιτρέπει στις δεξιές λαϊκιστικές παρατάξεις να δίνουν εθνικιστικές απαντήσεις στην κρίση του ευρωπαϊκού μοντέλου.
Σε τι διαφέρουν αυτοί οι δεξιοί λαϊκιστές από τους ακροδεξιούς και τους νεοναζί;
Στην Ευρώπη έχουμε ακροδεξιά κόμματα που παρουσιάζουν ένα δεξιό λαϊκιστικό προσωπείο, όπως και δεξιά λαϊκιστικά κόμματα που δεν προέρχονται από το χώρο της άκρας Δεξιάς. Η πιο επικίνδυνη παράταξη στη Δυτική Ευρώπη είναι το Εθνικό Μέτωπο (Front National) στη Γαλλία, που το αργότερο μετά την αλλαγή ηγεσίας, από τον πατέρα Ζαν-Μαρί Λεπέν στην κόρη Μαρίν Λεπέν, δείχνει έναν σαφή προσανατολισμό προς τον δεξιό λαϊκισμό. Από την άλλη μεριά, έχουμε το Ελβετικό Λαϊκό Κόμμα (Schweizerische Volkspartei), την ισχυρότερη παράταξη δεξιών λαϊκιστών σε όλη την Ευρώπη, που ξεπήδησε αρχικά από ένα αγροτικό κίνημα. Αυτή την ευρεία γκάμα τη βλέπουμε και στο Ευρωκοινοβούλιο.
Aπo ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΕΠΩΦΕΛΟΥΝΤΑΙ ΤΟΣΟ ΟΙ ΔΕΞΙΕΣ ΟΣΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
Ορισμένα στελέχη του AfD στη Γερμανία εκπροσωπούν ακροδεξιές, λαϊκιστικές θέσεις. Είναι ρευστά τα όρια;
Ως ένα βαθμό, ναι. Το AfD προσφέρει κομματική-πολιτική στέγη σε διάφορους χώρους που βρίσκονται δεξιότερα της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU), της παράταξης της Καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ. Την εποχή της ίδρυσής του, το 2013, κυρίαρχος χώρος στο AfD ήταν εκείνος του οικονομικού φιλελευθερισμού υπό τον ιδρυτή του κόμματος, Bernd Lucke. Πριν ακόμη από την αλλαγή σκυτάλης στην ηγεσία του κόμματος, το 2015, είχαν προσχωρήσει στο AfD τόσο εθνικιστικές-συντηρητικές δυνάμεις ─κυρίως απογοητευμένοι πρώην οπαδοί του CDU και του CSU [Χριστιανοκοινωνική Ένωση]─, όσο και ένας λαϊκιστικός-εθνικιστικός ακροδεξιός χώρος. Αυτές οι διαφορετικές ομάδες συσπειρώνονται κάτω από την ίδια κομματική στέγη, χωρίς να λείπουν οι συγκρούσεις βέβαια. Το ιδεολογικό φάσμα του κόμματος εκτείνεται από συντηρητικούς, που δεν θεωρούν εαυτούς ακροδεξιούς, μέχρι σκληροπυρηνικούς νεοναζί. Τον Μάιο του 2016, το AfD αντιπροσωπεύεται σε οκτώ ομόσπονδα κρατίδια της χώρας και πρέπει να αποδείξει ότι είναι σε θέση να δράσει στο πλαίσιο μιας Ρεαλπολιτίκ. Από αυτό θα εξαρτηθεί αν θα επιβιώσει, ή αν θα έχει την ίδια μοίρα όπως άλλες, βραχύβιες τελικά δεξιές συσπειρώσεις.
Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν επίσης ισχυρά αριστερά λαϊκιστικά κόμματα: Ο Σύριζα στην Ελλάδα, για παράδειγμα, η παράταξη του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, ή το κόμμα Podemos στην Ισπανία, που γεννήθηκε το 2014 μέσα από ένα πολιτικό κίνημα. Πώς εξηγείται αυτό;
Τα κίνητρα είναι πολύ διαφορετικά. Ο δεξιός λαϊκισμός έχει ως κίνητρο την ιδέα ενός μοναδικού, εθνικά προσδιορισμένου λαού και στρέφεται εναντίον των προσφύγων και των ξένων. Αντίθετα, οι αριστεροί λαϊκιστές θέλουν να εκπροσωπήσουν όλο το λαό, εστιάζουν στην κοινωνική δικαιοσύνη. Η κρίση της πολιτικής εκπροσώπησης οδήγησε στην ενίσχυση νέων δυνάμεων τόσο στο χώρο της Δεξιάς όσο και σε εκείνον της Αριστεράς. Κι αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει, εάν δεν γίνουν οι απαιτούμενες πολιτικές ρυθμίσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΔΑΙΜΟΝΟΠΟΙΗΣΗ
Η επιτυχία του δεξιού λαϊκισμού αποβαίνει εις βάρος των καθιερωμένων κομμάτων. Βιώνουμε άραγε μια αιφνίδια κατάρρευση του ευρωπαϊκού κομματικού συστήματος;
Το σύστημα αυτό έχει εδώ και χρόνια εμφανίσει σημάδια φθοράς σε ορισμένες χώρες. Αυτό που από καιρό έχει φανεί στη Γαλλία, την Αυστρία ή την Ολλανδία, μπορεί να συμβεί και στη Γερμανία: μια συρρίκνωση και μια απώλεια του σημαίνοντα ρόλου των λαϊκών κομμάτων, όπως π.χ. στην Ιταλία. Δεν είμαι βέβαιος ότι τα μεγάλα κόμματα στη Γερμανία έχουν ήδη συνειδητοποιήσει το 2016 τι μας επιφυλάσσει πιθανότατα το μέλλον. Οι δεξιοί λαϊκιστές επιβιώνουν παριστάνοντας τους καταδιωκόμενους τάχα μιας αριστερής, φιλελεύθερης πολιτικής ελίτ, που υποτίθεται πως καταπιέζει τη γνώμη του λαού, ως υπερασπιστές του οποίου εμφανίζονται οι ίδιοι. Η αποτελεσματικότητα αυτής της τακτικής ενισχύεται όταν τα καθιερωμένα κόμματα αρνούνται να συνομιλήσουν μαζί τους. Θα ήταν πιο λογικό να επιζητήσει κανείς στη Γερμανία να αντιμετωπίσει ευθέως το AfD και να δείξει ποιες συνέπειες θα είχε ο εθνικός εγωισμός και ο ρατσισμός για τη Γερμανία και την Ευρώπη.
Στην Αυστρία, το Κόμμα των Ελευθέρων (FPÖ), είναι το 2016 ήδη η ισχυρότερη πολιτική δύναμη. Στη Γαλλία, η Μαρίν Λεπέν έχει ελπίδες να γίνει Πρόεδρος το 2017. Θα πάρουν οι δεξιοί πολιτικοί τα ηνία της εξουσίας στην Ευρώπη;
Εν μέρει το έχουν κάνει ήδη. Πρότυπο όλων των δεξιών λαϊκιστών είναι ο Βίκτορ Ορμπάν στην Ουγγαρία. Εάν βρεθούν και σε άλλες χώρες οι δεξιές δυνάμεις στην κρατική ή την κυβερνητική ηγεσία, τότε αυτό θα σημάνει και το τέλος της κοινής Ευρώπης.
