Wermke/Leinkauf
Υπερβαινοντας τα εσκαμμενα

Ο Matthias Wermke και ο Mischa Leinkauf
Ο Matthias Wermke και ο Mischa Leinkauf | Φωτ. (λεπτομέρεια): © Goethe-Institut Athen/Vangelis Patsialos

Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι σε χαλεπούς καιρούς η τέχνη ανθίζει. Καλλιτεχνικά κινήματα αναδύονται και δημιουργούν μια πολιτισμική αναγέννηση που δίνει όραμα και ελπίδα για το μέλλον, όσο δυσοίωνο κι αν αυτό προδιαγράφεται.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στον απόηχο της ελληνικής κρίσης. Η Αθήνα παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, είναι μια πόλη που πάλλεται από καλλιτεχνική δημιουργία. Εξ ου και γοητεύει μια νέα γενιά καλλιτεχνών, που μέσα από τη τέχνη τους επιθυμούν να εκφράσουν κοινωνικές ανησυχίες και να περάσουν κοινωνικά μηνύματα.

Ο Matthias Wermke και ο Mischa Leinkauf είναι δυο Γερμανοί καλλιτέχνες που «υπερβαίνουν τα εσκαμμένα» για να εξερευνήσουν τα όρια του δημόσιου χώρου. Για χάρη της τέχνης τους δεν φοβούνται να αναλάβουν μεγάλα ρίσκα. Το καλλιτεχνικό δίδυμο βρίσκεται στην Αθήνα στο πλαίσιο του Art Residency προγράμματος του Goethe-Institut.

Τι ειναι το Art Residency;

Πρόκειται για μια πρακτική φιλοξενίας καλλιτεχνών από το εξωτερικό, με σκοπό να γνωρίσουν την κουλτούρα και να αποκτήσουν την αίσθηση της καθημερινότητας της χώρας που τους φιλοξενεί. Ζητούμενο είναι ο βιωμένος χρόνος να μετουσιωθεί σε καλλιτεχνική δημιουργία. Η θεματική του έργου μπορεί να είναι προκαθορισμένη από τον φορέα που έχει οργανώσει το residency ή το θέμα να είναι ελεύθερο. Σε κάθε περίπτωση όμως, το καλλιτεχνικό έργο που θα προκύψει αντανακλά τα βιώματα του καλλιτέχνη στη ξένη χώρα.


Παρότι τα προγράμματα residency είναι αρκετά διαδεδομένα στην Ευρώπη, στην Ελλάδα μόλις τώρα αρχίζουν να κάνουν την εμφάνιση τους. «Το artist residency πρόγραμμα του Goethe-Institut, είναι ένα πρόγραμμα που υλοποιείται από την έδρα του Ιδρύματος στο Μόναχο. Δημιουργήθηκε το 2006 και έκτοτε πραγματοποιούνται ετησίωςέξι τέτοια προγράμματα, όπου τέσσερις καλλιτέχνες και δύο επιμελητές φιλοξενούνται κάθε φορά σε διαφορετικούς τόπους. Έτσι καλούνται κάθε χρόνο όλα τα Goethe-Institute του εξωτερικού να υποβάλλουν αίτηση για residency.  Η επιλογή των τόπων γίνεται από τον Τομέα Εικαστικές Τέχνες της έδρας του Ιδρύματος στο Μόναχο. Οι καλλιτέχνες προτείνονται από τα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής του Goethe-Institut και καταθέτουν μία πρόταση για έναν συγκεκριμένο προορισμό. Μία κριτική επιτροπή, που ορίζεται από τη συμβουλευτική επιτροπή, επιλέγει τους τελικούς νικητές που θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Στη συνέχεια, το Μόναχο ενημερώνει όλα τα παραρτήματα του Goethe-Institut στο εξωτερικό για να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους. Το Goethe-Institut στην Αθήνα εξέφρασε με τη σειρά του την επιθυμία να φιλοξενήσει καλλιτέχνες, και έτσι φέτος έχουμε κοντά μας τον Matthias Wermke και τον Mischa Leinkauf.»

Ο Matthias και ο Mischa συστηνονται στους Αθηναιους

Γεννημένοι και οι δυο στο Βερολίνο στα τέλη της δεκαετίας του ’70, έζησαν στην τρυφερή ηλικία της εφηβείας το κοσμοϊστορικό γεγονός της πτώσης του τείχους του Βερολίνου, και της πρωτόγνωρης για τους Ανατολικογερμανούς ελευθερίας που επέφερε. Αυτό καθόρισε τις ζωές τους και την τέχνη τους. Έκτοτε αναζητούν και διεκδικούν το δικαίωμα των ανθρώπων να κινούνται, να εκφράζονται και να καθορίζουν το δημόσιο χώρο, ελεύθερα και χωρίς περιορισμούς. Ο Matthias σπούδασε ιστορία και γλυπτική και ο Mischa video art και φωτογραφία. Όταν οι δρόμοι δυο καλλιτεχνών με κοινές αναζητήσεις συναντιούνται, το αποτέλεσμα δεν μπορεί  παρά να σπάσει το φράγμα οποιουδήποτε περιορισμού. Παρότι κατά καιρούς οι ρόλοι αλλάζουν, κατά βάση ο Matthias είναι ο performer και ο Mischa ο εικονολήπτης στα video art που παράγουν, τα οποία κόβουν πραγματικά την ανάσα. 

Σκαρφαλωνοντας στην ελευθερια για την ελευθερια

Εκ πρώτης όψεως φαίνεται οι καλλιτέχνες να φλερτάρουν με τον κίνδυνο. Διακινδυνεύουν τη σωματική τους ακεραιότητα στις «επικίνδυνες αποστολές», στις οποίες επιδίδονται, ενώ ρισκάρουν και λόγω της παραβίασης της νομοθεσίας. Ωστόσο,  δεν είναι ακριβώς έτσι. Πριν από κάθε εγχείρημα προετοιμάζονται άψογα υπολογίζοντας ακόμα και την παραμικρή λεπτομέρεια από το ρίσκο που πρόκειται να αναλάβουν. «Παρατηρούμε την κατάσταση ώστε να είμαστε ενήμεροι για τους κινδύνους που ελλοχεύουν, καθώς και τους κανόνες που πηγάζουν από το νόμο. Στη συνέχεια, προσπαθούμε να σπάσουμε αυτούς τους κανόνες, έστω και προσωρινά, για να κάνουμε ορατές όλες αυτές τις απαγορεύσεις που υφίστανται οι πολίτες και καθημερινά αυξάνονται» εξηγεί ο Matthias και συνεχίζει λέγοντας ότι «όλο αυτό το κάνουμε όχι με βίαιο τρόπο αλλά με ένα τρόπο ποιητικό, παιχνιδιάρικο και ευχάριστο για να αναρωτηθούμε, προς τι όλες αυτές οι απαγορεύσεις στην κοινωνία;»
Οι δυο καλλιτέχνες μέσα από τα «επικίνδυνα» και «παράνομα» καλλιτεχνικά projects που υλοποιούν, επιδιώκουν να αφυπνίσουν την κοινωνία, ώστε οι πολίτες να διεκδικήσουν τον δημόσιο χώρο που τους ανήκει, και κατ’ επέκταση όλες τις ελευθερίες που σιγά σιγά μειώνονται στο όνομα της ασφάλειας και ένα σωρό άλλων λόγων που κάθε τόσο το πολιτικό σύστημα επινοεί.  
Μια άλλη παράμετρος που οι καλλιτέχνες θίγουν στο έργο τους είναι η εμπορευματοποίηση του δημόσιου χώρου. Την κατάληψη του από τραπεζοκαθίσματα, όπου για να καθίσεις θα πρέπει να πληρώσεις. «Η πόλη θα πρέπει να είναι εντελώς ελεύθερη και ο δημόσιος χώρος να οργανώνεται από τους πολίτες. Οι πολίτες πρέπει να καθορίζουν τους κανόνες που τον διέπουν. Αυτό δεν είναι εφικτό σε ένα περιβάλλον με τόσες πολλές απαγορεύσεις. Μόνον ο πολίτης με το προσωπικό του ενδιαφέρον και την αγάπη για την πόλη του έχει τη δύναμη να διεκδικήσει και πάλι τον δημόσιο χώρο. Είμαστε αποφασισμένοι όλο αυτό το σύστημα ανελευθερίας στη πόλη να το αλλάξουμε» θα πει ο Mischa. 

Γιατι η Αθηνα;

Πέρα από την ανοικτή πρόσκληση του Goethe-Institut Athen προς κάθε ενδιαφερόμενο μέσω του Art Residency προγράμματος, ο Matthias και ο Mischa έλκονται εξίσου από την φυσική ομορφιά της χώρας μας όσο και από την ιστορία της Ελλάδας. Επιπλέον, η documenta, το μεγαλύτερο καλλιτεχνικό γεγονός του κόσμου που λαμβάνει χώρα κάθε πέντε χρόνια στο Κάσσελ της Γερμανίας, έρχεται φέτος και στην Αθήνα, γεγονός που δελεάζει καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο να επισκεφτούν την ελληνική πρωτεύουσα. «Η Ελλάδα σήμερα είναι πολύ διαφορετική από την υπόλοιπη Ευρώπη. Οι κανόνες που είχαν θεσπιστεί στη χώρα και που μέχρι σήμερα δούλευαν, πλέον δεν ισχύουν. Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να σταματήσουν να υπακούουν, προκειμένου όχι μόνο να επιβιώσουν αλλά και να δημιουργήσουν κάτι καινούριο που θα σταματήσει την καταστροφή. Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ελλάδα μας θυμίζει ότι συνέβαινε στο Βερολίνο όταν έπεσε το τείχος. Όταν ένα σύστημα καταρρέει, τότε οι άνθρωποι αναγκάζονται να γίνουν πιο εφευρετικοί. Ο δημόσιος χώρος σε συνθήκες κρίσης είναι καθοριστικός. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να βγουν έξω, να επικοινωνήσουν και να δημιουργήσουν,» εξηγούν ο Mischa και ο Matthias.

Οι δύο καλλιτέχνες βρίσκονται στο στάδιο της εξερεύνησης της πόλης και της συζήτησης με τους Αθηναίους, προκειμένου να αντλήσουν έμπνευση για το καλλιτεχνικό τους έργο στην Αθήνα. Η documenta, το residency του Goethe-Institut και όλος αυτός ο καλλιτεχνικός οργασμός με τις διαφορετικές κουλτούρες που αναμειγνύονται στην Αθήνα θέτουν τις καλύτερες προϋποθέσεις, ώστε εδώ να γεννηθεί κάτι νέο για την Ελλάδα και την Ευρώπη.