Η ΛΟΑΤ κοινοτητα στην Ελλαδα
Οι καιροι αλλαζουν

Thessaloniki Pride
Thessaloniki Pride | Goethe-Institut Athen/Florian Schmitz

Η πολυμορφία όσον αφορά τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου υποστηρίζεται όλο και περισσότερο. Και στην Ελλάδα επίσης, η κατάσταση για την ΛΟΑΤ κοινότητα έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Όμως, ο αγώνας για περισσότερη αποδοχή έχει μόλις ξεκινήσει… υπάρχουν ακόμα πολλά να γίνουν.

Όταν τον Μάιο του 1989 η Andrea Gilbert ήρθε από το Μπρούκλιν στην Αθήνα δεν φανταζόταν ότι κάποια στιγμή θα διηύθυνε τη μεγαλύτερη εκδήλωση Pride στην Ελλάδα. «Όλα ξεκίνησαν όταν δραστηριοποιήθηκα ως μέλος της Διεθνούς Αμνηστίας. Ύστερα, στις αρχές της δεκαετίας του 2000 άρχισαν να συσπειρώνονται όλο και περισσότερα μέλη της ΛΟΑΤ κοινότητας. Τότε γίνονταν ακόμη πολλές διακρίσεις εναντίον της κοινότητας, μάλιστα υπήρχαν και πράξεις βίας». Ωστόσο, από τότε έχουν γίνει πολλά. «Παλιά, όλα ήταν κρυφά, σε σκοτεινά κλαμπ. Ακόμα και στα πρώτα Gay Prides στη χώρα, τη νύχτα είχε περισσότερο κόσμο απ’ ό,τι τη μέρα. Αναζητούσε κανείς την ανωνυμία που προσφέρει το σκοτάδι», λέει η Gilbert. Φέτος όμως βγήκαν στους δρόμους δεκάδες χιλιάδες – και μάλιστα με το φως της ημέρας.
 
«Κάναμε τη διαδήλωσή μας στην πλατεία Συντάγματος, στην καρδιά της πόλης. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει. Και τα media κάλυψαν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, με θετικό τρόπο το γεγονός». Υπήρχαν φυσικά, όπως επισημαίνει η Gilbert, μερικοί συντηρητικοί που στέκονταν στην άκρη και έβριζαν τους διαδηλωτές σαν αμαρτωλούς. Κανένας όμως δεν ενόχλησε πραγματικά τη διαδήλωση. Η εποχή που παίζαμε κρυφτό σε συλλογικό, μαζικό επίπεδο φαίνεται πως έχει παρέλθει. Είναι καιρός πλέον που στην Ελλάδα δεν υπάρχει μόνο το Pride της Αθήνας. Ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, τρανσέξουαλ και ίντερσεξ βγαίνουν πια στους δρόμους μαζί με τους υποστηρικτές τους στη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, τη Μύκονο και το Ηράκλειο. Το κίνημα βρίσκει ολοένα και πιο πολλούς οπαδούς, ενώ περισσότεροι άνθρωποι τολμούν να υποστηρίξουν δημοσίως τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους ή την ταυτότητα φύλου τους.

Η σεξουαλικη ποικιλομορφια ειναι ανθρωπινο δικαιωμα

Ειδικά στις μικρότερες πόλεις οι Παρελάσεις Υπερηφάνειας έχουν μεγάλη πολιτική και πολιτισμική σημασία. Εδώ, το ζητούμενο είναι η προβολή, η δημόσια αντίληψη της ποικιλομορφίας των φύλων και του σεξουαλικού προσανατολισμού ως μιας νομιμοποιημένης έννοιας της ταυτότητας. «Τον πρώτο χρόνο, πολλοί κοίταζαν από μακριά μόνο, ύστερα έρχονταν όλο και πιο κοντά και τώρα χορεύουν μαζί μας», λέει ο Θάνος Βλαχογιάννης, υπεύθυνος της διοργάνωσης του ΛΟΑΤ Pride στη Θεσσαλονίκη. Ήταν ήδη η έκτη φορά που η βορειοελλαδίτικη πόλη κάλεσε τον κόσμο να βγει στους δρόμους στο όνομα της ποικιλομορφίας και της ελευθερίας. «Φέτος ήρθαν 15.000 άνθρωποι. Κι όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από τις βαλκανικές χώρες και την Τουρκία». 

Η σεξουαλική ποικιλομορφία είναι ανθρώπινο δικαίωμα Goethe-Institut Athen/Florian Schmitz Παράλληλα αυξάνεται διαρκώς και η υποστήριξη από τον πληθυσμό, όπως παρατηρεί ο Βλαχογιάννης. Όταν η πορεία περνάει από την οδό Τσιμισκή, ο κόσμος που συμμετέχει σε αυτήν έχει πάψει από καιρό να ανήκει αποκλειστικά στη ΛΟΑΤ κοινότητα. Πολλοί πολίτες έχουν καταλάβει ότι δεν είναι απλώς θέμα σεξουαλικού προσανατολισμού, αλλά πρόκειται για θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Μια 15χρονη μαθήτρια, που είχε έρθει με τους φίλους της, είπε: «Είναι σημαντικό κάθε άνθρωπος να έχει τα ίδια δικαιώματα με τους άλλους, διαφορετικά θα χειροτερέψει κι άλλο η κατάσταση στον κόσμο». Φυσικά δεν σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο όλοι οι κάτοικοι της μακεδονικής μητρόπολης, αλλά πολλοί έχουν συμβιβαστεί με το γεγονός ότι πέρα από την παραδοσιακή, χριστιανική έννοια της οικογένειας, υπάρχουν και άλλα μοντέλα ως προς την ταυτότητα φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού.

«Το βασικο ειναι να μην το ξερουν οι γειτονες»

Φυσικά οι μέρες της παρέλασης του ΛΟΑΤ Pride δεν ανταποκρίνονται στην ελληνική καθημερινή πραγματικότητα. Ναι μεν δεν υπάρχουν πια τόσο πολλές διακρίσεις όπως παλιά, αλλά ειδικά τα τρανς και τα ίντερσεξ άτομα εξακολουθούν να υφίστανται κοινωνικό αποκλεισμό και, εν μέρει, βία, παρατηρεί ο ψυχίατρος Σταύρος Μπουφίδης, ο οποίος ειδικεύεται στα προβλήματα αυτών των ανθρώπων. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι ακόμη και σήμερα έρχονται σε αυτόν γονείς ζητώντας τού να «θεραπεύσει» το γιο ή την κόρη τους από την υποτιθέμενη ασθένεια.
 
«Πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα δεν έχουν καταλάβει ακόμα την έννοια της σεξουαλικής ποικιλομορφίας και το δικαίωμα της πραγμάτωσής της», εξηγεί ο Μπουφίδης και επισημαίνει ότι στην πλειονότητά τους οι γονείς δεν έχουν στην ουσία πρόβλημα με τη σεξουαλική ταυτότητα ή την ταυτότητα φύλου των παιδιών τους, αλλά πιο πολύ φοβούνται τον κοινωνικό αποκλεισμό.
 
«Στην Ελλάδα δεν υπάρχει θεσμοθετημένη πρόνοια για τέτοιες περιπτώσεις. Αυτό σημαίνει ότι εξαρτάται κανείς από ένα δίκτυο που συνήθως αποτελείται από φίλους, γείτονες και την οικογένεια. Πολλοί γονείς μπορούν να συμβιβαστούν με τη σεξουαλική ταυτότητα των παιδιών τους, αλλά φοβούνται τις αντιδράσεις του περίγυρου και ότι θα μείνουν μόνοι σε κοινωνικό και, κατ’ επέκταση, σε οικονομικό επίπεδο», λέει ο Μπουφίδης. Αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα, ειδικά τώρα, στα χρόνια της κρίσης, που πολλοί νέοι άνθρωποι αναγκάζονται να μένουν στο πατρικό τους, εξηγεί η 37χρονη Φιλίππα Διαμάντη, δασκάλα και ακτιβίστρια της ΛΟΑΤ κοινότητας. «Πολλοί μπορούν να ζήσουν και να εκφραστούν ελεύθερα μόνο αφότου φύγουν από το πατρικό τους. Ωστόσο, εξαιτίας των συνεπειών της οικονομικής κρίσης, για πολλούς ανθρώπους το βήμα αυτό είναι αδύνατο», επισημαίνει.
 
Ύστερα, θεωρείται πολύ βασικό να μη μάθουν τίποτα οι γείτονες. Για τα θιγόμενα άτομα αυτό είναι μαρτύριο. «Πολλοί από τους πελάτες μου αισθάνονται εγκλωβισμένοι σε αυτές τις καταστάσεις», λέει ο Σταύρος Μπουφίδης. «Κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη βαριάς μορφής ή ακόμα και σε αυτοκτονία», συνεχίζει. Γι’ αυτό και θεωρεί σημαντικό να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους προς τη ΛΟΑΤ κοινότητα περισσότερα δημόσια πρόσωπα. Όπως έκανε πρόσφατα ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, που έδωσε συνέντευξη στο γκέι περιοδικό Antivirus. Για τη Φιλίππα Διαμάντη αυτό ήταν μια μικρή επανάσταση. «Ακόμη και στην Εκκλησία, όπου κάποιοι σκληροπυρηνικοί καλούν ακόμη ανοιχτά τον κόσμο σε πράξεις μίσους και βίας εναντίον των ανθρώπων της ΛΟΑΤ κοινότητας, έχουν υπάρξει στο μεταξύ πιο μετριοπαθείς φωνές που, εάν εκφράζονταν δημοσίως, θα είχαν σίγουρα μεγάλη επιρροή στην κοινωνία», λέει.

Ελευθεροι μαζι

Παρ’ όλη τη δυσθυμία, έχουν γίνει πολλά στην Ελλάδα. Πλέον υπάρχουν πολυάριθμες ομάδες και τοπικοί σύλλογοι που αγωνίζονται για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤ κοινότητας αλλά και διάσημοι πολιτικοί που μιλάνε στις εκδηλώσεις του Pride – μια μεγάλη πρόοδος όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ορθόδοξη χώρα μεταξύ Βαλκανίων και Εγγύς Ανατολής. Στο Gay Pride της Αθήνας μάλιστα συμμετείχε φέτος μια ομάδα ομοφυλόφιλων αστυνομικών, που μπόρεσαν να εκπροσωπήσουν δημοσίως τον κλάδο τους. Επικεφαλής τους είναι ο Μιχάλης Λώλος, ο πρώτος αστυνομικός στην Ελλάδα που ομολόγησε ανοιχτά στα ΜΜΕ την ομοφυλοφιλία του. Τώρα είναι υπεύθυνος του Τμήματος Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας της Ελληνικής Αστυνομίας.
 
Σημαντικά βήματα όπως αυτά δίνουν θάρρος σε ολοένα και περισσότερους ανθρώπους στην Ελλάδα να υποστηρίξουν ανοιχτά τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους ή την ταυτότητα φύλου τους και να αφήσουν πίσω τους το αιώνιο κρυφτό. «Φυσικά έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας. Προπαντός πρέπει να πετύχουμε τη μεταρρύθμιση στην παιδεία και την εξάλειψη των σεξουαλικών στερεότυπων από τα σχολικά βιβλία. Πέραν αυτού πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους δασκάλους. Πολλοί από αυτούς γνωρίζουν ελάχιστα για το θέμα» εξηγεί η Φιλίππα Διαμάντη. Τα προβλήματα αυτά δεν αφορούν βεβαίως μόνο την Ελλάδα. Σε όλη την Ευρώπη γίνονται ακόμη πολλές διακρίσεις παρά την κατακτηθείσα ελευθερία.
 
Το ότι η πολυμορφία σεξουαλικού προσανατολισμού και φύλου δεν είναι πια περιθωριακό θέμα είναι γεγονός χάρη στα πολλά δίκτυα που υπάρχουν σήμερα. Μέσω του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει γίνει πολύ πιο απλό να ενημερώνεται κανείς και να επικοινωνεί με άλλους. Σε αυτό βοήθησε σίγουρα και το γεγονός ότι οι άνθρωποι στην Ευρώπη ανταλλάσσουν απόψεις ολοένα και περισσότερο και έρχονται σε επαφή για σημαντικά θέματα στο πλαίσιο δικτύων που ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα. Αυτός ο ευρύς, δημόσιος χώρος καθιστά δυνατή αφενός τη ρήξη με τους παλιούς καταναγκασμούς και αφετέρου ένα είδος απελευθέρωσης. Και μέσα σε αυτήν ακριβώς την κοινότητα μπορούν οι ενδιαφερόμενοι, παρ’ όλες τις αντιξοότητες, να βρουν στήριγμα αλλά και βοήθεια.
 
 
Στην Ελλάδα, όποιος έχει πέσει θύμα βίαιων επιθέσεων και διακρίσεων, όποιος θέλει να αναφέρει ένα περιστατικό ή να ενημερωθεί μπορεί να επικοινωνήσει 24 ώρες το 24ωρο στο 11 414 με εκπρόσωπο της αστυνομίας.