ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΛΟΑΤ
ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ

Το γυναικείο κίνημα, οι ομοφυλόφιλοι και όσοι αρνούνται τον αυτοπροσδιορισμό με βάση μια παραδοσιακή ιεράρχηση των φύλων, έχουν συχνά αλληλοϋποστηριχθεί. Ωστόσο, όσον αφορά συγκεκριμένες πολιτικές, η συμμαχία αυτή έκρυβε και προβλήματα, όπως εκτιμά η ιστορικός Miriam Gebhardt στο κείμενο που ακολουθεί.

Μια ματιά στις σύγχρονες πολιτικές εξελίξεις στη Γερμανία αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι υπάρχουν πολλά κοινά ανάμεσα στο φεμινιστικό κίνημα και στους εκπρόσωπους των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων, των αμφιφυλόφιλων, των διεμφυλικών και των μεσοφυλικών ατόμων, ή εν συντομία, των ΛΟΑΤ. Κυρίως, έχουν έναν κοινό αντίπαλο: Το νέο κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD), που φαίνεται να κερδίζει έδαφος χάρη στο λαϊκισμό του και κάθε τόσο προσφέρει στην πελατεία του επιθέσεις κατά του φεμινισμού, των γκέι, των λεσβιών, των  τρανσέξουαλ και των σπουδών φύλου.

Από τη μία, οι «νέοι δεξιοί» ζουν, όπως όλοι μας, στο παρόν και στις τάξεις τους υπάρχουν υψηλόβαθμα στελέχη με ομοφυλόφιλο σεξουαλικό προσανατολισμό ή εναλλακτικά οικογενειακά μοντέλα. Από την άλλη, αυτό δεν τους εμποδίζει από το να βάζουν στο ίδιο τσουβάλι οτιδήποτε σχετικό με το φεμινισμό, τη σεξουαλική απόκλιση και την κατάργηση των ορίων ανάμεσα στο θηλυκότητα και την αρρενωπότητα. Αυτό δεν έχει να κάνει τόσο με τις οικογενειακές αξίες της αστικής τάξης, όσο με ένα σύνθημα συσπείρωσης που αυτή τη στιγμή μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας στη γερμανική κοινωνία και στα μέσα ενημέρωσης, τη «μανία με το φύλο».

ΠΡΟΦΑΝΗ ΤΑ ΚΟΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ

Η επιθυμία ορισμένων να ανακόψουν με ένα «χτύπημα» όλες τις απειλητικές κοινωνικές εξελίξεις δεν ανάγεται μόνο στο φόβο και στις θεωρίες συνωμοσίας. Ιστορικά, το γυναικείο κίνημα, οι ομοφυλόφιλοι και οι άνθρωποι που αρνήθηκαν να αυτοπροσδιοριστούν με βάση έναν παραδοσιακό έμφυλο διαχωρισμό πράγματι συμμάχησαν μεταξύ τους από πολύ νωρίς. Τα κοινά σημεία ήταν προφανή: Το ζητούμενο ήταν η ισότητα των φύλων και το δικαίωμα απόκλισης από τους υποτιθέμενους φυσικούς ρόλους φύλου, και μάλιστα τόσο ως προς τα εξωτερικά γνωρίσματα όσο και ως προς τις σεξουαλικές προτιμήσεις. Κατήγγειλαν από κοινού ότι ολόκληρος ο πολιτισμός μας, μέχρι και η ίδια η γλώσσα, και κυρίως οι σχέσεις εξουσίας, έχουν στη βάση τους την προϋπόθεση της υποτιθέμενα φυσιολογικής ετεροφυλοφιλίας.

Η ιστορία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 με μια επιδεικτική συμμαχία ανάμεσα σε φεμινίστριες και σε ομοφυλόφιλες γυναίκες, στο πλαίσιο του επονομαζόμενου Νέου Γυναικείου Κινήματος. Οι λεσβίες ήλπιζαν ότι με τη βοήθεια του φεμινισμού θα μπορούσαν να αγωνιστούν ενάντια στην καταπίεση που υφίσταντο ως γυναίκες και την περιθωριοποίηση που αντιμετώπιζαν ως ομοφυλόφιλες. Ταυτοχρόνως, οι γυναίκες θα μπορούσαν να αποτινάξουν την καταπίεση μέσω της σεξουαλικής απελευθέρωσής τους από τους άνδρες: ο ομοφυλόφιλος έρωτας, λοιπόν, ως πολιτική απόφαση και ως όπλο κατά της πατριαρχίας.

Η ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ ΩΣ ΣΗΜΕΙΟ ΡΗΞΗΣ ΣΤΟ ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

Η σύνδεση της χειραφέτησης και της ομοφυλοφιλίας υπογράμμιζε τον σημαντικό ρόλο που έπαιζε η «σεξουαλική πολιτική» για το γυναικείο κίνημα. Ο όρος, τον οποίο εισήγαγε η Αμερικανίδα θεωρητικός της λογοτεχνίας και φεμινίστρια Kate Millett τη δεκαετία του ’60, περιέγραφε τη σεξουαλικότητα ως  τον πυρήνα της καταπίεσης των γυναικών. Το επόμενο βήμα ήταν η ιδέα ότι η «διεμφυλικότητα» θα μπορούσε να υποσκάψει το διπολικό και άνισο σύστημα των φύλων. Εφόσον οι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν πλέον να προσδιοριστούν μονοσήμαντα ως γυναίκες ή ως άνδρες, θα ερχόταν αυτομάτως και το τέλος της ανδρικής κυριαρχίας.  
 
Οι εξελίξεις αυτές υπήρξαν εξαιρετικά γόνιμες όσον αφορά τη θεωρητική συζήτηση, αλλά όχι τόσο ως προς συγκεκριμένες πολιτικές για τις γυναίκες. Η Alice Schwarzer, η πιο γνωστή και πολιτικά επιδραστική Γερμανίδα φεμινίστρια, βίωσε προσωπικά το δίλημμα. Όταν ανέλαβε τα ηνία του κινήματος γνώριζε ότι εύκολα μπορούσαν οι φεμινίστριες να στιγματιστούν ως ομοφυλόφιλες. Γιατί φαίνεται ότι ο μόνος τρόπος για να αντέξουν οι άντρες την κριτική στην πατριαρχία ήταν να καταλογίσουν στις εκπροσώπους των δικαιωμάτων της γυναίκας πως ήταν λεσβίες και μισούσαν το ανδρικό φύλο. Ίσως για αυτό το λόγο η Alice Schwarzer αποφάσισε τότε να κρατήσει μυστικό τον σεξουαλικό της προσανατολισμό, ώστε να αποφύγει περαιτέρω επιθέσεις στο κίνημα. Πράγμα που θεώρησαν όμως προσβλητικό οι λεσβίες συναγωνίστριές της. Έτσι, για ορισμένες ακτιβίστριες της δεκαετίας του 1970 το θέμα της ομοφυλοφιλίας υπήρξε ένα σημείο ρήξης μέσα στο κίνημα.

διαμαχεσ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΝΕΟΣ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

Στο μεταξύ, οι διαμάχες ταυτότητας και ο νέος πλουραλισμός του κινήματος αντικατοπτρίζονται στον όρο «queer feminism». Η κοινωνία έχει εν τω μεταξύ ξεκινήσει τη συμφιλίωση της νομολογίας και της οικογενειακής πολιτικής με τα ατομικά μοντέλα και τους διαφορετικούς τρόπους ζωής. Από το 2013 έχει καταστεί πιο εύκολο για τα διεμφυλικά άτομα να αλλάξουν το φύλο στην ταυτότητά τους. Στη Γερμανία, ωστόσο, εξακολουθεί να ισχύει το λεγόμενο διμερές σύστημα φύλων: Κάθε άνθρωπος οφείλει να αυτοπροσδιοριστεί με σαφήνεια, στα χαρτιά τουλάχιστον, στο πλαίσιο του συγκεκριμένου δυαδικού συστήματος, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.
 
Όσο αυτό εξακολουθεί να ισχύει, παραμένει επίκαιρο το αίτημα των φεμινιστριών να τους επιτραπεί να αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους ελεύθερα στην κοινωνία, αποδεσμευμένες από μια κοινωνική και πολιτιστική έμφυλη κατάταξη, θα παραμείνει φλέγον ζήτημα. Είναι βέβαιο ότι η δυσαρέσκεια λόγω της ανισότητας, η οποία εκδηλώνεται στα θέματα φύλου, θα πυροδοτεί και στο μέλλον έντονες συζητήσεις. Κάτι για το οποίο θα φροντίσει, μεταξύ άλλων, και ο προαναφερθείς κοινός πολιτικός αντίπαλος.