لە کوێ ڕێگای دیاریکراوەی پاسکیل نەبێت، خەڵکی گەورە دەتوانن بە پاسکیل بەسەر شەقامەکانی ئۆتۆمبێلدا هاتووچۆبکەن. منداڵان تا تەمەنی 8 ساڵی دەبێت لە ناو شارەکان بەرێگای پیادە بە پاسکیل هاتووچۆ بکەن. منداڵان تا تەمەنی 10 ساڵی بۆیان هەیە بە ڕێگای پیادە بە پاسکیل هاتووچۆبکەن. لەسەر شەقامەکانی هاتووچۆ ڕێساو یاسا هەیە: بەرێزتان بۆنموونە لە کاتی ترافیکلاتی سوور دەرۆن؟ یان گلۆپی پاسکیلەکەتان سووتاوە؟ ئەگەر پۆلیس لەو کاتەدا بتان بینێ، بەرێزتان سزای پارە دەدرێن. کەواتە دبێت سزای پارە بدەن.

لە شارەکاندا گواستنەوەی هاتووچۆی گشتی وەک S-Bahn، میترۆ، ترام (لە باشووری ئەڵمانیا: ترام) و پاس هەیە. نزیکەی لە هەموو شارێکدا ئەپێک هەیە بۆ گواستنەوەی هاتووچۆی گشتی. بەرێزتان دەتوانن بە ئاسانی بلیتەکە بە شێوەی ئۆنلاین لە ئەپەکەدا بکڕن. هەروەها لە وێستگەکانی شەمەندەفەر و وێستگەکانی پاسیش ئامێری بلیتی ئاوتۆماتیک لێیە. لە وێستگەکانی شەمەندەفەردا کەوانتەری فرۆشتنی بلیت هەیە. هەندێک جار مرۆ دەتوانێت بلیتەکە لە ناو پاس یان ترام بکڕیت.

لە زۆرێک لە شارەکان دەبێت بەرێزتان بلیتەکە کارا بکەن. بۆ ئەوەش ئامێری تایبەت هەیە. زۆربەی کات کارتەکە دەخەیتە ناو ئامێرەکەوە. ئامێرەکە مۆرێک لەسەر بلیتەکە دەکات. لە هەندێک شاردا بلیتەکان دەستبەجێ کارا دەبن. کاتێکی لەسەر دیاری کراە. پێویست ناکات ئەم بلیتانە جارێکی تر کارا بکرێنەوە.

هەروەها بەرێزتان دەتوانن بلیتی ڕۆژانە، بلیتی هەفتانە، بلیتی مانگانە یان بلیتی ساڵانە بکڕین. ئەگەر بەرێزتان زۆر گواستنەوەی هاتووچۆی گشتی بەکار دەهێنن، ئەوە هەرزانتر دەکەوێت. زۆرجار منداڵان و قوتابیان و خوێندکاران و کەسانی بەساڵاچوو داشکاندنیان بۆ دەکرێت. ئەوان کەمتر پارە دەدەن. کەسانی خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان بەزۆری دەتوانن بە خۆڕایی گواستنەوەی گشتی بەکاربهێنن.

بەرێزتان دەتوانن خشتەی کاتەکان لە وێستگەکان و وێستگەکانی شەمەندەفەر بدۆزنەوە. لە خشتەی کاتەکاندا دەردەکەوێت کە پاس و شەمەندەفەرەکان کەی و بۆ کوێ دەڕۆن. هەروەها بەرێزتان دەتوانن لە ماڵپەڕی کۆمپانیای گواستنەوەکەدا لەسەر ئەم بابەتە بخوێنەوە یان لە ئەپەکەدا سەیری بکەن.

بەزۆری هیچ بەربەستێک لە دەرگای چوونە ژوورەوەی وێستگەکانی شەمەندەفەردا نییە. بەرێزتان دەتوانن بەئاسانی بچنە ژوورەوە. بەڵام لە گەڵ ئەوشدا دەبێت بەرێزتان تکتان پێبێت. لە پاس و شەمەندەفەرەکاندا پشکنینی بلیت هەیە. ئەگەر بەرێزتان لە کاتی چێککردندا بلیتان پێ نەبێت، ئەوا بەرێزتان سزای پارە دەدرێن.

لە زۆرێک لە شارە گەورەکاندا سکۆتەری ئەلیکترۆنی یان پاسکیل ئەلیکترۆنی هەیە. مرۆ دەتوانێت ئەمانە بەکرێ بگرێت. بۆ ئەوە بەرێزتان پێویستان بە ئەپێکە. لەڕێگای ئەم ئەپەوە پارە بۆ هەر گەشتێک دەدەن. بەرێزتان دەتوانن لە ئەپەکەدا بگەڕێن بۆ ئەوەی بزانن ئایا سکۆتەرێکی ئەلیکترۆنی یان پاسکیلێکی ئەلیکترۆنی لە نزیکتانەوە هەیە و ڕاستەوخۆ بەکرێی بگرن لێخورن. لە کۆتایی ئامەجەکەتان سکۆتەرە ئەلیکترۆنییەکان یان پاسکیلەکەی ئەلیکترۆنیەکان دابنێەوە. زۆرجار ئەمە کرداری(عمەلیە) ئەگەر وێستگەیەکی گواستنەوەی گشتی لە نزیکتانەوە نەبێت.

بەرێزتان گواستنەوەی گشتی زۆر بەکاردەهێنن یان زۆر گەشت دەکەن لە ناوخۆی ئەڵمانیا؟ کەواتە بلیتی ئەڵمانیا ئەهینێت بۆ ئەوە. بە 49 یۆرۆ لە مانگێکدا (ئەبدەیتی ساڵی 2024) بەرێزتان دەتوانن هەموو پاس و ترام و میترۆ و ئێس بان و شەمەندەفەرە ناوچەییەکان(دیاریکراوەکان) بەکاربهێنن. بلیتی ئەڵمانیا بۆ پاسەکانی ڕێگای دوور، شەمەندەفەرەکانی IC/EC یان ICE کارا نییە. بۆ ئەمە بەرێزتان پێویستان بە بلیتێکی ترە. بلیتی ئەڵمانیا تەنها وەک بەشداریکردن بەردەستە. ئەوە بە واتای: بەرێزتان بلیتێکی مانگانە دەکڕن و مانگی دواتر بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی بلیتێکی نوێتان بە دەست دەکات. کەواتە بەرێزتان دەبێت مانگانە 49 یۆرۆ بدەن. ئەگەربەریزتان هیچی بلیتەکەتان ناوێت، دەبێت هەڵیبوەشێنەوە. ئەمەش هەمیشە تەنها تا ڕۆژی 10ی مانگەکە دەبێت.

زووربەی ئەو خەڵکانەی لە دەرەوەی شارەکان دەژین ئۆتۆمبێلی خۆیان بەکار دەهێنن، لە بەر ئەوە لە گوندەکان و لە دەرەوەی شارەکان هاتووچۆی گشتی زۆر جار کەمەو یان نیە. لە شارەکانیشدا خەڵکانێک زۆر جار ئۆتۆمبێلی خۆیان هەیە. لە شارەکاندا شوێنی وەستانی ئۆتۆمبێل هەیە: هێمای سەر شەقامەکان ئاراستەی بەرێزتان دەکەن، لە کوێ دەرفەتی ئۆتۆمبێل وەستانتان هەیە. زۆر جار شوێنی وەستانی ئۆتۆمبێل بە پارەیە. زۆر جار ئاسان نیە، پارکێکی ئۆتۆمبێلت دەستکەوێت.

لە زۆرێک لە شارەکاندا Carsharing واتە ئۆتۆمبێلی هاوبەش هەیە. بەرێزتان دەتوانن لە ڕێگەی ئەپێکەوە ئۆتۆمبێل بە کرێ بگرن. بۆ نموونە ئەگەر بەرێزتان بتانەوێت لەگەڵ خێزانەکەدا بچنە سەفەرێک. بۆ هەر کیلۆمەترێک یان بۆ ئەو کاتەی بەکارهاتووە پارە دەدەن. هاوبەشیکردنی ئۆتۆمبێل هەرزانترە لە خاوەندارێتی ئۆتۆمبێل.

ئەگەربەرێزتان ئۆتۆمبێل لێبخوڕن، دەبێت بەرێزتان یاساکانی هاتوچۆی ئەڵمانیا بزانن. بۆ نموونە دەبێت بەرێزتان بزانن هێماکانی هاتوچۆ مانای چییە یان چەند خێرایی دەتوانن لێبخوڕن. هەروەها دەبێت هەمیشە مۆڵەتی شۆفێریتان پێبێت. پێویستە هەروەها بەرێزتان بەڵگەنامەی تۆماری ئۆتۆمبێلەکەی خۆتان پێبێت. لە کاتی پشکنیندا پۆلیس پرسیاری ئەوانە لە بەرێزتان دەکات. پێویستان بە مۆڵەتی شۆفێری لە ئەڵمانیا یان وڵاتێکی تری یەکێتی ئەوروپا هەیە.

وڵاتی زێدی بەرێزتان سەر بە یەکێتی ئەوروپا نیە؟ کەواتە دەبێت بەرێزتان لە ماوەی شەش مانگی یەکەمدا مۆڵەتی شۆفێریەکتان بکەن بە ئەڵمانی. بەرێزتان بە زوویی خەمی ئەو بخۆن. لەبەرئەوە بەرێزتان تەنها بۆ ماوەی شەش مانگ ڕێگەتان پێدەدرێت بە مۆڵەتی شۆفێری کۆنەکەتانەوە شۆفێری بکەن. لە ئۆفیسی مۆڵەتی شۆفێری شوێنەکەتان ناوی خۆتان تۆمار بکەن. بەرێزتان لە ماوەی ئەم شەش مانگدا مۆڵەتی شۆفێریەکەتان نەکرد بە ئەڵمانی و دەتانەوی تۆتۆمبێل لێبخورن و شوفێری بکەن؟ کەواتە دەبێت بەرێزتان مۆڵەتی شۆفێری نوێ لە ئەڵمانیا دەربێنن.

بەرێزتان ئارەزووی گەشتکردن بۆ ناو شارەکانی تری ئەڵمانیا یان دەرەوەی وڵات دەکەن؟ کەواتە بژاردەی شەمەندەفەر و فڕۆکە و پاس هەیە.

زۆر کەس لە ناوخۆی ئەڵمانیا بە شەمەندەفەر گەشت دەکەن. دۆیچە بان "هێڵی شەمەندەفەی ئەڵمانیا" (DB) لە زۆربەی هێلەکانی ئەڵمانیا کارایە. لە هەندێک ناوچەدا دابینکەرانی دیکەش هەن. ئەو خێزانانەی منداڵیان هەیە لەگەڵ دۆیچە بان "هێڵی شەمەندەفەی ئەڵمانیا" بە هەرزان گەشتەکانیان دەکەن. ئەگەر منداڵان لەگەڵ دایک و باوکیان یان لەگەڵ دایک یان لەگەڵ باوک گەشت بکەن، ئەوا تا تەمەنی 14 ساڵی بەخۆڕایی گەشت دەکەن. زۆرجار شەمەندەفەرەکان گرانن، ئەگەر بەرێزتان درەنگ حجزی بکەن. بەرێزتان سوود لە ئۆفەرەکانی پاشەکەوتکردن وەربگرن. ئەگەر بەرێزتان زوو جێگا حجز بکەن ئەوا دەتوانن بلیتی هەرزانتان دەست کەوێت. بلیتی دۆیچەلاند " Deutschland-Ticket " بۆ شەمەندەفەرە هەرێمیەکانی دۆیچە بان کارایە . گەشتەکە لەگەڵ شەمەندەفەرە هەرێمیەکانی هەنیشە کەمێک زیاتر دەخایەنێت بە بەراورد شەمەندەفەرەکانی ICE.

وێستگەی پاسەکانی ڕێگە دوورەکان لە شارەکان بە زۆری لە نزیک وێستگەی سەرەکی شەمەندەفەرەن. ئەوان دەچنە چەندین شاری جیاواز لە ئەڵمانیا و ئەوروپا. ئەگەر مرۆ زوو جێگا حجز بکەیت، بلیت بەتێکرا زۆر هەرزانتر دەستدەکەوێت. پاسەکانی ڕێگەو مەودا دوورەکان زۆر خۆشن و زۆرجار وایفا شیان هەیە.

لە ئەڵمانیا چەندین فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەن. هەروەها کەشتییە گەورەکان بەرەو دوورگەکانی دەریای باکوور و دەریای باڵتیک دەڕۆن.