Δημιουργική Οικονομία στη Θεσσαλονίκη
Aντίδοτο στη κρίση;
Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να αναπτύσσονται στη ελληνική συμπρωτεύουσα μια σειρά πρωτοβουλίες που σχετίζονται κυρίως με τη Δημιουργική Οικονομία και την ανάπτυξη νέων τρόπων σκέψης, δουλειάς και συνεργασίας. Ο δημοσιογράφος Γιώργος Τούλας αναφέρεται στις συνθήκες διαμόρφωσής τους και τις προοπτικές τους.
H Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη που έχει πληγεί έντονα οικονομικά, όχι μόνο λόγω της οικονομικής ύφεσης των τελευταίων ετών αλλά και λόγω των ανακατατάξεων και πολεμικών συρράξεων στη περιοχή των Βαλκανίων οι οποίες τα τελευταία 20 χρόνια συνέβαλαν στην ερήμωση της βιομηχανικής ζώνης, του λιμανιού και του τουρισμού της. Μια σειρά από λουκέτα σε παραγωγικές μονάδες ανάγκασαν ένα μεγάλο μέρος του ενεργού πληθυσμού να στραφεί αλλού, θέτοντας στο περιθώριο και τομείς της Δημιουργικής Οικονομίας της πόλης που είχαν αναπτυχθεί στη δεκαετία του 1980. Επίσης η μετανάστευση μεγάλου αριθμού καλά εκπαιδευμένων νέων ανθρώπων σε χώρες με περισσότερες ευκαιρίες και επαγγελματικές προοπτικές αποδεκάτισε ένα μεγάλο μέρος της Δημιουργικής Οικονομίας.
Τα πράγματα στην πόλη δεν ήταν πάντα έτσι. Η πολιτισμική Θεσσαλονίκη γνώρισε πριν από 30 χρόνια μια πρωτοφανή άνθηση της μουσικής βιομηχανίας με δισκογραφικές εταιρίες που παρήγαν ένα σημαντικό μέρος της εναλλακτικής δισκογραφικής ελληνικής παραγωγής και ανέδειξαν την φρέσκια σκηνή της χώρας, αφού από την συμπρωτεύουσα ξεκίνησαν μερικοί από τους σημαντικότερους δημιουργούς όπως οι Τρύπες, τα Ξύλινα Σπαθιά, ο Νίκος Παπάζογλου, ο Σωκράτης Μάλαμας και άλλοι. Παράλληλα εκεί δημιουργήθηκε το πρώτο μουσείο Design από τον μέντορα του είδους Στέργιο Δελιαλή, οργανώθηκε στα τέλη του ’80 μια εντυπωσιακή Biennale Νέων Δημιουργών και άνοιξαν μερικά από τα καλύτερα γραφιστικά γραφεία της χώρας. Εκείνη η πρωτόγνωρη ανάκαμψη δυστυχώς δεν κράτησε πολύ. Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας με το εμπάργκο που επακολούθησε και ο περιορισμός στη χρήση οδικών και υδάτινων επικοινωνιών της πόλης, αλλά και η πτώση του τείχους του Βερολίνου και το άνοιγμα φθηνών αγορών στα Βαλκάνια, που ανάγκασαν ένα μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων της πόλης να κλείσουν τα εργοστάσια τους και να δημιουργήσουν νέες έδρες στις γειτονικές χώρες, επωφελούμενες από τα φθηνά εργατικά χέρια, καθώς και η εσωτερική μετανάστευση στην Αθήνα, όπου η συγκέντρωση κεφαλαίων και επενδύσεων τα χρόνια που ακολούθησαν φάνταζε ως η μόνη λύση – όλα αυτά οδήγησαν τη Θεσσαλονίκη σε απογύμνωση και παρακμή.
Δημιουργική Οικονομία ως αντίβαρο στο περιβάλλον της κρίσης
Τα τελευταία χρόνια όμως, ως αντίδοτο στη μακρόχρονη κρίση, άρχισαν να αναπτύσσονται μια σειρά πρωτοβουλίες, που λειτουργούν ως αντίβαρο στο αφιλόξενο, κυρίως για τους νέους ανθρώπους, επαγγελματικό και κοινωνικό περιβάλλον της πόλης.Οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν να κάνουν κυρίως με τη Δημιουργική Οικονομία και την ανάπτυξη νέων τρόπων σκέψης, δουλειάς και συνεργασίας ατομικών προσπαθειών, μεμονωμένων δημιουργών, γραφείων, ή ακόμα και κολεκτίβων που δημιουργούνται για την προώθηση των ιδεών και των αποτελεσμάτων που παράγονται. Φωτογραφικές ομάδες όπου συμπράττουν νέοι και παλαιότεροι φωτογράφοι, όπως η Stereosis με περισσότερους από 150 φωτογράφους και ομαδικά project προώθησης της φωτογραφίας, γραφιστικά γραφεία που παίρνουν μέρος σε μεγάλους διαγωνισμούς και κερδίζουν διεθνείς διακρίσεις, όπως οι Beetroot, Dolphins, Designers United, βιομηχανικοί σχεδιαστές όπως ο Θανάσης Μπάμπαλης και ο Γιάννης Καλογιαννίδης, που δουλειές τους για ελληνικές εταιρίες παραγωγής βραβεύονται σε διεθνείς διαγωνισμούς κερδίζοντας μεγάλα παγκόσμια βραβεία για το design των αντικειμένων τους. Παράλληλα περιοχές ολόκληρες όπως το παλιό ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης φιλοξενούν σε γειτονιές τους που αλλάζουν χρήση μικρές δημιουργικές μονάδες που ειδικεύονται σε ζητήματα δημιουργικότητας. Η ευρύτερη περιοχή της Βουλεβάρτου για παράδειγμα βρίθει από μικρά δημιουργικά γραφεία που ξεπήδησαν τα τελευταία χρόνια.
Νέα πραγματικότητα στη «Θεσσαλονίκη Αλλιώς»
Μια νέα πραγματικότητα δημιουργείται, που μαζί με τη συνδρομή δράσεων όπως το Θεσσαλονίκη Αλλιώς της Parallaxi, που σε τοπικό και διεθνές επίπεδο επιχειρεί την προβολή και την προώθηση της δουλειάς όλων των δημιουργών με σκοπό να έχουν την ευκαιρία να εκθέσουν (όπως συνέβη πρόσφατα στο δημαρχείο της Στουτγάρδης), να διδάξουν μέσα από workshops, να γνωρίσουν ανθρώπους της παραγωγής και να συνομιλήσουν για το μέλλον της δημιουργικής οικονομίας της πόλης. Ένα μεγάλο φεστιβάλ ντιζάιν και αρχιτεκτονικής που ονομάζεται Made in Thessaloniki, που πραγματοποιεί η Parallaxi σε συνεργασία με το ινστιτούτο Goethe της Θεσσαλονίκης, που στάθηκε αρωγός από την πρώτη στιγμή στις προσπάθειες μας για την ανάδειξη των δυνάμεων αυτών, με συμμετοχή πρωτόγνωρη στις εκθέσεις, τα fashion shows, τα workshops, τους μετασχηματισμούς δημόσιων χώρων, που σε πολλές περιπτώσεις γνωρίζουν την παρακμή και το μαρασμό, επεμβάσεις σε μνημεία, γέφυρες, παιδικές χαρές και πολλά άλλα που σκοπό έχουν να αναδείξουν και να τονώσουν το ενδιαφέρον του κόσμου για τη δημιουργική οικονομία της πόλης.Ακόμα, ημερίδες για το design που διοργανώνουν φορείς, ινστιτούτα, πανεπιστήμια, μετακλήσεις ξένων ειδικών που μεταφέρουν εμπειρία και know how, διαγωνισμοί με βραβεία δημιουργούν προσδοκίες για ανάπτυξη, έστω και στα σπάργανα, μιας δημιουργικής οικονομίας της πόλης.
Ζητούμενο από δω και μπρος είναι ο συντονισμός όλων των μεμονωμένων προσπαθειών γύρω από τις δυνάμεις αυτές, η προβολή των δράσεων στην Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό ώστε να αποτελέσουν πόλο έλξης για τουρίστες ειδικού ενδιαφέροντος αλλά και ανθρώπους της βιομηχανίας που θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν τα δημιουργικά μυαλά της πόλης με παραγωγικό τρόπο, η προβολή του έργου τους σε ειδικές εκθέσεις και design weeks του εξωτερικού με οργανωμένες αποστολές και η σύνδεση της παραγωγής με το σχεδιασμό.