Ο Fatih Akin στην Αθήνα
«Σήμερα αισθάνομαι Έλληνας»

Ο Fatih Akin πέρασε δυο μέρες μαζί μας στην Αθήνα μετά από πρόσκληση του Goethe-Institut και της κινηματογραφικής εταιρείας Rosebud.21 με αφορμή την πρεμιέρα της ταινίας του «The Cut» («Η μαχαιριά») στον κινηματογράφο Δαναό. Το επόμενο πρωί κουβεντιάσαμε με τον σκηνοθέτη από το Αμβούργο για το πολιτικό θέμα της ταινίας, τον γάμο του με την Τουρκία και το φλερτ του με την Ελλάδα.

Κύριε Akin, στην ταινία «Η μαχαιριά» αφηγείστε την ιστορία ενός πατέρα από την Αρμενία που με φόντο τη γενοκτονία των Αρμενίων διασχίζει τη μισή υφήλιο, για να ξαναβρεί τις κόρες του. Με την ταινία ολοκληρώνεται η τριλογία σας «Αγάπη, Θάνατος και Διάβολος», όπου καταπιάνεστε διεξοδικά με την τουρκική κοινωνία. Πώς εξελίχτηκε η σχέση σας με την Τουρκία όσο δουλεύατε την τριλογία;

Πέρασα από την αφύπνιση στην απογοήτευση και, τέλος, κατά κάποιον τρόπο, στην αποστασιοποίηση. Τώρα ήρθε η ώρα να τραβήξουμε χωριστούς δρόμους,  η ώρα για ένα δημιουργικό διαζύγιο. Είναι σαν σ’ έναν γάμο, όπου αγαπάς μεν ακόμη τον σύντροφό σου, απλώς όμως δεν μπορείς να συνεχίσεις να ζεις μαζί του. Δεν είναι πια εποικοδομητικό. Ίσως έπειτα από δέκα χρόνια πάλι. Είναι μεν απογοητευτικό, αλλά συνάμα μας απελευθερώνει.

Σε σχέση με τη «Μαχαιριά», όπου κάνετε θέμα τη γενοκτονία των Αρμενίων, οι αρνητικές αντιδράσεις στην Τουρκία φαινόταν προδιαγεγραμμένες. Σε γενικές γραμμές όμως δεν εκδηλώθηκαν. Τι προσδοκούσατε, σπάζοντας τα ταμπού;

Δεν είχα σκοπό να θίξω τους Τούρκους. «Η μαχαιριά» δείχνει από τη δική μου σκοπιά τη ρίζα του κακού στην τουρκική κοινωνία, τη γενοκτονία των Αρμενίων, η οποία ακόμα δεν έγινε θέμα συζήτησης στη χώρα. Πολλοί θεατές της ταινίας, ακόμη και μη πολιτικοποιημένοι άνθρωποι ή φασίστες, με ρωτούν: «Όντως τα έχουμε κάνει όλα αυτά;» Αυτούς τους ανθρώπους θέλω να προσεγγίσω.
 

Θα λέγατε, επομένως, ότι «Η μαχαιριά» συμβάλλει στην πολιτική παιδεία;

Δεν πιστεύω στις καθαυτό πολιτικές ταινίες. Ο κινηματογράφος πρέπει να υπερβαίνει την πολιτική, δηλαδή τη θέση και την αντίθεση. Ιστορίες θέλω ν’ αφηγούμαι ιστορίες, όχι να κάνω πολιτική. «Η μαχαιριά» είναι κινηματογράφος και δεν προορίζεται για κανενός είδους εκμετάλλευση.

Δεν εμπλέκεστε και εσείς ως πολιτικοποιημένος άνθρωπος, εφόσον η ταινία σας πραγματεύεται μια γενοκτονία;

Δεν ξέρω αν είμαι πολιτικοποιημένος. Κι επιπλέον νομίζω ότι έχω μια εντελώς δική μου αντίληψη για την πολιτική. Ο πατέρας μου ανήκε στους Γκρίζους Λύκους, άρα ήταν φασίστας, ενώ εγώ μεγάλωσα με τις ιδέες της τουρκικής Αριστεράς και με θρησκευτικές αρχές. Δεν με πείθει κανένα πολιτικό ιδανικό, κανένας -ισμός. Δεν εξαιρώ ούτε τη δημοκρατία. Ούτως ή άλλως βιώνουμε τη διάλυση της δημοκρατίας, με τη Le Pen στη Γαλλία και το PEGIDA στη Γερμανία. Η δημοκρατία δεν έρχεται με το ταχυδρομείο. Θέλει σκληρή δουλειά.

Στην αθηναϊκή πρεμιέρα χαρακτηρίσατε τη «Μαχαιριά» ως την πιο ελληνική ταινία σας. Γιατί;

«Η μαχαιριά» έχει πολλά ελληνικά στοιχεία. Δεν θα ήταν η ταινία που είναι χωρίς το φιλμ «Αμέρικα, Αμέρικα» του Ελία Καζάν, τη μητέρα όλων των ιστοριών γύρω από τη μετανάστευση. Η ταινία μου αποτελεί μια ερωτική εξομολόγηση τόσο στον Καζάν όσο και στον κινηματογράφο. Χρησιμοποιώ πολλά στοιχεία της ελληνικής δραματουργίας και μυθολογίας, της «Οδύσσειας».

Θεωρείτε ότι γι’ αυτό η ταινία πάει καλύτερα στην Ελλάδα από οπουδήποτε αλλού;

«Η μαχαιριά» διαδραματίζεται κατά την περίοδο της κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πράγμα που έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στην Ελλάδα. Ανάλογη είναι και η συναισθηματική απήχηση. Για μένα η αθηναϊκή πρεμιέρα ήταν σαν μια μεγάλη αγκαλιά. Αντίθετα, στη Βενετία έφαγα αρκετά χαστούκια.

Επισκέπτεστε τακτικά την Αθηνά για να παρουσιάσετε τις ταινίες σας. Ποιες αλλαγές έχει κατά τη γνώμη σας υποστεί η πόλη εξαιτίας της κρίσης;

Μένω πάντα λίγο στην Αθήνα, και ακόμα και τότε είμαι συνήθως απασχολημένος με τα δικά μου και την προώθηση των έργων μου, οπότε δεν αντιλαμβάνομαι και πολύ το πώς επηρεάζει η κρίση την καθημερινότητα. Διαβάζω μόνο εφημερίδες κι έτσι δεν έχω ολοκληρωμένη εικόνα. Είτε ξεφυλλίσω την Bild είτε τη Süddeutsche Zeitung, η ενημέρωση παραμένει μονόπλευρη και η ενσυναίσθηση απουσιάζει. Δεν είμαι ειδικός στα οικονομικά, αλλά δεν υπάρχει μόνο μαύρο και άσπρο. Υπάρχουν και οι πενήντα αποχρώσεις του γκρι.

Τώρα που αφήσατε πίσω σας την Τουρκία, πότε θα γυρίσετε την πρώτη σας ταινία στην Ελλάδα;

Μπορώ εύκολα να φανταστώ τον εαυτό μου να ζει στην Ελλάδα, άρα μπορώ να φανταστώ να γυρίζω και ταινίες στην Ελλάδα. Σήμερα αισθάνομαι Έλληνας. Προς το παρόν, όμως, δουλεύω πάνω σε μια ταινία μικρού μήκους που διαδραματίζεται στο Εδώ και στο Τώρα και στο Βερολίνο.