Από το Μινσκ ως τη Θεσσαλονίκη
Δημοσιογραφικές συναντήσεις α λα γερμανικά

Ανταλλαγές εικόνων και απόψεων από το Μινσκ ως στη Θεσσαλονίκη, φιλίες και συνεργασίες, μία μοναδική γλωσσική μίξη και μία συλλογή από “μαγειρικές ιστορίες” σε ένα διαδικτυακό περιοδικό αφιερωμένο στο φαγητό: 12 δημοσιογράφοι από τα Βαλκάνια και την ευρύτερη νοτιανατολική Ευρώπη συνάντησαν τον Ιούλιο του 2014 12 μελλοντικούς συναδέλφους τους στην κορυφαία σχολή δημοσιογραφίας της Γερμανίας (Deutsche Journalistenschule DJS). Ο Μιχάλης Γουδής ήταν ο Έλληνας συμμετέχων και καταγράφει στιγμιότυπα μίας εβδομάδας εντατικής δουλειάς και διαπολιτισμικής ζύμωσης στο Μόναχο.

Η διαφθορά των πολιτικών, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι και τους ωθούν σε μετανάστευση, οι γεύσεις και τα ποτά όπως επίσης η δημοσιογραφική προσέγγιση: Eίναι τόσα πολλά αυτά που ενώνουν τους νέους της ανατολικής Ευρώπης όπως ο Svetlin και η Diana από τη Βουλγαρία, η Maria από την ΠΓΔΜ, η Maja από τη Σλοβενία, η Dora από την Ουγγαρία, η Ivana από τη Σερβία, ο Stevan από τη Βοσνία ... Tο διαπιστώνει κανείς άμεσα όταν βρεθούν σε ουδέτερο έδαφος και αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους.
 
Η Πέτρα γεννήθηκε και ζει σε ένα νησί της Κροατίας και η κατάσταση που μου περιγράφει κατά τη διαδρομή μας με το λεωφορείο 190, που ήταν κάτι σαν δεύτερο σπίτι μας τις ημέρες του σεμιναρίου, θυμίζει τόσο πολύ τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Η απαξίωση των δημοσιογράφων από μεγάλη μερίδα των πολιτών την προβληματίζει, την ίδια ώρα που η συντριπτική πλειονότητα των συνομηλίκων της αναζητούν την τύχη τους θέλοντας και μη μακριά από την πατρίδα τους.

Ο Τσόνγκορ ζει στη Ρουμανία και παράγει ιστορίες που αφορούν κατά κύριο λόγο τη μεγάλη ουγγρική κοινότητα στη χώρα. Καθώς περπατάμε προς τον ουρανοξύστη της Süddeutsche Zeitung, όπου συστεγάζεται η DJS, ξεκινάμε μία συζήτηση γύρω από την πολιτική ζωή σε Ελλάδα και Ρουμανία. Η διαφθορά και η (μη) αντιμετώπισή τους παρουσιάζουν τόσα κοινά στοιχεία που στις αφηγήσεις μας μόνο τα ονόματα αλλάζουν.

Με τον Μίκελ περιμένουμε το πρώτο βροχερό βράδυ της παραμονής μας στο Μόναχο το λεωφορείο στην Einsteinstrasse. Εκτός από το κοινό όνομα, λόγω της άμεσης γειτνίασης των χωρών μας, μια και ο ίδιος γεννήθηκε και ζει στην Αλβανία, τα στοιχεία που μας συνδέουν είναι πολλά. Μου μιλάει για τις ωραίες του εντυπώσεις από την Αθήνα αλλά και για τα ελληνικά που μιλάει ο πατέρας του. Όταν η συζήτηση έρχεται στα μέσα μεταφοράς και στους πολιτικούς ανακαλύπτουμε άλλον έναν δεσμό μεταξύ Τιράνων και Θεσσαλονίκης.

Η Νάστα αγαπά την πόλη της, την πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, το Μινσκ όπως αγαπά και το Μάριο Φραγκούλη. Μου εξηγεί πόσο πολύ της αρέσουν τα τραγούδια του και μου ζητά να της μεταφράσω στα αγγλικά τους στίχους από τους “Δρόμους τ’ ουρανού”.

Μαγειρεύοντας ιστορίες με δεδομένα

Ο Μάρκο, ο Χένινγκ και η Άστριντ αποτελούν την τριάδα των συντονιστών του σεμιναρίου “International Networker” που διοργάνωσε η Σχολή Δημοσιογραφίας του Μονάχου με την υποστήριξη και τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Robert Bosch. Με διαλέξεις, παρουσιάσεις και κυρίως με συνεχείς πειραματισμούς και πρακτική άσκηση η ομάδα υπό την καθοδήγησή τους προσεγγίζει τη δημοσιογραφία δεδομένων ή κατά το διεθνή όρο data journalism. Σε μία εποχή υπερπληροφόρησης, όλοι οι μιντιακοί οργανισμοί στρέφονται σε εναλλακτικούς τρόπους παρουσιάσης των γεγονότων.

Πώς δημιουργεί κανείς με σωστό τρόπο infographics, δηλαδή γραφικές αναπαραστάσεις; Πώς μπορεί να αναδείξει ένας δημοσιογράφος μία ιστορία μέσα από τα χιλιάδες δεδομένα που μπορεί να βρει κανείς με μερικά κλικ στο Διαδίκτυο; Πώς είναι δυνατόν τα πολυμέσα (εικόνα, σταθερή και κινούμενη, ήχος κτλ.) να συνυπάρξουν δυναμικά και αρμονικά με το παραδοσιακό κείμενο;
Επί μία εβδομάδα 24 νέοι δημοσιογράφοι επιχείρησαν να βρουν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και γνώρισαν εργαλεία όπως το Google Fusion, το CartoDB, το Infogram, το Tableau κ.α.

Αποτέλεσμα της δουλειάς είναι το διαδικτυακό περιοδικό, στην πραγματικότητα ένας ιστοχώρος με το όνομα “Cook-tales”, όπου ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει πολύπλευρες οπτικοποιημένες ιστορίες και να αντλήσει δεδομένα γύρω από το φαγητό και την επιρροή που ασκεί στη ζωή μας.

Ανάμεσα στην έρευνα και στην επεξεργασία των ιστοριών, γεννιούνται συζητήσεις γύρω από το συνεχώς επίκαιρο θέμα της προστασίας των δεδομένων και το ρόλο των δημοσιογράφων σε υποθέσεις όπως αυτή των Wikileaks ή του Edward Snowden. Την ίδια στιγμή παρουσιάσεις πρωτοβουλιών σαν του Hostwriter που επιδιώκει να φέρει σε επαγγελματική συνεργασία δημοσιογράφους απ’ όλο τον κόσμο διευρύνουν τους ορίζοντες και παρέχουν παραδείγματα σχετικά με τη δημιουργική μετάλλαξη του επαγγέλματος.

Σπουδάζοντας στην DJS στον πύργο της SZ

Ίσως το πλέον αξιοσημείωτο πλεονέκτημα της Σχολής Δημοσιογραφίας του Μονάχου είναι πως συστεγάζεται με μία από τις πιο σημαντικές εφημερίδες της χώρας, τη Süddeutsche Zeitung (SZ). Και μόνο που περιδιαβαίνει κανείς τους ατελείωτους διαδρόμους του δαιδαλώδους κτιρίου που σχεδίασε ο Oliver Kühn, ποτίζεται με τη μυρωδιά της επικαιρότητας και τον καθημερινό ρυθμό ενός τόσο μεγάλου εκδοτικού συγκροτήματος. Και μπορεί αυτό να μην εντάσσεται στο πλάνο των μαθημάτων, όμως ίσως τελικά να διαμορφώνει περισσότερο τους σπουδαστές με το πτυχίο στο χέρι τους, περνούν για τελευταία φορά το κατώφλι του ουρανοξύστη στο προάστιο Berg am Laim με κατεύθυνση την αγορά εργασίας.

Εκτός από αυτή την πολύτιμη συνύπαρξη, οι φοιτητές της DJS έχουν στη διάθεση τον απαραίτητο εξοπλισμό υψηλής ποιότητας, καθοδηγούνται από έμπειρους διδάσκοντες που εργάζονται παράλληλα ως δημοσιογράφοι και ακολουθούν ένα πρόγραμμα σπουδών που εγείρει ουσιαστικά επαγγελματικές απαιτήσεις από αυτούς. Η Άννα, για παράδειγμα, μου μιλά για τις ατελείωτες ώρες δουλειάς που χρειάστηκαν για να παραχθεί το περιοδικό του εξαμήνου με τίτλο “Dicke Dinger”. Η τάξη έλαβε ρόλους συνακτικής ομάδας και το αποτέλεσμα ήταν ορατό σε όλους μας, μια και οι σελίδες κρέμονταν στον τοίχο μίας αίθουσας διδασκαλίας.

Ο Τόμπι βοηθά όλους εμάς τους εκπροσώπους του διεθνούς γκρουπ να ξεφυλίσσουμε τις εφημερίδες που διατίθενται καθημερινά δωρεάν δίπλα στη μηχανή του καφέ. Δε μιλάμε απλά για την SZ, αλλά για μία ευρεία γκάμα που περιλαμβάνει τοπικά φύλλα του Μονάχου και της Βαυαρίας μέχρι διεθνή Τύπο. Μία κρίσιμη καθημερινή παροχή που υπηρετεί τη λογική ότι το πρώτο βήμα για να γράψει ένας νέος δημοσιογράφος καλά, είναι να διαβάσει πρώτα πολύ, εφημερίδες και όχι μόνο.

Ο Ντάνιελ, ένας από τους ντόπιους της ομάδας αναλαμβάνει να μας πει καθ’ οδόν προς τον «Αγγλικό Κήπο», το τελευταίο και μοναδικό ελεύθερο απόγευμα του προγράμματος, για τη διαδικασία της πρακτικής άσκησης στα γερμανικά Μέσα. Οι επιθυμίες των φοιτητών είναι ετερόκλητες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις φιλοδοξίες του καθενός. Άλλος θα ανεβεί στο Βερολίνο να εξερευνήσει τον κόσμο των περιοδικών, άλλος απλώς θα αλλάξει όροφο, για να δοκιμάσει την τύχη του στην SZ και υπάρχουν και άλλοι που αναζητούν εξειδικευμένες ευκαιρίες κατάρτισης, π.χ. σε αθλητικές ιστοσελίδες. Σε κάθε περίπτωση η σχολή είναι αυτή που αναλαμβάνει το άνοιγμα της πόρτας των ΜΜΕ, καθορίζοντας κι έναν μέντορα σε κάθε περίπτωση.

Κι αν η συνύπαρξη μίας σχολής ευγνωσμένης αξίας και μίας παραδοσιακής εφημερίδας στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας προδιαθέτει για ένα συμβατικό μείγμα, έρχονται οι “Deadline” προς διάψευση ... Αυτόν τον όρο που καταδυναστεύει λίγο πολύ τους δημοσιογράφους, επέλεξαν οι συντάκτες της SZ για να ονομάσουν το μουσικό συγκρότημα, με το οποίο δίνουν έκφραση στο καλλιτεχνικό τους ταλέντο.
 
Η δημοσιογραφία αλλάζει με ρυθμούς γρηγορότερους από τους περισσότερους κλάδους και όσοι επιθυμούν να παραμείνουν στο επάγγελμα, χρειάζονται τη βοήθεια και τέτοιων σεμιναρίων όπως το “International Networker”. Αυτό που δεν αλλάζει, όμως, είναι ότι η δημοσιογραφική καταγραφή διαχρονικά αποτελεί μία αφορμή για συνεχή γνώση και γνωριμία με άλλους ανθρώπους.