Ιούλιος 2021
Ξεσκεπάζοντας ψευδείς ειδήσεις. Πως θα διατηρησετε τον ελεγχο.

Ειδήσεις, εικόνες, βίντεο… Οι ψευδείς ειδήσεις εμφανίζονται με διάφορες μορφές και την ίδια στιγμή διαψεύδονται δύσκολα. Ορισμένες διαδικτυακές υπηρεσίες έχουν αφοσιωθεί για τον λόγο αυτόν στον έλεγχο αμφιλεγόμενων πληροφοριών και μέσων ενημέρωσης.

Συχνά, η εξακρίβωση της αλήθειας είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Οι δημοσιογράφοι καλούνται να αντιδράσουν γρήγορα, να δώσουν απαντήσεις, να ελέγξουν τι είναι αληθινό και τι επινοημένο – ειδικά στα τοπικής εμβέλειας ενημερωτικά μέσα, απ’ όπου ξεκινά πολλές φορές η διάδοση ψευδών ειδήσεων.

Καλές υπηρεσίες προσφέρουν ως προς αυτό ιστοσελίδες και διαδικτυακά εργαλεία που έχουν αφοσιωθεί στον έλεγχο γεγονότων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται επιλεγμένες βοηθητικές εφαρμογές για τον εντοπισμό ψευδών ειδήσεων.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΛΙΣΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ

Κοιτάξτε την ταυτότητα

- Στη Γερμανία η αναγραφή των στοιχείων ταυτότητας είναι υποχρεωτική. Επομένως, δεν θα έπρεπε να εμπιστεύεστε μια ιστοσελίδα χωρίς ταυτότητα.
- Η ταυτότητα δίνει πληροφορίες για τον δημιουργό μιας είδησης. Συχνά, η διεύθυνση του εκδότη μιας ιστοσελίδας που δημοσιεύει fake news δεν βρίσκεται στη Γερμανία.
- Αναφέρεται συντάκτης του άρθρου; Αν ναι, ψάξτε τι άλλο έχει δημοσιεύσει.

Διασταυρώστε το περιεχόμενο

- Κανονικά, θα έπρεπε πάντα να ελέγχουμε την ημερομηνία μιας είδησης και να εισάγουμε τον τίτλο της σε μια μηχανή αναζήτησης.
- Υπάρχουν δημοσιεύματα για το ίδιο γεγονός σε άλλες ιστοσελίδες και μέσα ενημέρωσης; Υπάρχουν περισσότερες από μία πηγές; Όχι; Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την είδηση με κριτικό πνεύμα.
- Ελέγξτε τις πηγές και τις δηλώσεις. Τις βρίσκετε σε άλλα συμφραζόμενα στο Διαδίκτυο, και ποια;
- Πόσο σοβαρά φαίνεται να είναι τα υπόλοιπα άρθρα της ιστοσελίδας που υποθέτετε πως δημοσιεύει fake news; Τι άλλο δημοσιεύεται σε αυτήν;

Ελέγξτε το URL

- Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι παραπλανητικές ειδήσεις εμφανίζονται χρησιμοποιώντας τα λογότυπα γνωστών εταιρικών ταυτοτήτων μέσων ενημέρωσης.
- Γι’ αυτό, κοιτάξτε τη διεύθυνση της ιστοσελίδας στην μπάρα του browser σας. Συχνά, το «ψεύτικο» URL διαφέρει από το αυθεντικό κατά μία μόνο προσθήκη, όπως μια παύλα ή μια κατάληξη, για παράδειγμα «.net».

Στα δίκτυα των social media, ελέγξτε τον αποστολέα

- Κοιτάξτε με προσοχή το προφίλ του αποστολέα προτού μοιραστείτε μια ανάρτηση.
- Πόσο καιρό υπάρχει ο συγκεκριμένος λογαριασμός στο Twitter ή στο Facebook;
- Πόσους φίλους ή followers έχει; Ποιοι είναι οι φίλοι/followers; Οι λίγοι followers και τα πολλά καινούργια προφίλ θα πρέπει να σας κάνουν επιφυλακτικούς.
- Καλό είναι να ελεγχθούν οι έως τώρα δημοσιευμένες αναρτήσεις. Υπάρχει συνέπεια στον χρόνο και στο περιεχόμενο των tweets και των αναρτήσεων;
- Έχει ο λογαριασμός ένα μπλε τικ επαλήθευσης;

Ελέγξτε τις φωτογραφίες και τα βίντεο

- Η φωτογραφία τραβήχτηκε πράγματι στην τοποθεσία που αναγράφεται; Οι διαφημιστικές πινακίδες, τα σήματα οδικής κυκλοφορίας και οι πινακίδες των αυτοκινήτων πιθανόν να σας δώσουν ενδείξεις για την τοποθεσία.
- Πολλές φορές οι δημιουργοί ψευδών ειδήσεων δημοσιεύουν λεπτομέρειες μόνο φωτογραφιών, με αποτέλεσμα να μην αποδίδονται τα αρχικά και αληθινά συμφραζόμενα της λήψης. Σκεφτείτε ότι με τον τρόπο αυτόν παραποιείται το μήνυμα της φωτογραφίας.

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΠΟΥ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΚΑΙ/Ή ΤΩΝ ΨΕΥΔΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ:

HOAXMAP.ORG

Περιγραφή: Η ιστοσελίδα αυτή διαψεύδει τις φήμες που έχουν κυκλοφορήσει στη Γερμανία και έχουν αποκαλυφθεί ως ψευδείς ειδήσεις. Συνήθως οι συγκεκριμένες ψευδείς ειδήσεις αφορούν πρόσφυγες ή μετανάστες.

Αξιολόγηση: Σε έναν ψηφιακό χάρτη της Γερμανίας μπορεί κανείς να αναζητήσει ψευδείς ειδήσεις κατά ομοσπονδιακό κρατίδιο, τοποθεσία ή λέξεις-κλειδιά όπως «κλοπή» ή «τραυματισμός». Ο χρήστης βλέπει αμέσως από ποια χρονιά προέρχεται η φήμη. Επιπλέον, παρατίθεται link που οδηγεί σε άρθρο το οποίο είχε διαψεύσει την εν λόγω φήμη.

FAKTENFINDER

Περιγραφή: Η συντακτική ομάδα του ARD έχει αναλάβει το καθήκον να ελέγχει τα υποτιθέμενα fake news στο πλαίσιο του «faktenfinder». Οι δημοσιογράφοι παρουσιάζουν για τον σκοπό αυτό τις γνώσεις τους περί των πραγματικών γεγονότων – διατηρώντας ωστόσο μια ουδέτερη στάση. Με τον τρόπο αυτόν, προσφέρεται στον κόσμο μια πλατφόρμα όπου μπορεί να διαβάσει επαληθευμένα γεγονότα.

Αξιολόγηση: Στην ιστοσελίδα tagesschau.de, θα βρείτε στο faktenfinder τόσο ειδήσεις της εσωτερικής και της διεθνούς επικαιρότητας, όσο και εμπεριστατωμένα άρθρα που παρουσιάζουν το εκάστοτε αμφιλεγόμενο θέμα εκτενώς και εμβαθύνοντας σε αυτό. Παράλληλα, προσφέρονται στους χρήστες tutorials («μαθήματα») που αφορούν, για παράδειγμα, την κριτική αντιμετώπιση των στατιστικών.

SWR-FAKEFINDER

Περιγραφή: Το «SWR Fakefinder» –το οποίο δεν πρέπει να συγχέεται με το ARD-faktenfinder– είναι ένα συναρπαστικό browser game. Στο παιχνίδι αυτό εξετάζονται εξονυχιστικά διάφορα newsfeeds. Με κάθε ερώτηση που απαντάτε, διευρύνεται και το ρεπερτόριο που καλείστε να αξιολογήσετε: Τι είναι αλήθεια; Πώς αναγνωρίζεται η απάτη;

Αξιολόγηση: Το εργαλείο αυτό σας βοηθά να διατηρήσετε τον έλεγχο στην εποχή των fake news και των hoaxes, και μάλιστα παίζοντας. Οι παίκτες λαμβάνουν σε μια ροή ειδήσεων δέκα συνολικά δημοσιεύματα. Κοινό σε όλα είναι ότι φαίνονται απίστευτα. Ένα μέρος τους είναι σοβαρές ειδήσεις, ένα άλλο σάτιρα, ένα άλλο όμως είναι κατάφωρα ψευδές περιεχόμενο. Σκοπός του παιχνιδιού είναι οι παίκτες να διακρίνουν εύστοχα τι είναι τι. Το κλου της υπόθεσης είναι ότι σε κάθε ερώτηση για τη γνησιότητα μιας είδησης σάς δίνονται στοιχεία ή σύνδεσμοι για να μπορέσετε να ξεσκεπάσετε τις ψευδείς ειδήσεις.  
 
FIRST DRAFT NEWS

Περιγραφή: Από το 2015 ο μη κερδοσκοπικός φορέας First Draft συντάσσει κατευθυντήριες οδηγίες για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται οι φήμες, οι φωτογραφίες και τα βίντεο που διαδίδονται στα δίκτυα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Πλέον έχει στη διάθεσή του ένα διεθνές δίκτυο συνεργατών από τμήματα Σύνταξης και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, συνεργάζονται με τους ιδρυτές της ιστοσελίδας το dpa, η Zeit, το ARD και το ZDF.

Αξιολόγηση: Η ιστοσελίδα εξηγεί, μεταξύ άλλων, βήμα βήμα πώς μπορεί να επαληθεύσει κανείς την εγκυρότητα των βίντεο ή των φωτογραφιών, ποια είναι τα κατάλληλα εργαλεία για αυτό ή πώς μπορούν να χειριστούν οι δημοσιογράφοι τις τραυματικές εικόνες.

https://firstdraftnews.org/

MIMIKAMA

Περιγραφή: Οι ειδήσεις που διαδίδονται μέσω Twitter, Facebook ή Whatsapp συχνά είναι αμφίβολης εγκυρότητας. Οι χρήστες μπορούν να στείλουν αυτές ακριβώς τις αναρτήσεις στη Σύνταξη του Mimikama προκειμένου να τις ελέγξει. Ο αυστριακός σύλλογος έχει αναλάβει από το 2011 να αποκαλύπτει τη διαδικτυακή απάτη, την καταχρηστική εκμετάλλευση του Διαδικτύου και τις ψευδείς ειδήσεις.

Αξιολόγηση: Οι δημιουργοί του Mimikama ανεβάζουν στο Διαδίκτυο τα αποτελέσματα των ερευνών τους και άρθρα για το θέμα της ασφάλειας στο Διαδίκτυο, ενώ παράλληλα δίνουν συμβουλές για την αναγνώριση των fake news. Και κάτι ιδιαίτερα πρακτικό: Με την ενσωματωμένη μηχανή αναζήτησης Hoaxsearch μπορεί κανείς να εντοπίσει στοχευμένα fake news δίνοντας συγκεκριμένες λέξεις-κλειδιά.

Εκτός από τις ιστοσελίδες που έχουν ταχθεί στον έλεγχο των γεγονότων και των ψευδών ειδήσεων, υπάρχει και μία σειρά από διαδικτυακά εργαλεία, επί πληρωμή ή δωρεάν, που είναι χρήσιμα όταν θέλει κανείς να ελέγξει φωτογραφίες και βίντεο. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται κάποια ιδιαίτερα φιλικά για τον χρήστη προγράμματα που διατίθενται δωρεάν.

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ GOOGLE

Περιγραφή: Το κλασικό εργαλείο της Google προσφέρει τη δυνατότητα να αναζητήσει κανείς την προέλευση μιας συγκεκριμένης φωτογραφίας. Κατά τη διαδικασία αυτή, η βάση δεδομένων «χτενίζεται» με σκοπό τον εντοπισμό είτε ιστοσελίδων που περιέχουν την εικόνα είτε παρόμοιων και ταυτόσημων φωτογραφιών.

Αξιολόγηση: Κάνοντας κλικ στο σύμβολο της φωτογραφικής μηχανής, η διαδικασία της αναζήτησης αρχίζει μόλις δοθεί το URL ή η φωτογραφία.

TINEYE

Περιγραφή: Το εάν πρόκειται για μια αυθεντική φωτογραφία ή όχι οι συντάκτες και οι συντάκτριες μπορούν να το επαληθεύσουν και με το δωρεάν αγγλόφωνο πρόγραμμα Tineye. Σύμφωνα με τους δημιουργούς του, αυτήν τη στιγμή η αντίστροφη αναζήτηση εικόνων ελέγχει για να ταυτίσει περισσότερα από 17 δισεκατομμύρια φωτογραφίες.

Αξιολόγηση: Το φιλικό προς τον χρήστη πρόγραμμα δουλεύει χωρίς να απαιτεί κόπο και χρόνο από εσάς. Και εδώ αρκεί το URL ή η ανάρτηση της φωτογραφίας.

https://tineye.com/

YOUTUBE DATAVIEWER

Περιγραφή: Η ανθρωπιστική οργάνωση της Διεθνούς Αμνηστίας έχει αναπτύξει το δωρεάν διαδικτυακό εργαλείο Youtube Dataviewer, για να καταπολεμήσει τη διάδοση ψευδών ειδήσεων και βίντεο στην πλατφόρμα του Youtube.

Αξιολόγηση: Μετά την εισαγωγή ενός URL του Youtube, το πρόγραμμα βρίσκει μέσα σε δευτερόλεπτα τον τόπο και τον χρόνο της λήψης. Ταυτόχρονα δημιουργεί thumbnails, δηλαδή μεμονωμένες εικόνες του βίντεο, που με ένα κλικ μπορούν να υποβληθούν σε μια αναζήτηση εικόνας.