Festiwal filmowy Pomiędzy dokumentem a kreacją. Filmy Ulrike Ottinger.

Nowy Teatr w Warszawie 5. -  9. lipca 2022
Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA 1, 06. - 10. lipca 2022

Кінофестиваль
МІЖ ДОКУМЕНТОМ І ТВОРІННЯМ. ФІЛЬМИ УЛЬРІКЕ ОТТІНГЕР
Новий Театр, Мадалінського 10/16
5-9 липня 2022
Вхід вільний

 

Urlike Ottinger - życiorys 

Foto: © Anna Selders 2010 Ulrike Ottinger, reżyserka, malarka, fotografka, w tym roku  skończyła 80 lat. W latach 60. mieszkała i pracowała w Paryżu; w 1966 r. napisała też swój pierwszy scenariusz filmowy ("Mongolska szuflada"). W Konstancji założyła klub filmowy "Visuell" i kierowała nim do 1972 r. Od 1973 r. mieszka w Berlinie. Tutaj rozwinęła swój oryginalny, surrealistyczny styl filmowy; czołowymi aktorkami w filmach z lat 70. były Tabea Blumenschein i Magdalena Montezuma. Później Ottinger nakręciła wiele filmów dokumentalnych o kulturach azjatyckich. Została zaproszona do Kassel w 1997 r. w ramach cyklu 100 Days - 100 Guests na documenta 10 oraz ponownie w 2002 r. na documenta 11. Jej nowy dokument "Paris Calligrammes" był prezentowany na Berlinale 2020.

Ulrike Ottinger zdobyła uznanie jako niemiecka reżyserka filmowa już w latach 70-tych XX wieku. Przeszła do historii kina dzięki swojej oryginalnej, interdyscyplinarnej i eksperymentalnej twórczości filmowej,  która  była pokazywana i nagradzana na najważniejszych międzynarodowych festiwalach.

Ульріке Оттінгер здобула визнання як німецька кінорежисерка вже у 70-тих роках XX століття. Увійшла в історю кіно завдяки своїй оригінальній, міждисциплінарній і експериментальній творчості, що була представлена і нагороджена у найважливіших міжнародних фестивалях.
  Ulrike Ottinger w swojej twórczości filmowej wychodzi daleko poza reżyserię, była autorką scenariuszy, operatorką kamery i producentką, projektowała  również do swoich filmów scenografię, plakaty i kostiumy.W jej filmach występowały takie ikony, jak  Veruschka von Lehndorff, Magdalena Montezuma czy Tabea Blumenschein. Ulrike Ottinger zrealizowała wiele filmów dokumentalnych, które ukazują jej niezwykłe zdolności obserwacyjne, umiejętności pracy z kamerą ale przede wszystkim uwidaczniają  ogromy szacunek i empatię artystki do drugiego człowieka i jego kultury. Reżyserka tworząc swoje filmy fabularne wykorzystywała  doświadczenia z licznych podróży, konstruując dopracowane w każdym szczególe, własne, surrealistyczne, kompleksowe wizje świata, w których realne przeplata się z fikcją, wręcz szamańsko przepowiadając tematy przyszłości.

W programie przeglądu znajdują sie takie kultowe filmy, jak PRATER (2007), zrealizowany na terenie wiedeńskiego parku rozrywki, PORTRET PIJACZKI (1979) ukazujący anonimową kobietę, która żyje by pić i pije aby żyć oraz FREAK ORLANDO (1981),  który w kampowym stylu opowiada o przekraczaniu dwoistości płci i granic pomiędzy światem wyobrażonym a rzeczywistym.

Nie zabraknie również realizacji dokumentalnych tak istotnych w twórczości artystki. Będzie można zobaczyć jeden z pierwszych długich filmów dokumentalnych, który był efektem licznych podróży i wnikliwych badań CHINY. SZTUKA – CODZIENNOŚĆ (1986). Kolejna pozycja  retrospektywy to jedna z ostatnich realizacji filmowych Ottinger POD ŚNIEGIEM (2010/2011), ukazująca japoński region Echigo, w którym śnieg utrzymuje się przez większą część roku.
Przegląd filmów w Polsce zbiega się w czasie z osiemdziesiątymi urodzinami artystki.

Filmy zostaną pokazane w listopadzie w Toruniu na Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych EnergaCAMERIMAGE, podczas którego artystka zostanie uhonorowana Nagrodą Specjalną za za Awangardowe Osiągnięcia w Sztuce Filmowej.

Z okazji przeglądu ukaże się publikacja poświęcona filmowej twórczości artystki.

Przegląd filmów Ulriki Ottinger jest realizowany w ramach projektu prezentującego sylwetki i twórczość szerzej niepokazywanych i w konsekwencji mało znanych w Polsce, lecz wybitnych niemieckich reżyserów filmów eksperymentalnych. Retrospektywy zapoczątkował dwuczęściowy przegląd filmów Christopha Schlingensiefa. Kolejnym etapem były pokazy twórczości Hansa Jürgena Syberberga, Wernera Schroetera oraz Alexanda Kluge. Projekt jest wspólnie realizowany od 2012 roku przez Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia i Goethe-Institut w Warszawie.

Kuratorki: Jolanta Woszczenko, Renata Prokurat
Organizatorzy: Goethe-Institut w Warszawie, Centrum Sztuki Współczesnej ŁAZNIA
Partnerzy: MCK Nowy Teatr w Warszawie, EnergaCAMERIMAGE, Ulrike Ottinger Film Produktion
Patroni medialni: wyborcza.pl, SZUM, VOGUE, Aktivist, Going, ams, prestiż, LINIA, trojmiasto.pl

 

Foto: © Goethe-Institut Warszawa  

Filmy

1979 © Ulrike Ottinger Portret pijaczki
Niemcy, 1979, 35 mm, 107 min.
Ona, kobieta o wielkiej urodzie, klasycznym dostojeństwie i rafaelowskich proporcjach, jak żadna inna kobieta stworzona do bycia Medeą, Madonną, Beatrycze, Ifigenią, Aspazją pewnego słonecznego zimowego dnia postanowiła wyjechać z La Rotunda. Kupiła bilet lotniczy bez powrotu do Berlin-Tegel.
Chciała odrzucić swoją przeszłość -a raczej porzucić ją jak dom do wyburzenia. Chciała skupić się na jednej sprawie, własnej sprawie. Jedynym jej pragnieniem było żyć wreszcie w zgodzie z własnym przeznaczeniem. Czytając prospekt reklamowy, jaki podczas lotu wręczyła jej uprzejma stewardesa, postanowiła ułożyć rodzaj planu pijackiego, czyli wykorzystać do własnych celów podaną trasę zwiedzania. Szczegółowy opis trasy bardzo się jej przydał.
Berlin, miasto, którego zupełnie nie znała, wydał jej się w sam raz, by bez przeszkód żyć swoją pasją. Jej pasją było picie -życie piciem-pić, aby żyć-życie pijaczki.
Ulrike Ottinger

Портрет п’яниці
Німеччина, 1979, 35 мм, 107 хв.
Вона, жінка надзвичайної краси, класичної гідності і рафаелових пропорцій, як жодна інша жінка створена бути Медеєю, Мадонною, Беатріче, Іфігенією, Аспасією, одного сонячного зимового дня вирішила виїхати з Вілли Ротонда. Купила квиток на рейс в один кінець до аеропорту Берлін-Тегель.
Хотіла покинути своє минуле, а радше покинути його як дім, що має бути знесений. Хотіла зосередитись на одній справі, власній справі. Єдине чого вона прагнула, це жити нарешті згідно з власним призначенням. Читаючи рекламну брошуру, яку під час польоту їй вручила привітна стюардеса, вона вирішила скласти свого роду план пияцтва, тобто використати для власних цілей запропонований туристичний маршрут. Детальний опис маршруту їй дуже пригодився.
Берлін, місто, яке вона зовсім не знала, здалося їй якраз відповідним, щоб безперешкодно жити своєю пристастю. Її пристрастю було пити – жити впиванням – пити, або жити життя п’яниці.


1981 © Ulrike Ottinger Freak Orlando
Niemcy 1981, 35 mm, 126 min.
Film opowiada swoistą historię świata, od jego najwcześniejszych początków do dnia dzisiejszego, ukazując na przykładzie dziwolągów błędy, niekompetencję, żądzę władzy, strach, szaleństwo, brutalność, okrucieństwo i codzienność - Mały Teatr Świata zobrazowany przez Ulrike Ottinger w pięciu odcinkach.

Pierwszy odcinek opowiada o tym, jak Orlanda Zyklopa wraz z siedmioma krasnoludkami występuje jako atrakcja, zelując buty w zakładzie szewskim domu towarowego w Freak City, o wygnanym z domu dyrektorze, Herbercie Zeusie, który jako królowa siedmiu krasnoludków-atletów, odmawia zostania następczynią Słupnika i z tego powodu traci życie.

Drugi odcinek opowiada o tym, jak Orlando Orlanda alias Orlanda Zyklopa jako cudownie narodzona ujrzała światło średniowiecznego świata na stopniach bazyliki. Potrafi wprawdzie zaczarować otoczenie pięknym dwugłosowym śpiewem dobywającym się z jej podwójnej głowy, ale nie jest w stanie zapobiec schwytaniu przez flagelantów dwóch akrobatów i ich wyprowadzeniu z miasta przez biczowników. Wraz z Galli, słynną malarką krasnoludków podąża za kapnikami, docierając w końcu do klasztoru brodatej Świętej Wilgefortis, gdzie w wielkim sklepie i magazynie, na nowo odziana i sportretowana przez Galli, przechodzi zdumiewającą metamorfozę.

Odcinek trzeci opowiada o tym, jak Orlando Capricho alias Orlando Orlanda alias Orlanda Zyklopa zdaje sobie sprawę, że dał/a się nabrać na wyrażoną pięknym głosem ofertę specjalną podróży, proponowaną przez dom towarowy. Dowiaduje się, że nie można zaufać nawet własnemu odbiciu. Pod koniec XVIII wieku wpada w ręce popleczników hiszpańskiej inkwizycji. W końcu wpada w szpony popleczników inkwizycji. Sytuacja staje się niebezpieczna, Orlando/a ledwo unika skierowania do domu poprawczego, aż w końcu, razem z wędrowcami i wymigującymi się od pracy zostaje deportowana/y do Nowego Świata, co zostaje wiernie udokumentowane przez Galli el Primo.

Odcinek czwarty opowiada o tym, jak u bram szpitala psychiatrycznego artyści wędrującej po kraju trupie kuglarzy przyjmują w swe kręgi pana Orlando alias Orlando Capricho alias Orlando Orlanda alias Orlanda Zyklopa. Wkrótce Orlando zakochuje się w Lenie, jednej połówce syjamskich bliźniaczek. Nie podoba się to Leni, drugiej połówce, w związku z czym pan Orlando w desperacji zadaje Leni cios nożem, przez co siłą rzeczy umiera również jego ukochana Lena. Dyrektor trupy - zgodnie ze starym artystycznym zwyczajem - skazuje pana Orlando na śmierć.

Odcinek piąty opowiada o tym, jak pani Orlando, zwana z względu na swe preferencje Freak Orlando, alias pan Orlando, alias Orlando Capricho, alias Orlando Orlanda, alias Orlanda Zyklopa przyjmuje posadę konferansjerki i objeżdża Europę z czterema Króliczkami, jest rozchwytywana jako atrakcja na otwarciach centrów handlowych, uroczystościach rodzinnych i tym podobnych uroczystościach. Wreszcie przyjmuje angaż we Włoszech na dorocznym Festiwalu Brzydali, na którym koronuje zwycięzcę i wręcza mu honorowe trofeum z napisem: "Wśród kulawych utykanie jest zwyczajem". Na końcu festiwalu komunikuje nam, że oto historia się skończyła.

1985 © Ulrike Ottinger Chiny. Sztuki – codzienność
Niemcy, 1985, 16 mm, 270 min.
Ten film dokumentalny, nakręcony przez Ulrike Ottinger w lutym i marcu 1985 roku w prowincjach Yunan i Syczuan, próbuje przekazać nowe spojrzenie na pewną obcą kulturę i jej obecne przemiany. W filmie Ulrike Ottinger przede wszystkim wnikliwie obserwuje ludzi, rezygnując z jakichkolwiek komentarzy. Szczególnego znaczenia nabierają więc długie ujęcia, które śledzą dramaturgię rzeczywistych wydarzeń i oryginalny dźwięk. Dialogami opatrzono tylko nieliczne sceny.
ULRICH GREGOR

Robiąc ten film, inspirowałam się chińskim malarstwem pejzażowym: samym faktem stosowania zwoju, który nie tylko wymaga innej metody malarskiej, ale także innego sposobu patrzenia - rozwijanie go, skupianie się na szczegółach, wędrowanie tam i z powrotem, oglądanie fragmentów. Więc jeśli filmowałam bazar na przykład, wolałam raczej panoramować bardzo powoli i jednostajnie przez cały plac, niż starać się objąć jego obraz w całości.
ULRIKE OTTINGER

W mojej dotychczasowej twórczości filmowej zajmowałam się egzotyką, mniejszościami i ich zachowaniem w różnych rolach wewnątrz własnego kręgu kulturowego. Teraz staram się poszerzać tę tematykę, poznawać „realną egzotykę" w obcym kraju, w innym kręgu kulturowym. Próbuję prowadzić kamerą obrazkowy dyskurs o egzotyce jako kwestii punktu widzenia.
ULRIKE OTTINGER

2006 © Ulrike Ottinger PRATER
Niemcy/Austria, 2007, 35 mm, 104 min
Ludzie, potwory, niespodzianki. Dzięki urzekającym obrazom film Ulrike Ottinger "Prater" przekształca popularny wiedeński park rozrywki w filmową przygodę. Prater jest realnym miejscem produkującym autentyczną rozkosz i maszyną spełniającą marzenia. Nie ma wynalazku technicznego, przełomowego pomysłu, sensacyjnej wiadomości, która nie pojawiłaby się natychmiast w Praterze. Film przedstawia historię wiedeńskiego Prateru w miniaturze - od jego początków do dnia dzisiejszego. Barwne oblicze Prateru ukazane równolegle do rozwoju mediów technicznych ilustrują teksty Elfriede Jelinek, Josefa von Sternberga, Ericha Kästnera, Eliasa Canettiego, podkreśla je natomiast muzyka o różnorodnym charakterze.
Dynastie Praterów opowiadają o życiu ludzi tworzących lunaparki. Spotykamy potomków "człowieka bez podbrzusza", który około roku 1900 założył wraz z żoną i dziećmi wiele istniejących do dziś przedsiębiorstw rozrywkowych. Poznajemy właścicieli restauracji "Schweizerhaus", managerów najlepszego lokalu gastronomicznego, których poprzednicy byli cesarskimi łowczymi, czy Prater-Heinzi, który naprawia wycofane z użytku maszyny iluzjonistyczne. Razem z dawnymi i obecnymi gośćmi Prateru wędrujemy, nie ruszając się z miejsca: Wiedeń zamienia się w Małą Wenecję z kanałami, mostem Rialto i Pałacem Dożów. Z tego miejsca można wysyłać pocztówki na cały świat. A ponad tym wszystkim unosi nas diabelski młyn, z którego rozpościera się widok na dachy Wiednia.
W ciągu dnia Prater należy do dzieci i i przychodzących tu rodzin. Maluchy z błyszczącymi oczami siedzą w miniaturowych samochodzikach i śledzą z zapartym tchem przedstawienia w teatrze lalek. Wieczór w magiczny sposób przyciąga zarówno młodych, jak i tych, którzy pozostali młodzi duchem. Popołudniowa potańcówka przy herbatce zamienia się wówczas w szaloną dyskotekę samotnych serc. Nastolatki, wykonując fantazyjne akrobacje w rytmach wschodnioeuropejskiego rapu, pokazują, że żadna siła odśrodkowa nie jest w stanie wytrącić ich z równowagi,. Gang młodzieżowy sprawdza się na "chłopcu do bicia" ("Watschenmann"). A ponad tym wszystkim błyszczą jaskrawo kolorowe rollercoastery. Fotele katapultowe, karuzele i gokarty konkurują swym blaskiem z gwiazdami na nocnym niebie. Rzeczywistość i iluzja, przeszłość i teraźniejszość - oto ich genialne spotkanie.
Zapierające dech w piersiach obrazy pozwalają każdemu widzowi oglądającemu film Ulrike Ottinger "Prater" zanurzyć się w swoim własnym świecie pragnień i doznań. Film ten łączy w sobie historię najstarszego na świecie parku rozrywki z błyskotliwymi spostrzeżeniami na temat zmienności atrakcji technicznych. Jednocześnie opowiada o ludziach, dla których Prater jest miejscem rozrywki, wspomnień lub po prostu centrum ich życia. Wiedeński Prater to maszyna spełniająca życzenia. Dzięki najnowszej technologii kosmicznej możesz zostać wystrzelony w niebo, a w pociągu widmo spotkasz potwory z historii kina. Łąka (Pratum) - niegdyś miejsce polowań cesarza - jest obecnie placem zabaw dla wszystkich. Skok przez przestrzeń i czas: to jest możliwe tylko tutaj.

2011 © Ulrike Ottinger Pod śniegiem
Niemcy, 2011, 35 mm, 103 min.
W japońskiej prowincji Echigo śnieg zalega często na wysokości kilku metrów aż do maja, przysłaniając krajobraz i okoliczne wioski. Ponieważ jest tak od wieków, mieszkańcy przystosowywali się do życia w tych tak trudnych warunkach. By uchwycić specyfikę ich codziennego życia, świąt i rytuałów religijnych, Ulrike Ottinger udała się do mitycznego kraju śniegu - a wraz z nią dwóch aktorów kabuki. Wcielając się w role uczniów Takeo i Mako, podążają oni śladami Bokushi Suzukiego, który w połowie XIX wieku napisał swoją niezwykłą książkę "Symfonia Krainy Śniegu".

Piękna lisica sprowadza na bezdroża dwóch bohaterów, którzy przechodzą cudowną przemianę. Jako mężczyzna i kobieta z okresu Edo (Tokugawa) wędrują przez przeszłość, wciąż natykając się na teraźniejszość: dzieci ze świątyni budują ze śniegu świętą górę Fuji-san, tkaczkę, tkającą na mrozie delikatną krepę prześladuje zły górski demon, na festiwalu Bogów Drogi spalona zostaje piramida ze słomy ryżowej z wierszami noworocznymi i listami z życzeniami, odbywa się też popularny rytuał rzucania pana młodego do hałd śniegu ("mukonage"). Syn przemienionej pary zostaje znanym aktorem. Zazdrosny cesarz wygania go jednak na Złotą i Srebrną Wyspę Sado, która od setek lat była miejscem wygnania dla trudnych lub niewygodnych osób. Jej tysiącletniej historii zawdzięczamy najsmutniejsze, a zarazem najpiękniejsze japońskie poematy. Tęskne spojrzenie mężczyzny pozostającego na wyspie błądzi po bezkresnym morzu.

Trzy elementy: kabuki, poezja i rzeczywistość śnieżnej krainy łączą się z muzyką Yumiko Tanaki, tworząc poruszające obrazy i wzruszający film.
 

Harmonogram projekcji 

MCK Nowy Teatr
ul.Madalińskiego 10/16
Warszawa


5.07.2022 godz. 19.00
wprowadzenie: Małgorzata Radkiewicz
PRATER, 2007,104’

6.07.2022, godz.  19.00
PORTRET PIJACZKI, 1979, 107’
Napisy ukraińskie

6.07.2022, 19.00
ПОРТРЕТ П’ЯНИЦІ, 1979, 107’
Українські субтитри

7.07.2022, godz. 19.00
POD ŚNIEGIEM, 2011, 109’

8.07.2022, godz.19.00
dyskusja, udział biorą:  Agnieszka Graff, Iwona Kurz
FREAK ORLANDO, 126’

9.07.2022, godz. 17.00-22.00 / 30’ przerwy
CHINY. SZTUKI – CODZIENNOSC, 1986, 270’

UCZESTNICY DYSKUSJI 

Dr hab. Ewa Majewska
Dr. Ewa Majewska jest feministyczną filozofką i działaczką. Pracowała na UDK w Berlinie oraz na uniwersytetach: Warszawskim i Jagiellońskim, jak też w projektach w Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, IWM w Wiedniu oraz ICI Berlin. Aktualnie pracuje w SWPS Warszawa jako kierowniczka projektu:  “Public against their will. The production of subjects in the archives of "Hiacynt Action”. Jest autorką pięciu książek: Feminist Antifascism. Counterpublics of the Common (Verso, 2021), Kontrpubliczności ludowe i feministyczne (2018), Tramwaj zwany uznaniem, (2017), Sztuka jako pozór? (2013) oraz Feminizm jako filozofia społeczna (2009), jak też około 50 artykułów i esejów, opublikowanych między innymi w: e-flux, Signs, Third Text, Journal of Utopian Studies, Praktyka Teoretyczna i Jacobin. Aktualnie zajmuje się przede wszystkim filozofią heglowską, zwłaszcza zagadnieniem dialektyki słabych; feministyczną teorią krytyczną i kulturami antyfaszyzmu. Więcej: Ewa Maciejewska

Prof. dr hab. Małgorzata Radkiewicz – filmoznawczyni, pracuje w Instytucie Sztuk Audiowizualnych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zajmuje się kinem współczesnym, problematyką tożsamości kulturowej oraz twórczością kobiet w filmie, fotografii i sztuce. Wyrazem jej zainteresowań są publikacje: „W poszukiwaniu sposobu ekspresji. O filmach Jane Campion i Sally Potter” (2001), „Władczynie spojrzenia. Teoria filmu a praktyka reżyserek i artystek” (2010). Ponadto autorka książek: „Derek Jarman. Portret indywidualisty” (2003), „Młode wilki polskiego kina. Kategoria gender a debiuty lat 90.” (2006) oraz „Oblicza kina queer” (2014). W latach 2015-2018 Koordynatorka projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki: „Pionierki z kamerą. Kobiety w kinie i fotografii w Galicji 1896-1945”. Jako stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w roku 2015 prowadziła badania, których efektem jest  monografia:  „Modernistyki o kinie. Kobiety w polskiej krytyce i publicystyce filmowej 1918-1939” (2016). Członkini Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Zasiada w Radzie Muzeum Fotografii w Krakowie.

Iwona Kurz
Iwona Kurz – profesorka w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się historią nowoczesnej kultury polskiej w perspektywie wizualnej, pamięcią wizualną oraz problematyką ciała i gender. Jako historyczka i krytyczka filmu interesuje się związkami filmu z historią i przemianami obyczajowymi. O filmie pisze m.in. w „Kinie”, „Dwutygodniku” i „Dialogu”. Więcej: Iwona Kurz

Agnieszka Graff
Agnieszka Graff - kulturoznawczyni i publicystka, absolwentka Amherst College, Oxfordu i Szkoły Nauk Społecznych przy IfiS PAN, profesorka w Ośrodku Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego, badaczka feminizmu i antyfeminizmu. Oprócz Świata bez kobiet (2001, poszerzone wydanie:  Marginesy 2021), wydała też: Rykoszetem. Rzecz o płci, seksualności i narodzie (W.A.B., 2008), Matkę feministkę (KP, 2014) oraz Memy i graffy. Dżender, kasa i seks (KP, 2015, wspólnie z Martą Frej). Jej ostatnia książka, napisana wspólnie z Elżbietą Korolczuk, to Kto się boi gender? Prawica, populizm i feministyczne strategie oporu (KP, 2021, Routledge, 2021). W serii z Różą Krytyki Politycznej ukazał się autobiograficzny wywiad rzeka pt. Graff. Jestem stąd (2014; współautorem jest Michał Sutowski). Publikowała teksty naukowe w takich czasopismach jak: „Signs”, „Public Culture”, „East European Politics and Societies”, „Feminist Studies”, „Czas Kultury” i „Teksty Drugie”. Współzałożycielka Porozumienia Kobiet 8 Marca, członkini rady programowej stowarzyszenia Kongres Kobiet, współpracuje z Fundacją Batorego. Od kilku lat pisuje felietony do „Wysokich Obcasów”. Autorka polskiego przekładu „Własnego pokoju” Virginii Woolf.
 

Wróć