wieczór z książką
Karol Sauerland „Tagebuch eines engagierten Beobachters”

udział biorą: Karol Sauerland, Aneta Jachimowicz

wt., 07.02.2023
18:00 Biblioteka Goethe-Institut w Warszawie

Rozmowa poświęcona wydanej w 2021 roku książce Karola Sauerlanda „Tagebuch eines engagierten Beobachters” (Neisse Verlag 2021). Ten „Dziennik zaangażowanego obserwatora” stanowi pamiętnik autora, z zapiskami pomiędzy październikiem 1980 a lutym 1992 roku.

Jesienią 1980 roku, kiedy Solidarność zyskiwała coraz większe znaczenie w polskim życiu publicznym, postanowiłem prowadzić dziennik. Chciałem rejestrować życie polityczne tak, jak je widziałem, ale także to, co słyszałem, nawet jeśli były to tylko plotki. Kiedy 13 grudnia 1981 roku ekipa Jaruzelskiego ogłosiła stan wojny, który miał doprowadzić do delegalizacji "Solidarności", wyszedłem z mieszkania, by spędzić noc gdzieś indziej i czekać, co się stanie. Jako aktywny członek Solidarności mogłem się spodziewać, że będę internowany jak inni. To była nowa sytuacja dla mojego pamiętnika, bo mógł paść ofiarą przeszukiwania mieszkania. Dlatego od tej pory każdą napisaną stronę wynosiłem z domu.

To wszystko było takie nowe, czego w tamtym czasie doświadczyłem lub byłem świadkiem. Polska próbowała pokojowo wyzwolić się od systemu, który duża część społeczeństwa uważała za obcy i narzucony z zewnątrz. Wówczas to się nie udało, ale konsekwencje tamtych wydarzeń, widziane z dzisiejszej perspektywy, były kolosalne. Ta pokojowa rewolucja, która trwała szesnaście miesięcy, przyczyniła się w znacznym stopniu do upadku systemu sowieckiego, choć jej wynik jest inny niż wyobrażano sobie w Polsce w latach 1980/1981. (fragment wstępu książki)

Polskie wydarzenia z lat 80. są szczególne i w takiej formie, ze względów historycznych i kulturowych, były możliwe tylko w Polsce, ale jednocześnie, czytając dzienniki Sauerlanda, krystalizuje się w nich coś bardziej ogólnego, o czym zwykle zapominamy: kruchość, wręcz fragmentaryczność ludzkiej egzystencji, która objawia się czasem w niesamowitym zestawieniu codzienności i groteski. Albo jak zauważa Sauerland w zapisku z 29 stycznia1981: "To wszystko jest romantyczne, surrealistyczne i przerażające zarazem". Przerażenie odnosi się do rosnącej nieustraszoności ludzi w kontaktach z władzą, która oczywiście w każdej chwili może uderzyć. (Frank Hahn, fragment recenzji.

Karol Sauerland, urodził się w 1936 roku w Moskwie, studiował filozofię na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie Wschodnim, które przerwał z powodów politycznych; studia matematyczne i germanistyczne kontynuował na Uniwersytecie Warszawskim; w 1975 roku uzyskał habilitację. Profesor literatury niemieckojęzycznej na Uniwersytetach Warszawskim i im. Mikołaja Kopernika w Toruniu; liczne profesury gościnne za granicą oraz  publikacje, m.in. "Od Diltheya do Adorna. Studia z estetyki niemieckiej" (PIW 1986) i "30 srebrników. Donos w dziejach nowych i dawnych" (Warszawa 2013), a w 2021 r w Wydawnictwie Neisse Verlag ukazała się książka „Tagebuch eines engagierten Beobachters”. W 1995 otrzymał Nagrodę Fundacji im. Alexandra Humboldta, w 2015 – Nagrodę im. Petöfiego w Budpaeszcie. 

Aneta Jachimowicz, profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, germanistka i literaturoznawczyni, kierowniczka Katedry Literatury i Kultury Krajów Niemieckojęzycznych; 2006 doktorat na UW (Postmodernizm i Robert Menasse), 2018 habilitacja (Powieść historyczna w Austrii w okresie międzywojennym); autorka dwóch monografii i redaktorka siedmiu monografii wieloautorkich z zakresu głównie literatury i kultury austriackiej; zainteresowania badawcze: literatura austriacka od 1918 do 1938, literatura XX i XXI wieku; ostatni projekt wydawniczy z Karstenem Dahlmannsem: "Geliebtes, verfluchtes Amerika. Zu Antiamerikanismus und Amerikabegeisterung im deutschen Sprachraum 1888-1933" ( Vandenhoeck & Ruprecht: Göttingen 2022).