Metody demaskowania fake news
Jak nie stracić orientacji w gąszczu informacyjnym

Fake news rozpowszechniane są rozmaitymi kanałami – jako wiadomości, zdjęcia oraz filmiki. Często trudno się zorientować, że chodzi o informacje, które zostały spreparowane. Są jednak strony internetowe, które mogą nam pomóc w weryfikacji wątpliwych wiadomości i mediów.

Często trudno zweryfikować, co jest, a co nie jest prawdą. Dziennikarze muszą reagować szybko, sprawdzać, czy informacja o danym wydarzeniu to przypadkiem nie fikcja.

Pomocne w weryfikacji faktów mogą być strony internetowe i narzędzia dostępne online. Poniżej przedstawiamy wybrane metody służące identyfikacji fake news.

Osobista lista

Przyjrzyj się stopce redakcyjnej

• W Niemczech każda strona internetowa musi posiadać stopkę redakcyjną (Impressum), tego wymaga prawo. Nie wolno ufać stronom, które jej nie posiadają.
• Stopka redakcyjna zawiera informacje na temat autora informacji zamieszczonych na stronie. Siedziby podmiotów rozpowszechniających fake news często znajdują się poza granicami Niemiec.
• Jeśli pod artykułem jest nazwisko autora lub autorki, należy sprawdzić, co oprócz tego opublikował/opublikowała.

Dwa razy sprawdzaj treść wiadomości

• Zasadniczo powinno się zapisać datę wyemitowania danej wiadomości i wpisać ją do wyszukiwarki, a następnie sprawdzić:
• Czy na temat, którego wiadomość dotyczy, pisały już inne strony i media?
• Czy są podane źródła? Jeśli nie, zalecany jest sceptycyzm.
• Należy sprawdzić źródła i cytaty: w jakim kontekście podawane są w innych internetowych tekstach?
• Czy inne artykuły na stronie podejrzanej o rozpowszechnianie fake news sprawiają wrażenie solidnego dziennikarstwa? O czym jeszcze można przeczytać na tej stronie?

Skontroluj adres URL

• W niektórych przypadkach nieprawdziwe wiadomości publikowane są z użyciem formatu i designu znanych mediów.
• Właśnie dlatego należy dobrze przyjrzeć się adresowi internetowemu w pasku wyszukiwarki. Często adres URL strony z fake news różni się od strony, pod którą się podszywa, jakimś nieznacznym dodatkiem, np. myślnikiem lub końcówką „.net”.

W mediach społecznościowych: sprawdzaj nadawców

• Zanim podzielisz się czyimś postem z resztą społeczności, dobrze przyjrzyj się profilowi osoby, która go zamieściła.
• Jak długo istnieje konto tej osoby na Twitterze/Facebooku?
• Ilu ma przyjaciół/obserwujących? Kim są? Niewielu obserwujących i dopiero co założone profile powinny być powodem do uzasadnionego sceptycyzmu.
• Już opublikowane wpisy należy sprawdzić. Czy tweety i posty są spójne pod względem czasowym i treściowym?
• Czy dane konto ma niebieski haczyk świadczący o weryfikacji?

Sprawdzaj zdjęcia i filmiki

• Czy dane zdjęcie rzeczywiście przedstawia miejsce podane w podpisie pod zdjęciem? Szyldy reklamowe, znaki drogowe i tablice rejestracyjne, które czasem widać w tle, mogą być pomocne w weryfikacji miejsca.
• Osoby preparujące fake news pokazują często na zdjęciach tylko fragmenty większej całości, przez co ginie pierwotny, rzeczywisty kontekst całej fotografii. Pamiętaj, że to strategia, która ma służyć zmanipulowaniu wymowy zdjęcia.

Strony internetowe poświęcone w całości weryfikacji faktów i identyfikowaniu fake newsów:

Hoaxmap.org

Specyfika strony: Ta strona zajmuje się plotkami dotyczącymi uchodźców i imigrantów, które krążyły po Niemczech i zostały zdemaskowane jako fake news.

Wartość użytkowa: Na cyfrowej mapie Niemiec można zlokalizować fałszywe wiadomości, szukając w kategoriach takich jak kraj związkowy, miejscowość oraz hasła, np. „kradzież“ lub „pobicie“. Użytkownik od razu widzi, z którego roku pochodzi dana plotka. Na stronie znajduje się też link do artykułu, którego autor obalił daną plotkę.


http://hoaxmap.org/

faktenfinder

Specyfika strony: Redakcja stacji telewizyjnej ARD stworzyła do weryfikacji fake newsów narzędzie o nazwie „faktenfinder“. Dziennikarze przedstawiają w nim swoje własne opinie w odniesieniu do określonego stanu faktycznego. Liczy się ogląd z wielu perspektyw. To platforma, na której zainteresowani znajdą tylko sprawdzone wiadomości.

Wartość użytkowa: Na stronie tagesschau.de w punkcie „faktenfinder” można znaleźć aktualności z kraju i ze świata oraz informacje służące pogłębieniu wiedzy na kontrowersyjne tematy. Użytkownicy mogą korzytać z tutoriali, które np. pokazują, jak krytycznie czytać statystyki.

http://faktenfinder.tagesschau.de

faktenfinder | SWR-Fakefinder

Specyfika strony: „SWR Fakefinder“ – nie mylić z „faktenfinder” ARD – to fascynująca i użyteczna zabawa, podczas której użytkownik ma okazję dobrze przyjrzeć się news feedsom. Z każdą udzieloną odpowiedzią użytkownik uczy się, jak oddzielać prawdę od informacyjnego oszustwa.

Wartość użytkowa: To narzędzie pomaga poprzez zabawę zachować orientację w czasach fake newsów i hoaxów. Gracze otrzymują dziesięć wiadomości w ramach news feed. Choć wszystkie wiadomości brzmią niewiarygodnie, część z nich jest prawdziwa, część to satyra, a część – spreparowane fake newsy. Zadaniem użytkownika jest odróżnić, co jest czym. Do każdego zadania dołączono rady odnośnie rzetelnej kwerendy dziennikarskiej lub linki do stron poświęconych demaskowaniu fałszywych wiadomości.

https://swrfakefinder.de/

First Draft News

Specyfika strony: Od 2015 roku organizacja użyteczności publicznej First Draft opracowuje wytyczne, co robić w obliczu plotek, podejrzanych zdjęć i filmów rozpowszechnianych w mediach społecznościowych. Organizacja ma również sieć kontaktów w redakcjach i organizacjach walczących o prawa człowieka na całym świecie. W Niemczech z inicjatorami First Draft współpracują: agencja prasowa dpa, Zeit, ARD i ZDF.

Wartość użytkowa: Strona między innymi wyjaśnia krok po kroku, jak weryfikować prawdziwość filmów lub zdjęć, jakie narzędzia nadają się do tego celu oraz jak dziennikarze mogą radzić sobie ze zdjęciami o treściach traumatyzujących.

https://de.firstdraftnews.com/


First Draft News |

Mimikama

Specyfika strony: Do wiadomości rozpowszechnianych takimi kanałami jak Twitter, Facebook czy Whatsapp należy podchodzić sceptycznie. Użytkownicy, którzy chcieliby je zweryfikować, mogą przesłać je do redakcji Mimikama. To austriackie stowarzyszenie, które od 2011 roku walczy z oszustwami informacyjnymi w internecie.

Wartość użytkowa: Administratorzy strony Mimikama publikują online wyniki swoich kwerend oraz artykuły na temat bezpieczeństwa internetowego, a także dają użytkownikom rady związane z rozpoznawaniem fake newsów. Wyjątkowo praktyczna okazuje się wyszukiwarka Hoaxsearch, z pomocą której można lokalizować fake news na podstawie wpisywanych haseł.

http://www.mimikama.at/
http://www.hoaxsearch.com/

Hoax Search | Oprócz stron internetowych służących weryfikacji faktów i identyfikowaniu fake newsów, jest również sporo płatnych i bezpłatnych narzędzi online, które mogą okazać się użyteczne podczas sprawdzania zdjęć i filmów. Oto kilka szczególnie łatwych w obsłudze programów, dostępnych w Internecie gratis.

Google Grafika

Specyfika programu: Klasyk „Google Grafika” oferuje możliwość wyszukania źródła, z którego pochodzi dane zdjęcie. Baza danych jest przeszukiwana pod kątem stron zawierających podobne lub identyczne zdjęcia.

Wartość użytkowa: Należy wkleić zdjęcie lub adres URL, a następnie uruchomić wyszukiwanie poprzez kliknięcie na symbol aparatu fotograficznego.

Tineye

Specyfika programu: To, czy nadesłane zdjęcie jest oryginalne czy też spreparowane, redaktorzy mogą sprawdzić również za pomocą bezpłatnego anglojęzycznego programu Tineye. Tineye pozwala dotrzeć do stron, które zawierają informacje o danym pliku graficznym, którego autorstwo jest nieznane. Według danych producenta Tineye obecnie jest w stanie sprawdzić ponad 17 miliardów zdjęć.

Wartość użytkowa: To program przyjazny w obsłudze, podobnie jak w przypadku Google Obrazy wystarczy załadować zdjęcie lub wpisać adres URL.

https://www.tineye.com/

Youtube Dataviewer

Specyfika programu: Organizacja humanitarna Amnesty International opracowała bezpłatne narzędzie online Youtube Dataviewer, by zapobiegać rozpowszechnianiu fake newsów i spreparowanych filmów na Youtubie.

Wartość użytkowa: Po wpisaniu adresu URL filmu na Youtubie program w ciągu kilku sekund ustala miejsce i datę jego nakręcenia. Jednocześnie tworzone są tzw. thumbnails, miniaturowe zdjęcia i filmy, które ułatwiają wyszukiwanie.

23.02.2017