Văn bản giám tuyển
Của Lisabona Rahman
Đi qua nhiều nền văn hóa - từ Berlin tới Tehran - gia đình được hình hành như các đơn vị của sự chăm sóc và sự thuộc về. Nhưng bên trong mỗi đơn vị đó, từng cá nhân vẫn giữ vững niềm tin và khát vọng riêng, tạo nên những căng thẳng và rạn nứt. Trong thế giới đương thời, gia đình không phải lúc nào cũng chỉ mang tính cá nhân - nó có thể mang tính chính trị. Nó có thể duy trì những hệ thống kiểm soát, hoặc trở thành không gian cho tư duy phản biện, phản kháng, và chuyển hóa.
Các bộ phim Đức tại KinoFest 2025 phản chiếu sự phức tạp này. Chúng khắc họa bộ mặt đang thay đổi của gia đình qua các biến đổi xã hội, tư tưởng, và kinh tế của Đức. Một số câu chuyện cho thấy chính sự nổi loạn, chứ không phải truyền thống, lại còn thể rèn lên những mối quan hệ gia đình bền chặt hơn. Trong những hành động phản kháng được chia sẻ ấy, kết nối được thắp lửa và cộng đồng được tái tưởng tượng.
Việc làm mẹ cũng được nhìn lại qua lăng kính đương đại. Trong những bộ phim này, người mẹ không chỉ là biểu tượng của tình yêu hay sự hy sinh, mà còn là nguồn gốc của lo âu, sức mạnh, và sự thay đổi cấp tiến. Những trải nghiệm của phụ nữ trong việc mang thai – dù là lựa chọn cá nhân hay áp đặt xã hội – được thể hiện với đầy đủ chiều sâu tâm lý và cảm xúc. Ngôn ngữ hình ảnh trong các bộ phim – từ chính kịch, hài kịch, cho tới giật gân – đều hé lộ cuộc sống nội tâm của người phụ nữ trong mọi chặng đường đời. Làm mẹ không còn chỉ là tạo ra sự sống, mà cũng là khai sinh những ý tưởng mới, lý thuyết chính trị mới, và những khoảnh khắc phản kháng.
Liên hoan phim năm nay cũng khám phá thế giới đôi khi bị che khuất của những công việc chăm sóc. Những người giúp việc, y tá, lao công – phần lớn là phụ nữ – được đặt ở trung tâm trong chính câu chuyện của họ. Những bộ phim này nhấn mạnh rằng việc mà họ làm nuôi dưỡng khái niệm “nhà" và “gia đình”, dù những công việc ấy vẫn thường bị xem nhẹ. Chúng ta được nhắc nhở rằng gia đình cũng là sự chăm sóc, là sự dựa dẫm, là những cấu trúc xã hội vun đắp lên sự hiện diện hoặc không hiện diện của mỗi người.
Cuối cùng, một số bộ phim trực tiếp đối diện với mặt tối của những mối liên hệ gia đình. Đằng sau cánh cửa đóng, tình yêu có thể biến dạng thành sự thao túng, oán giận, hoặc sự tàn nhẫn. Trong một vài câu chuyện, những căng thẳng ấy bùng nổ thành bạo lực siêu thực — những ẩn dụ ám ảnh về các sang chấn không được nói ra và những vết thương cha truyền con nối.
Tổng thể, các bộ phim của KinoFest 2025 thách thức chúng ta suy nghĩ lại về ý nghĩa của gai đình: không phải như một lý tưởng cố định, mà như một không gian của sự phức tạp, mâu thuẫn, chăm sóc và thay đổi.
Lisabona Rahman đã theo học ngành Bảo tồn và trình chiếu ảnh động tại Amsterdam. Phương pháp tiếp cận của cô bắt nguồn từ sự giao thoa giữa các mối quan tâm tới thực hành và lịch sử điện ảnh trong các xã hội hậu thuộc địa, những mạng lưới xuyên quốc gia, và tác phẩm của phụ nữ. Cô đã thực hiện những bài giảng mang tính trình diễn kết hợp các câu chuyện bắt nguồn từ các hiện vật phim ảnh, cũng như các hoạt động chia sẻ kiến thức liên quan đến phim tráng (analog film) và phương pháp truy dấu lịch sử đời sống của chúng. Những hoạt động này đã diễn ra tại nhiều thành phố như Berlin, Cairo, Jakarta, và Jos.
Lisabona cũng đã giám tuyển các chương trình chiếu phim cho các liên hoan phim, kho lưu trữ, và phòng trưng bày. Cô bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là người lên chương trình phim trong những năm đầu của Kineforum với Hội đồng Nghệ thuật Jakarta từ 2006. Kể từ đó, cô đã hợp tác với nhiều liên hoan phim và tổ chức khác nhau ở châu Á và châu Âu. Các sản phẩm của cô được kiến tạo và triển lãm với sự hỗ trợ của những tổ chức như Viện Arsenal ở Berlin, bảo tàng phim EYE Amsterdam, Tổ chức Lưu trữ phim Công cộng của Thái Lan, và Rubanah Underground Hub Jakarta. Vào năm 2024, Lisabona tham gia vào ban tuyển chọn của phần Diễn đàn của Liên hoan phim Berlinale. Cô cũng là người đồng sáng lập của Sekolah Pemikiran Perempuan (Trường phái Tư tưởng Phụ nữ) và Kelas Liarsip – một nhóm nghệ sĩ, tác giả, và nhà lao động văn hóa tích cực tạo ra không gian học tập và hoạt động cho những nhà nữ quyền tại quần đảo Nusantara, nuôi dưỡng tình đoàn kết xuyên quốc gia.
Lisabona cũng đã giám tuyển các chương trình chiếu phim cho các liên hoan phim, kho lưu trữ, và phòng trưng bày. Cô bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là người lên chương trình phim trong những năm đầu của Kineforum với Hội đồng Nghệ thuật Jakarta từ 2006. Kể từ đó, cô đã hợp tác với nhiều liên hoan phim và tổ chức khác nhau ở châu Á và châu Âu. Các sản phẩm của cô được kiến tạo và triển lãm với sự hỗ trợ của những tổ chức như Viện Arsenal ở Berlin, bảo tàng phim EYE Amsterdam, Tổ chức Lưu trữ phim Công cộng của Thái Lan, và Rubanah Underground Hub Jakarta. Vào năm 2024, Lisabona tham gia vào ban tuyển chọn của phần Diễn đàn của Liên hoan phim Berlinale. Cô cũng là người đồng sáng lập của Sekolah Pemikiran Perempuan (Trường phái Tư tưởng Phụ nữ) và Kelas Liarsip – một nhóm nghệ sĩ, tác giả, và nhà lao động văn hóa tích cực tạo ra không gian học tập và hoạt động cho những nhà nữ quyền tại quần đảo Nusantara, nuôi dưỡng tình đoàn kết xuyên quốc gia.