Irina Matviyenko- Nemolchi.uz asoschisi, jurnalist, blogger va aktivist

2017-yilda nemolchi.uz proyektini asoslgansiz. Dastlab ushbu platforma qanday ko'rinishga ega edi? Bu veb-saytmi yoki FB guruhimi?
Bu FB-dagi sahifa edi.

nemolchi.uz saytida sizning maqsadingiz qanday? Ushbu loyiha bilan nimaga erishmoqchisiz?
Loyihaning maqsadi - O'zbekiston aholisining ayollar huquqlari va ayollar huquqlari bilan bog'liq vaziyat to'g'risida xabardorligini oshirish. Biz o'zimizni O'zbekistondagi zo'ravonlikka qarshi loyiha sifatida tutamiz. Ko’pincha hikoyalar ayollardan keladi. Shuningdek, biz erkaklar yoki LGBT vakillari shaxsiy hikoyalarni olamiz, ammo bunday hikoyalar juda ko'p emas.

Nima uchun loyiha nemolchi.uz deb nomlangan?
Maktabda biz zo'ravonlikning bir turini ko'rganingizda jim turmaslik, yordam so'rash kerakligini bilib olamiz. Ammo aslida bu unchalik oddiy emas.Menda ushbu nom bilan loyiha yaratish g'oyasi bor edi. Bu qanday loyiha bo'lishini aniq bilmasdim, lekin uni nemolchi deb atamoqchi edim. 2017-yilda ko'plab islohotlar o'tkazildi, ammo ayollarga nisbatan zo'ravonlikka qarshi islohotlar bo'lmagan. Shuning uchun men bunga qarshi bo'lgan harakatni yaratdim. Muammo haqida gaplashganda, uni hal qilish osonroq bo'ladi. O'zbekistonda har kunlik hayotda biz uydagi muammolar to'g'risida gaplashishga imkon bermaydigan mentalitetga duch kelamiz, bizning jamiyatimiz shu tarzda ishlaydi. Shuning uchun zo'ravonlik va zo'ravonlik tajribalari ko'pincha e'tibordan chetda qoladi. Zo'ravonlik qurbonlarining ko'pchiligining sukut saqlashining yana bir sababi, jabrlanuvchilarning o'zlarini ayblash - "Victim blaming".

Ishingiz muvaffaqiyatini qayerda ko'rasiz?
Men uchun ishimning haqiqiy muvaffaqiyati biz nimanidir o'zgartirishimiz mumkinligidan ko'rinib turibdi. Masalan, qonun chiqaruvchi idoraga xat yuborganimizda va bir muncha vaqt o'tgach, ushbu xat mamlakatda ayollarning huquqlari bilan bog'liq vaziyatni yaxshilashi mumkinligini ko'ramiz. Bu uzoq muddatli muvaffaqiyatlar. Ushbu qadamlar uzoq muddatda ko'rinadi va har doim ayollarni qo'llab-quvvatlaydi. Qonunlarni o'zgartirish nafaqat bitta ayolga, balki ko'pchilikka yordam beradi.

Siz biron marta maktab o'quvchilarining bezorlik yoki boshqa zo'ravonlik turlari haqida gaplashishini boshdan kechirganmisiz?
Ha, bizda ham shunday holatlar mavjud.

Maktablarda bezorlik bilan qanday kurashasizlar?
Biz o'z loyihamiz doirasida iloji boricha yordam beramiz. Yoshlar va o'spirinlarning muammolarini hal qilish uchun yangi loyihani boshlashimiz kerak deb o'ylayman. Nemolchi.uz - bu bizning ko'p vaqtimizni talab qiladigan ko'ngilli loyihadir. Shuning uchun biz yoshlarni maqsadli yo'naltirishga qodir emasmiz. Nemolchi.uz saytida bizga har kuni ayollardan 10-15 dan ortiq hikoyalar keladi. Va tajribamdan shuni aytishim mumkinki, o'spirinlarning aksariyat muammolari ularning ota-onalari bilan ziddiyatlardir.

Sizning ishingizda eng ko'p uchraydigan muammolar qanday?
Ikkita asosiy muammo mavjud: oiladagi zo'ravonlik va ta'qiblar.

O'zbek ayollari endi sukut saqlamoqchi emasliklarini aytadigan lahza qachon keladi? Qachon ular zo'ravonlik tajribalari haqida gapirishga jur'at etadilar?
Bu juda individual jarayon. Ba'zan og'zaki yoki moliyaviy zo'ravonlik ayolni jim turmaslikka va yordam so'rashga majbur qiladi.
Hozirgi paytda Yevropada Koronavirus pandemiyasi tufayli ayollarga nisbatan zo'ravonlik (ayniqsa moliyaviy zo'ravonlik) ko'paygan.

Sizningcha, O'zbekistonda bu boradagi ishlar qanday?
O'ylaymanki, O'zbekistonda oiladagi zo'ravonlik darajasi ham oshdi. Butun dunyoda bu raqamlar ko'paygan va O'zbekistonda ham. Karantin paytida qurbonlar soni nafaqat odamlar bir biriga yaqinroq joyda bo'lishgani sababli ko'payadi. Men ham moddiy zo'ravonlik haqida bir narsa aytmoqchi edim: faqat qizlarimizning tarbiyasi tufayli ular yoshligidan kelajakdagi uy bekalari sifatida tarbiyalanadilar. Natijada barcha pullar avtomatik ravishda erkaklarda to'planib qoladi, chunki ular asosiy boquvchi hisoblanadi. Shu sababli, erkaklar bu pul bilan nima qilishni hal qilishadi va shunga ko'ra ayollarda yetarli mablag‘ ixtiyorida bo’lmaydi.

nemolchi.uz ning tashkiliy-huquqiy shakli qanday? Bu NNTmi?
Yo'q, nemolchi.uz NNT sifatida ro'yxatdan o'tkazilmagan. O'zbekistonda nodavlat tashkilot sifatida ro'yxatdan o'tish oson emas va nodavlat tashkilotlar faoliyati juda qattiq nazorat ostida. Nemolchi.uz matbuot tahririyati sifatida ro'yxatdan o'tgan.

nemolchi.uz saytida qancha ko'ngillilar ishlaydi?
10 kishi.

Siz nemolchi.uz ning yuzi sifatida mashhursiz. Ishingiz tufayli shaxsan sizga tahdid qilinganmi?
Odamlar bizning ishimizni umuman ijobiy qabul qilishadi. Biz odamlarga yordam beramiz va ular bundan minnatdor. Masalan, biz ko'plab ayollarga toksik munosabatlardan chiqishga yordam berdik. Ammo menga tahdidlar ham bo'ldi. Jamiyatning bir qismi bizning ishimizni juda tanqid qiladi. Ularning qadriyatlarini va oilalarini yo'q qilishni xohlaymiz deb o'ylashadi. LGBT hamjamiyati hayoti haqida post nashr etilgandan so'ng, menga ko'plab salbiy sharhlar, tahdidlar bilan ba'zi xabarlar kelib tushdi. Va hattoki kimdir meni "jamiyatdagi an'anaviy qadriyatlarni yo'q qilishda" ayblab, politsiyaga ariza bilan murojaat qildi.

Oilangiz va do'stlaringizni ishingizga munosaboti qanday?
Oilam juda qo'llab-quvvatlaydi. Uyda biz doimo Nemolchi.uz va ayollar muammolari haqida gaplashmaymiz. Ammo tan olishim kerak, men doimo oilamning qo'llab-quvvatlashini his etaman.

nemolchi.uz ishi bo'yicha kelajakdagi rejalaringiz qanday?
Mening asosiy maqsadim - Nemolchi.uz ishini davom ettirish, ayollarning muammolari to'g'risida jamiyatni xabardor qilishni davom ettirish. Menimcha, bu juda muhim. Nemolchi.uz saytining o'zbek tilidagi versiyasiga ham ko'proq obunachilar bo'lishini istar edim. Ammo bu juda qiyin.

Sizningcha, "Jamiyatda ayollar va erkaklar o'rtasida teng huquqlar" mavzusida O'zbekiston kelajagi qanday bo'ladi? Yaqin kelajakda O'zbekiston tenglashadimi?
Yaqin kelajakda O'zbekiston teng bo'lmaydi. Jamiyatdagi zo'ravonlikni odatdagi narsa deb biladigan odamlar avlodi vafot etgandagina mamlakatimiz ozod bo'ladi. Bugungi kunda bizning jamiyatimiz ayollarga nisbatan zo'ravonlik, ta'qib qilishni odatdagi narsa deb biladi. Shunday qilib, bu yerda qurbonlarni ayblash juda keng tarqalgan. Kuchli yosh ierarxiyasi yosh avlodimizning erkin fikrlashiga to'sqinlik qiladi. Bizning yosh avlodimiz moslashuvchan, ayollar va inson huquqlari haqida o'ylaydi. Biroq, ular boshqacha fikrlaydigan keksa odamlar tomonidan eziladi. O'zbekistondagi tenglik - bu bir necha avlodlar masalasi. Bizning ishimiz, masalan, nabiralarimiz yoki nabiralarimiz farzandlari uchun qilinadi.
 
Matn asl shaklida taqdim etilgan. Ishtirok etganingiz uchun barchangizga tashakkur.